PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Lechówka

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
Linia 1: Linia 1:
 +
__NOTOC__
{{Strona w budowie}}
{{Strona w budowie}}
 +
== Pierwszy polski meteoryt kopalny! ==
 +
[[Image:Lechówka_(GU_6_2015).jpg|280px|thumb|''Drobinki odnalezionego meteorytu, którego wiek określono na ok. 65 milionów lat'' (fot. Tomasz Krzykawski; źródło: Sztuka 2015)]]
 +
 +
Na temat najnowszego polskiego meteorytu wiadomo na razie niewiele, ale niewątpliwie mamy udokumentowany i&nbsp;przebadany '''pierwszy polski meteoryt kopalny (paleometeoryt)'''!<ref>więcej o [[:Category:Paleometeoryty|paleometeorytach]] patrz → [[Niedźwiada]]</ref>
 +
 +
Odkrycie to zawdzięczamy Tomaszowi Brachaniec z Uniwersytetu Śląskiego. [[:Image:Lechówka_(Tomasz_Brachaniec_z_zespołem).jpg|Tomasz Brachaniec z zespołem]] prowadził od dawna badania sferul (kulistych szkliw) będących pozostałościami przeobrażenia skał podczas wielkich impaktów (Brachaniec et al. 2012, 2014). Analizując osady z odsłonięcia geologicznego, z&nbsp;warstw na granicy kredy i&nbsp;paleogenu (ok. 66 mln lat temu)<ref>tzw. '''granica K-T'''; w&nbsp;tym czasie doszło do '''impaktu Chicxulub''' wiązanego z&nbsp;masowym wymieraniem organizmów – spadkiem bioróżnorodności; z&nbsp;tego okresu pochodzi również [[krater Bołtysz]]</ref>, gdzie wcześniej zidentyfikowano anomalię irydową (Machalski et al. 2010), w&nbsp;trakcie analiz rentgenowskich zarejestrowano nietypowy minerał. Okazało się, że jest to magnetyt, którego nie powinno być w&nbsp;tak starych osadach, ze względu na jego nietrwałość.
 +
 +
Więcej szczegółów w&nbsp;popularyzatorskim artykule opublikowanych w&nbsp;''Gazecie Uniwersyteckiej&nbsp;UŚ'' (Sztuka 2015):
 +
 +
{{BQuote-begin |align= |max-width=800px |source=''Gazeta Uniwersytecka UŚ''}}
 +
{{Wielokropek}} Do sprawdzenia osadu, w którym zostały znalezione sferule i&nbsp;rozpoznano magnetyt, profesor [Łukasz Karwowski] zaproponował najprostszą z&nbsp;możliwych metod – wykorzystanie zwykłego magnesu, który – jak wiadomo – przyciąga żelazo. Efekt tej prostej próby zaskoczył wszystkich. Dr&nbsp;[Krzysztof] Szopa przyznaje, że nie zapomni widoku, kiedy na oczach badaczy magnes zaczął przyciągać drobiny z&nbsp;badanej skały osadowej. Nie było już wątpliwości – to był meteoryt.
 +
 +
– Po około 65 milionach lat – mówi z uśmiechem dr Szopa – światło dzienne ujrzał meteoryt kopalny. Jego rozmiary były niewielkie. Całkowita masa wysortowanych drobinek wynosi zaledwie około jednego grama, a&nbsp;ich wielkość waha się od kilku dziesiętnych części milimetra do 5–6&nbsp;mm, nie zmienia to jednak faktu, że przed nami znajdował się niespotykany okaz.
 +
 +
Z posiadanego materiału wyodrębniono trzy największe fragmenty, które zostały zatopione w&nbsp;żywicy, a&nbsp;następnie bardzo dokładnie wypolerowane. Tak przygotowany materiał został przebadany chemicznie.
 +
 +
– Znaleziono w nim trzy pierwotne minerały – wyjaśnia dr Szopa – będące dowodem, że studiowane fragmenty są odłamkami meteorytu żelaznego. Są nimi: kamacyt (stop żelazo-nikiel, w&nbsp;którym dominuje zawartość żelaza), taenit (stop nikiel-żelazo, w&nbsp;którym dominuje zawartość niklu) oraz schreibersyt (fosforek żelaza i&nbsp;niklu). Minerały pierwotne są otoczone przez produkty związane z&nbsp;wietrzeniem, którymi są głównie magnetyt z&nbsp;podwyższoną zawartością niklu oraz tlenki i&nbsp;tlenowodorotlenki żelaza również zawierające nikiel.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
{{BQuote-end}}
 +
 +
Więcej o polskim meteorycie kopalnym znajdzie się w zapowiedzianym artykule w&nbsp;''[[Meteoritics & Planetary Science|Meteoritics & Planetary Science]]'' (Sztuka 2015).
 +
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
== Lokalizacja ==
 +
 +
{{GEFrame-begin}}
 +
{{GEMap
 +
| kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
 +
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Craters.kml
 +
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Lechowka-fit.kml
 +
| lat = 51.166
 +
| lon = 23.263
 +
| zoom = 13
 +
| type = satellite
 +
}}
 +
{{GEIcon-PointRed}}
 +
(L) Lechówka
 +
{{GEFrame-end}}
 +
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
== Galerie ==
 +
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="2">
 +
File:Lechówka_(Tomasz_Brachaniec_z_zespołem).jpg|Naukowcy z Wydziału Nauk o&nbsp;Ziemi Uniwersytetu Śląskiego podczas poszukiwań mołdawitów w&nbsp;żwirowni na Dolnym Śląsku (2014&nbsp;r.). Na&nbsp;zdjęciu od lewej: [[Bibliografia/Karwowski Łukasz|prof.&nbsp;Łukasz Karwowski]], mgr&nbsp;Tomasz Brachaniec i&nbsp;dr&nbsp;Krzysztof Szopa (fot. [[Jan Woreczko]])
 +
 +
</gallery>
 +
 +
<br clear="all"/>
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
Linia 5: Linia 55:
* +Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, (2012), '''Tajemnicze szkliwa granicy K/T w Lechówce''', poster, VII Konferencja Meteorytowa, Łowicz 20-21 kwietnia 2012.
* +Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, (2012), '''Tajemnicze szkliwa granicy K/T w Lechówce''', poster, VII Konferencja Meteorytowa, Łowicz 20-21 kwietnia 2012.
-
* Brachaniec Tomasz, (2012), '''Zagłada sprzed 65 mln lat zapisana w skałach (cz. II)''', ''Meteoryt'', 1, 2012, s. 10–12.
+
* * Brachaniec Tomasz, (2012), '''Zagłada sprzed 65 mln lat zapisana w skałach (cz. II)''', ''Meteoryt'', 1, 2012, s. 10–12.
* +Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, Szopa Krzysztof, (2014), '''Spherules associated with the Cretaceous–Paleogene boundary in Poland''', ''Acta Geologica Polonica'', 64(1), 2014, s. 99-108. Plik [http://www.researchgate.net/publication/260676961_Spherules_associated_with_the_CretaceousPaleogene_boundary_in_Poland PDF].
* +Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, Szopa Krzysztof, (2014), '''Spherules associated with the Cretaceous–Paleogene boundary in Poland''', ''Acta Geologica Polonica'', 64(1), 2014, s. 99-108. Plik [http://www.researchgate.net/publication/260676961_Spherules_associated_with_the_CretaceousPaleogene_boundary_in_Poland PDF].
 +
 +
* +Szopa Krzysztof, Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, (2015), '''Jedna warstwa – dwa impakty: historia meteorytu kopalnego z [[Lechówka|Lechówki]]''', abstrakt, VIII Seminarium Meteorytowe, Olsztyn 24-25 kwietnia 2015.
* +Machalski Marcin, Racki Grzegorz, Koeberl Christian, Harasimiuk Marian, (2010), '''Ślad kosmicznej katastrofy. Polskie dowody impaktu, który zabił dinozaury''', ''Academia'', 3, 2010, s. 32-34. Plik [http://www.researchgate.net/publication/241258078_lad_kosmicznej_katastrofy._Polskie_dowody_impaktu_ktry_zabi_dinozaury PDF].
* +Machalski Marcin, Racki Grzegorz, Koeberl Christian, Harasimiuk Marian, (2010), '''Ślad kosmicznej katastrofy. Polskie dowody impaktu, który zabił dinozaury''', ''Academia'', 3, 2010, s. 32-34. Plik [http://www.researchgate.net/publication/241258078_lad_kosmicznej_katastrofy._Polskie_dowody_impaktu_ktry_zabi_dinozaury PDF].
 +
* +Sztuka Maria, (2015), '''Przybysz z kosmosu''', ''Gazeta Uniwersytecka UŚ'', 6, 2015, s. 14-15. Plik [http://gazeta.us.edu.pl/node/278902 PDF].
 +
 +
{{Przypisy}}
 +
 +
== Zobacz również ==
 +
 +
* paleometeoryt [[Niedźwiada]]
 +
* [[Krater Bołtysz]]
 +
 +
== Linki zewnętrzne ==
 +
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm Minerały w meteorytach • ''Meteorite minerals'']
 +
 +
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Anomalia_irydowa Anomalia irydowa] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Granica_K-T Granica K-T] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Krater_Chicxulub Krater Chicxulub] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wymieranie_kredowe Wymieranie kredowe]
 +
 +
[[Category:Znaleziska]]
 +
[[Category:Paleometeoryty]]
[[Category:Kratery i struktury impaktowe]]
[[Category:Kratery i struktury impaktowe]]

Wersja z 12:04, 23 kwi 2015

Under construction icon-orange.svg
 Strona w budowie (Site under construction)
Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Pierwszy polski meteoryt kopalny!

Drobinki odnalezionego meteorytu, którego wiek określono na ok. 65 milionów lat (fot. Tomasz Krzykawski; źródło: Sztuka 2015)

Na temat najnowszego polskiego meteorytu wiadomo na razie niewiele, ale niewątpliwie mamy udokumentowany i przebadany pierwszy polski meteoryt kopalny (paleometeoryt)![1]

Odkrycie to zawdzięczamy Tomaszowi Brachaniec z Uniwersytetu Śląskiego. Tomasz Brachaniec z zespołem prowadził od dawna badania sferul (kulistych szkliw) będących pozostałościami przeobrażenia skał podczas wielkich impaktów (Brachaniec et al. 2012, 2014). Analizując osady z odsłonięcia geologicznego, z warstw na granicy kredy i paleogenu (ok. 66 mln lat temu)[2], gdzie wcześniej zidentyfikowano anomalię irydową (Machalski et al. 2010), w trakcie analiz rentgenowskich zarejestrowano nietypowy minerał. Okazało się, że jest to magnetyt, którego nie powinno być w tak starych osadach, ze względu na jego nietrwałość.

Więcej szczegółów w popularyzatorskim artykule opublikowanych w Gazecie Uniwersyteckiej UŚ (Sztuka 2015):

«

(…) Do sprawdzenia osadu, w którym zostały znalezione sferule i rozpoznano magnetyt, profesor [Łukasz Karwowski] zaproponował najprostszą z możliwych metod – wykorzystanie zwykłego magnesu, który – jak wiadomo – przyciąga żelazo. Efekt tej prostej próby zaskoczył wszystkich. Dr [Krzysztof] Szopa przyznaje, że nie zapomni widoku, kiedy na oczach badaczy magnes zaczął przyciągać drobiny z badanej skały osadowej. Nie było już wątpliwości – to był meteoryt.

– Po około 65 milionach lat – mówi z uśmiechem dr Szopa – światło dzienne ujrzał meteoryt kopalny. Jego rozmiary były niewielkie. Całkowita masa wysortowanych drobinek wynosi zaledwie około jednego grama, a ich wielkość waha się od kilku dziesiętnych części milimetra do 5–6 mm, nie zmienia to jednak faktu, że przed nami znajdował się niespotykany okaz.

Z posiadanego materiału wyodrębniono trzy największe fragmenty, które zostały zatopione w żywicy, a następnie bardzo dokładnie wypolerowane. Tak przygotowany materiał został przebadany chemicznie.

– Znaleziono w nim trzy pierwotne minerały – wyjaśnia dr Szopa – będące dowodem, że studiowane fragmenty są odłamkami meteorytu żelaznego. Są nimi: kamacyt (stop żelazo-nikiel, w którym dominuje zawartość żelaza), taenit (stop nikiel-żelazo, w którym dominuje zawartość niklu) oraz schreibersyt (fosforek żelaza i niklu). Minerały pierwotne są otoczone przez produkty związane z wietrzeniem, którymi są głównie magnetyt z podwyższoną zawartością niklu oraz tlenki i tlenowodorotlenki żelaza również zawierające nikiel. (…)

»


Więcej o polskim meteorycie kopalnym znajdzie się w zapowiedzianym artykule w Meteoritics & Planetary Science (Sztuka 2015).


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(L) Lechówka

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki


Galerie

Lechówka (Tomasz Brachaniec z zespołem).jpg

Naukowcy z Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego podczas poszukiwań mołdawitów w żwirowni na Dolnym Śląsku (2014 r.). Na zdjęciu od lewej: prof. Łukasz Karwowski, mgr Tomasz Brachaniec i dr Krzysztof Szopa (fot. Jan Woreczko)


Bibliografia

  • +Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, (2012), Tajemnicze szkliwa granicy K/T w Lechówce, poster, VII Konferencja Meteorytowa, Łowicz 20-21 kwietnia 2012.
  • * Brachaniec Tomasz, (2012), Zagłada sprzed 65 mln lat zapisana w skałach (cz. II), Meteoryt, 1, 2012, s. 10–12.
  • +Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, Szopa Krzysztof, (2014), Spherules associated with the Cretaceous–Paleogene boundary in Poland, Acta Geologica Polonica, 64(1), 2014, s. 99-108. Plik PDF.
  • +Szopa Krzysztof, Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, (2015), Jedna warstwa – dwa impakty: historia meteorytu kopalnego z Lechówki, abstrakt, VIII Seminarium Meteorytowe, Olsztyn 24-25 kwietnia 2015.
  • +Machalski Marcin, Racki Grzegorz, Koeberl Christian, Harasimiuk Marian, (2010), Ślad kosmicznej katastrofy. Polskie dowody impaktu, który zabił dinozaury, Academia, 3, 2010, s. 32-34. Plik PDF.
  • +Sztuka Maria, (2015), Przybysz z kosmosu, Gazeta Uniwersytecka UŚ, 6, 2015, s. 14-15. Plik PDF.

Przypisy

  1. ^ więcej o paleometeorytach patrz → Niedźwiada
  2. ^ tzw. granica K-T; w tym czasie doszło do impaktu Chicxulub wiązanego z masowym wymieraniem organizmów – spadkiem bioróżnorodności; z tego okresu pochodzi również krater Bołtysz

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Lech%C3%B3wka”
Osobiste