O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 20:31, 4 mar 2011

Trzy grzmoty - dwa okazy

Gnadenfrei (Piława Górna) →
Masa główna ze zbiorów Wrocławskich (fot. Marcin Cimała)
Spadek
Lokalizacja	miejscowość Piława Górna (dawniej Gnadenfrei), woj. wrocławskie, Polska
Położenie[1]	50°40'N 16°46'E
Data	17 maja 1879, 16:00
Charakterystyka
Typ	H5
Masa	1750 g
Liczba okazów	dwa okazy
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
wg NHM Cat: Pilawa Gorna, Schobergrund; inne: Pilawa Górna, Schöbergrund

17 maja 1879 r. o godzinie 16 w miejscowości Gnadenfrei (dziś Piława Górna) dał się słyszeć silny grzmot podobny do wystrzału armatniego, a następnie rodzaj gwizdu i "coś" na oczach pracującej w polu kobiety, spadło na ziemię wyrzucając w górę obłok pyłu. To kilogramowy kamień wybił dziurę o głębokości 30 cm. Znaleziono też drugi okaz (750 g) na głębokości kilkunastu centymetrów. Przypuszczano, że spadł jeszcze jeden, ponieważ niektórzy świadkowie słyszeli trzy grzmoty. Poszukiwania skończyły się fiaskiem. Masa główna o wadze ponad 650 g znajduje się we Wrocławiu, w prywatnych kolekcjach są gramowe okazy.

Meteoryt Piława Górna to najpopularniejszy typ meteorytu, chondryt zwyczajny H5, blisko 15% spadków to meteoryty typu H5^[2]. Tego samego typu są jeszcze spadki Grzempy i Pułtusk.

Opis wg Pokrzywnickiego (1964)^[3]

(...)

8. METEORYT PIŁAWA GÓRNA

Synonimy: Gnadenfrei, Schobergrund

W.m.s.: φ = 50°41' - λ = 16°46'

Meteoryt ten spadł o godz. 16, 17 maja 1879 r. w Gnadenfrei, pow. Reichenbach, dzisiaj - Piława Górna, pow. Dzierżoniów, woj. wrocławskie. W pewnej chwili dał się słyszeć silny grzmot podobny do wystrzału armatniego, a następnie rodzaj gwizdu i "coś" na oczach będących w polu kobiet spadło na ziemię wyrzucając w górę ziemię. Odłam o wadze 1 kg wybił w miękkim gruncie pola ornego otwór o głębokości 30 cm (według źródeł - 1 stopy). Drugi odłam o wadze około 0,75 kg (według źródeł - 1,5 funta) znaleziony został na głębokości 6-8 cali. Opierając się na tym, że niektórzy słyszeli trzy grzmoty, przypuszczano, że spadł jeszcze jeden odłam, ale poszukiwania go nie dały wyników.

Galle próbował obliczyć tor omawianego meteorytu, ale mu się to nie udało, ponieważ niebo było podczas spadku zachmurzone i miał zbyt mało danych.

Meteoryt Piława Górna zaliczony został do brekcjowanych chondrytów kulkowych, bronzytowych (Ccb)b². Jego analiza chemiczna³ w procentach wagowych przedstawia się następująco:

Meteoryt zawiera żelazo-nikiel, pirotyn (Fe₈S₉), troilit, chromit, enstatyt i oliwin. C. wł. od 3,644-3,785 (przy t = +16°C), f = 21,5, n = 12,5.

P r z y p i s y

¹ Według Breziny (1895) oraz Berwertha (1903). Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953): 50°40'N - 16°46'E.

² Według Berwertha (o. c.), Breziny (o. c.) i innych.

³ Według Gallego i Lasaulx:

Galle - Jahresber. Schles. Ges. f. Vaterl. Kultur, Bd. 37, s. 166-169, 1879 r. oraz broszura - wyciąg z Monatsber. d. Akad. d. Wiss. zu Berlin, 31 Juli 1879.

V. Lasaulx - "Die mineralogische Beschaffenheit der Gnadenfreier Meteorite". Ibidem, s. 169-170 oraz Liebig-Kopp. Jahresber. 1879, s. 1274-1275.

Galle & v. Lasaulx - "Bericht über den Meteoritenfall am 17 Mai 1879". Mon. Ber. Berlin Akad., 1879, s. 750-771 oraz Wochenschr. f. Astr., Met. u. Geogr., 1880, s. 113-116.

Patrz również Pokrzywnicki (1955a)^[4] i Wülfing (1897).

(...)

Inne doniesienia

W katalogu Klein'a^[5] jest informacja o spadku

1879 Mai 17

4h nachm.

Gnadenfrei und Schöbergrund, Schles.

Lokalizacja

(K) dzielnica Kośmin

współrzędne wg innych autorów

Meteoryt spadł przy zachmurzonym niebie.

Słyszano trzy grzmoty, co pozwala przypuszczać, że spadły jeszcze dodatkowe kamienie.

Synonim Schobergrund - niemiecka nazwa Kośmin (niem. Schobergrund) - dawniej osobna wieś, obecnie dzielnica miasta Piława Górna^[6].

Bibliografia

• Berwerth Friedrich M., (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum. Separatadruck aus den Annalen des k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Band XVIII. Wien 1903.

• Brezina Aristides, (1896), Annalen des k.k. naturhistorischen Hofmuseums. Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895. Separatabdruck aus Band X, heft 3 und 4. Wien 1896.

• Galle J.G., (1879), Mitteilungen über das seltene Ereigniss des am 17. Mai stattgehabten Meteorsteinfalles bei Gnadenfrei. Jahresber. schles. Ges. f. vaterl. Cult. Bd. 37, 1879, p. 166-169. Ref. N. J. 1880 I. p. 46-47; Liebig-Kopp, Jahresber. 1879, p. 1274-1275 (na podstawie: Wülfing 1897).

• Galle J.G., von Lasaulx Arnold, (1879), Bericht über den Meteorsteinfall am 17 Mai 1879. Mon. Ber. Berlin. Akad., 1879, p. 750-771 (mit 2 Tafeln, Analyse). Ref. N. J. 1880 II, p. 162-164; s. auch »Naturforscher« 1879 Nr. 52; Wochenschr. f. Astr., Met. u. Geogr. 1880 p. 113-116 (na podstawie: Wülfing 1897).

• Klein C., (1880), Mittheilungen über den Meteorsteinfall von Gnadenfrei in Schlesien. Neues Jahrb. f. Miner. Geol. Und Paläont., 1, 1880, s. 46-47.

• Klein Hermann J., (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde. XIV. Jahrgang 1903. Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904.

• Kunisch H., (1883), Die Meteoriten unter besonderer Berucksichtigung der schlesischen. Vortrag, gehalten am 21. Jan. 1883 im Humboldt-Verein zu Breslau (Sep.), s. 6 u. 8. (Na podstawie: Wülfing 1897).

• Kunisch H., (1884), Über ein Meteoriten-Fragment, gefunden in Ober-Peilau bei Gnadenfrei 17 Mai 1879. Breslau 1884.

• von Lasaulx Arnold, (1879), Die mineralogische Beschaffenheit der Gnadenfreier Meteorite. Jahresber. schles. Ges. f. vaterl. Cult. Bd. 37, 1879, p. 169-170 (na podstawie: Wülfing 1897).

• Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O meteorytach naszych ziem zachodnich. Urania, 6, 1955, s. 165-172.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich. Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, s. 71-72.

• Prior G.T., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History). printed British Museum, 1953.

• von Wülfing Ernst Anton, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst Einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites). Tübingen 1897; Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung.

Przypisy

1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
2. ^ więcej o statystykach spadków na stronach Jana Woreczko
3. ^ Pokrzywnicki 1964
4. ^ Pokrzywnicki 1955
5. ^ Klein 1904
6. ^ Wikipedia - Kośmin • Piława Górna plan miasta

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Gnadenfrei
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Gnadenfrei
• meteoryt Piława Górna w kolekcjach polskich - katalog PTMet
• Polski Serwis Meteorytów (PSM) - meteoryt Pilawa Górna
• Wikipedia - meteoryt Pilawa Górna
• Strona Woreczko o meteorycie Gnadenfrei

Co jeszcze na stronie?

• źródła Galle i Lasaulx z Wülfing'a - 'niecytowalne' ;-) Wiki woreczko