O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 14:00, 26 lut 2015

Duży wkład poszukiwaczy amatorów

Košice →
Kilkugramowy okaz meteorytu Košice
Spadek
Lokalizacja	Vyšný Klátov, niedaleko Koszyc, Słowacja
Położenie[1]	48°45'49"N, 21°10'35"E
Data	28 lutego 2010 r., 22:24:46 UT (niedziela)
Uwagi	deszcz meteorytów
Charakterystyka
Typ	chondryt zwyczajny H5
Masa	4,3 kg[2]
Liczba okazów	kilkadziesiąt okazów (78 szt.), największy 2,19 kg[2][3]
Cechy	S3, W0
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
Kosice, Koszyce

Spadek deszczu meteorytów na Słowacji 28 lutego 2010 roku (niedziela).

28 lutego 2010 roku około godziny 22:24:46 czasu UT niebo nad Europą Środkową rozświetlił bardzo jasny bolid. Ze względu na złą pogodę zjawiska tego nie zarejestrowały stacje sieci Fireball Network Central European (prowadzone przez Pavela Spurnýego z Czeskiej Akademii Nauk), również na Słowacji Video Network (obsługiwane przez Juraja Tótha z Uniwersytetu Comenius w Bratysławie) nie działały tej nocy. Więc w pierwszej chwili wydawało się, że nie ma zapisów tego wydarzenia. Okazało się jednak, że kilka czujników fotometrycznych na stacjach paliw zarejestrowało pojaśnienia. Również kilku obserwatorom na Węgrzech udało się zarejestrować na video przelot bolidu. Na podstawie tych danych udało się określić moment i czas trwania zjawiska, analizy wykonał Jiří Borovička. Bolid osiągnął jasność –18^m oraz zarejestrowano jeden silny rozbłysk. Udało się również wyznaczyć potencjalne miejsce spadku fragmentów bolidu. Dane ze stacji sejsmicznych potwierdzały spadek.

Znaleziono zapisy fal dźwiękowych z sześciu stacji sejsmicznych i czterech infradźwiękowych. Po dokładnej kalibracji, zapisy wideo zostały wykorzystane do obliczenia trajektorii bolidu i jego prędkości. Meteoroid, o szacunkowej masie 3500 kg, wszedł w atmosferę z prędkością 15 km/s po torze o nachyleniu 60° do poziomu. Największy fragment przestał być widoczny na wysokości 17 km, gdzie wyhamował do prędkości 4,5 km/s. Maksymalna jasność absolutna około –18^m została osiągnięta na wysokości 36 km. Opracowano szczegółowy model fragmentacji atmosferycznej, tak aby pasowały do ​​obserwowanej krzywej zmian blasku i hamowania. Okazało się, że meteoroid Koszyce był słabo związaną bryłą, której fragmentacja rozpoczęła się przy ciśnieniu dynamicznym 0,1 MPa, a najsilniejsza fragmentacja zachodziła przy ciśnieniu poniżej 1 MPa. Siedem godzin po przelocie, rano przed wschodem słońca, obserwowano jeszcze unoszącą się chmurę pyłu (Borovička et al. 2013).

Fragmenty meteorytu spadły we wschodniej Słowacji na północny zachód od Koszyc w pobliżu miejscowości Vyšný Klátov. Jest to lekko górzysty teren porośnięty lasami z łąkami i polanami. W elipsie spadku znajduje się kompleks pól golfowych Alpinka.

Zorganizowano wyprawę poszukiwawczą, którą kierowali Pavel Spurný, Juraj Tóth i Jan Svoreň. Pierwsze dwa fragmenty meteorytu (oddalone od siebie ~100 m) znalazł 20 marca Juraj Tóth. W ciągu kilku kolejnych wypraw (w okresie od 20 marca 2010 roku do 28 października 2011 roku zorganizowano 8 ekspedycji w których brało udział kilkadziesiąt osób) znaleziono w sumie ponad 70 okazów. Najmniejszy miał 0,57 grama, największy 2,19 kg^[3][4]. W sumie zebrano 78 okazów o wadze 4,33 kg (Tóth et al. 2014). Wiadomo również, że ekipy z innych krajów znalazły wiele okazów, nawet kilkuset gramowe. Według danych jakie udało się zebrać od innych poszukiwaczy, znaleziono łącznie 218 okazów o całkowitej wadze 11,3 kg (Tóth et al. 2014).

Meteoryt Košice to chondryt zwyczajny typu H5, stopniu zwietrzenia W0 i zszokowania S3. 27 czerwca 2011 roku został oficjalnie zarejestrowany w Meteoritical Bulletin Database.

Wyznaczono również parametry heliocentryczne asteroidy, z której spadł deszcz meteorytów Košice. Z danych wynika, że około 0,5-3 milionów lat temu w wyniku kolizji dwóch asteroid, oderwany fragment o średnicy około 1,25 m (~3,5 tony) wszedł na stabilną orbitę:

• wielka półoś a=2,71±0,24 AU,
• mimośród e=0,647±0,032,
• odległość: perihelium q=0,957±0,004 AU, aphelium Q=4,5±0,5 AU,
• nachylenie orbity i=2,0±0,8°,

by po około 100 tys. lat wejść 28 lutego 2010 roku w kolizję z Ziemią.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

© Jan Woreczko & Wadi

(K) Košice, (V) Vyšný Klátov

(A) Golfové ihrisko Alpinka

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Obszar spadku to łąki, polany i las. Teren jest trudny, górzysty.

miejsca znalezienia części okazów (czerwony punkt – miejsce znalezienia masy głównej)

Schematyczny obszar spadku (Borovička et al. 2013)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Jest bardzo prawdopodobne, że nie udało się zebrać wszystkich spadłych fragmentów. Nawet w rejonach przeszukanych przez zorganizowane grupy z Czech i Słowacji, udało się innym znaleźć nowe okazy. Według Tóth et al. (2014) zespołom z różnych krajów udało się zebrać łącznie 218 okazów o łącznej wadze 11,3 kg.

Na mapie zaznaczono część znalezisk poszukiwaczy z Polski. Największy okaz ma 318,0 g, najmniejszy 1,2 g.

Mapa rozkładu znalezisk (źródło: Borovička et al. 2013)

Map of the surroundings of Košice showing the ground projection of the bolide trajectory determined from the videos, the positions of recovered meteorites, and the independent seismic location of one of bolide explosions (height given in km). Map source: Google Earth

Oficjalne poszukiwania zaowocowały znalezieniem 78 okazów, dodatkowo 140 sztuk zostało znalezionych przez prywatnych poszukiwaczy. Zidentyfikowane miejsca znalezisk zajmują obszar ponad 5 km długi i 3 km szeroki. Teren to pagórki i doliny, niekiedy o stromych zboczach, średnia wysokość terenu 300-600 m n.p.m. Około 90% pokrywają głównie bukowe lasy.

Galerie

Okazy meteorytu Košice in situ i ich budowa wewnętrzna

Kompletny okaz o wadze 7,39 g in situ, znaleziony 8 sierpnia 2010 roku (N48°45.736', E21°09.337')	Ośmiogramowy okaz w miejscu znalezienia	Zdarzały się też takie cymesy (fot. Art&Met; więcej na EoM)
Płytka meteorytu – chondryt zwyczajny H5, stopień zszokowania S3 (fot. Łukasz Smuła)

Przebieg zjawiska, model, znaleziska (źródło: Borovička et al. 2013)

The first Košice meteorite (27 g) found close to the village of Vyšný Klátov by Juraj Tóth on March 20, 2010	Two views of the second largest Košice meteorite (2.17 kg)[3] found close to the Alpínka settlement by Tereza Krejčová on March 25, 2010	The atmospheric dust cloud photographed on the morning of March 1 (7 h after the bolide). The upper photo was taken by Dušan Veverka in Brno, the lower photo was taken by Michael Kročil in Dukovany at 6:15 local time. Source: http://ukazy.astro.cz
Schematic of the Košice fragmentation model. Individual fragments and groups of fragments are designed by their names (numbers). The widths of the lines are proportional to fragment masses. Eroding fragments and dust releases are drawn schematically. Dotted lines are used if only small particles were released; dashed lines mark presence of medium-sized fragments; solid lines are used if sizable fragments (≥0.1 kg) were produced as well	Comparison of the positions of recovered meteorites with the modeled meteorite positions using the Poprad radiosonde wind (top) and manually modified wind profile (bottom). The wind profiles are shown in Fig. 19. The sizes of the symbols correspond to the meteorite masses (one symbol size per order of magnitude mass). The two largest meteorites are emphasized by crosses. The modeled meteorite sample contains only representative pieces, not all expected meteorites

Bibliografia

• Borovička Jiří, Tóth Juraj, Igaz Antal, Spurný Pavel, Kalenda Pavel, Haloda Jakub, Svoreň Ján, Kornoš Leonard, Silber Elizabeth, Brown Peter, Husárik Marek, (2013), The Košice meteorite fall: Atmospheric trajectory, fragmentation, and orbit, Meteoritics & Planetary Science, vol. 48(10), 2013, s. 1757–1779. Plik PDF; plik abstract.

• +Kubovics I., Turcsányi M.A., Vizi P.G., (2010), Trajectory and Speciality of Fireball-Meteorite “2010.02.28 Cassovia” from Security Cameras and from Reports of Local Inhabitants, AMRC Symposium 2010. Plik PDF.

• +Kubovics I., Vizi P.G., Bendő Zs., (2012), Trajectory and Analysis of Fireball-Meteorite “2010.02.28 Kosice” from Security Cameras and from Electron Microscopic Examination, 43rd Lunar and Planetary Science Conference, 2012. Plik PDF.

• Tóth Juraj, Borovička Jiří, Igaz Antal, Spurný Pavel, Kornoš L., Haloda Jakub, Ozdín Daniel, Povinec P.P., Sýkora I., Veis P., Kohout T., Svoreň Ján, Husárik Marek, Vereš P., Porubčan V., (2014), Meteorit Košice - nález a analýzy, Esemestník. Spravodajca Slovenskej mineralogickej spoločnosti, 1, 2014, s. 20-21. Plik PDF.

• +Tóth Juraj, Svoreň Ján, Borovička Jiří, Spurný Pavel, Igaz Antal, Porubčan V., Kornoš L., Husárik Marek, Krišandová Z., Vereš P., Kaniansky S., (2010), Meteorite Košice – The Fall in Slovakia, International Meteor Conference, IMC 2010, Sep. 16-19, 2010, Armagh, UK. Plik PDF.

Przypisy

Zobacz również

• spadek meteorytu Morávka

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Košice
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Košice

• woreczko.pl – Sieci bolidowe (fireball network)

• Wikipedia – Elementy orbitalne

• Astronomical and Geophysical Observatory in Modra – Meteorite “Kosice”, the fall in Slovakia
• TVNoviny.sk – Vo Vyšnom Klátove našli zvyšky meteoritu
• Korzár.sk – Astronómovia našli pri Vyšnom Klátove zvyšky meteoritu
• Krajská hvezdáreň a planetárium – Meteorit "Košice"
• Kysucká hvezdáreň – Mimoriadny úspech slovenských astronómov
• Hvězdárna a planetárium Plzeň – Nedaleko Košic nalezeny úlomky meteoritu  ●  Jasný záblesk nad Slovenskem
• Astronómiu a astrofotografia – Expedícia meteorit Košice – 6-8. apríl 2010
• Spadek meteorytu Košice na YouTube – meteorit hungary