(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Tabarz
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Bibliografia) |
|||
Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
+ | == Wątpliwy spadek, wątpliwe znalezisko == | ||
{{InfoboxMeteorite | {{InfoboxMeteorite | ||
| nazwa = Tabarz | | nazwa = Tabarz | ||
Linia 10: | Linia 11: | ||
| data = 1854 r. | | data = 1854 r. | ||
| uwagi = sparowany z meteorytem [[Morasko]] | | uwagi = sparowany z meteorytem [[Morasko]] | ||
- | | typ = meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty | + | | typ = meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty Og (2 mm<ref>średnia szerokość belek kamacytu (''band width''); patrz → [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Widmanstatten.htm Figury Widmanstättena (''Widmanstätten pattern'')]</ref>), IAB-MG |
| masa = ~150 g (zachowane w kolekcjach) | | masa = ~150 g (zachowane w kolekcjach) | ||
| liczba = jeden badany fragment | | liczba = jeden badany fragment | ||
Linia 16: | Linia 17: | ||
}} | }} | ||
- | Znalezisko | + | Znalezisko z 1854 roku na terenie Turyngii w Niemczech. Według wczesnych źródeł był to obserwowany spadek meteorytu 18 października 1854 roku, ale stopień zwietrzenia fragmentów wskazywał jednak na długi okres przebywania meteorytu na ziemi. Jest to '''meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty (Og, IAB-MG)'''. Zachowało się w kolekcjach tylko około 150 gramów we fragmentach. |
- | Według Eberharda (1855) ''mówiono, że spadek bryły żelaza obserwował pasterz 18 października 1854 roku, ale jego utleniona powierzchnia zdaje się wskazywać, że nie był to niedawny spadek''. Analizowany przez Eberharda fragment ważył około 3 łuty<ref>1 łut = 1/32 funta wagi</ref> (''Loth'') czyli mniej niż 50 gram. | + | Według Eberharda (1855): ''mówiono, że spadek bryły żelaza obserwował pasterz 18 października 1854 roku, ale jego utleniona powierzchnia zdaje się wskazywać, że nie był to niedawny spadek''. Analizowany przez Eberharda fragment ważył około 3 łuty<ref name="łut">1 łut (niem. ''Loth'') = 1/32 funta wagi</ref> (niem. ''Loth'') czyli mniej niż 50 gram. |
+ | |||
+ | |||
+ | Pierwszą publikacją na temat tego meteorytu jest praca doktorska (dysertacja) Wilhelma Eberharda (1855a), mieszkańca '''Gothy''' (stolicy powiatu), miasta leżącego około 12 km na północny-wschód od '''Tabarz'''. W swojej pracy Eberhard publikuje wyniki analiz minerałów z regionu Turyngii, gdzie w początkowej części rozprawy analizuje żelazny meteoryty, którego fragment otrzymał od przyjaciela. Przyjaciel ów twierdził, że otrzymał fragment meteorytu od pasterza, który był świadkiem spadku meteorytu 18 października 1854 roku u podnóża okolicznych gór. Otrzymany fragment ważył około 3 łuty i wg Eberharda był częścią większego fragmentu, który prawdopodobnie trafił do Berlina do handlarzy minerałów w celu pocięcia i wymiany. Nie udało mu się ustalić losów tej części. | ||
+ | |||
+ | Znaczny stopień zwietrzenia fragmentu wskazywał na długie przebywanie meteoryt na powierzchni ziemi, więc historia o pasterzu, który widział spadający meteoryt, wydaje się wątpliwa. Meteoryt został sklasyfikowany zatem jako '''znalezisko'''. | ||
'''Zachowane w kolekcjach fragmenty''' (Koblitz MetBase): | '''Zachowane w kolekcjach fragmenty''' (Koblitz MetBase): | ||
{| class="wikitable" style="font-size:85%" | {| class="wikitable" style="font-size:85%" | ||
+ | ! waga fragmentów !! kolekcja | ||
+ | |- | ||
| 20 g || Göttingen, Min. Inst. Univ. | | 20 g || Göttingen, Min. Inst. Univ. | ||
|- | |- | ||
Linia 33: | Linia 41: | ||
| 4,9 g || Tempe, Arizona State Univ. | | 4,9 g || Tempe, Arizona State Univ. | ||
|- | |- | ||
- | | 0,1 g || Gifhorn, Bartoschewitz Colln. | + | | 0,1 g || Gifhorn, Bartoschewitz Colln.<ref>kolekcja Rainera Bartoschewitza, twórcy teorii o wspólnym pochodzeniu (spadku) meteorytów [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]</ref> |
|} | |} | ||
Linia 46: | Linia 54: | ||
|Początek artykułu, gdzie opisano okoliczności pozyskania fragmentu do badań, jego wielkość i prawdopodobne losy pozostałych fragmentów: | |Początek artykułu, gdzie opisano okoliczności pozyskania fragmentu do badań, jego wielkość i prawdopodobne losy pozostałych fragmentów: | ||
- | ''Das Meteoreisen, dessen Beschreibung und Analyse ich hier mittheilen will, habe ich von einem Freunde erhalten, mit dem Bemerken, dass es von einem Schäfer herrühre, der am 18. October 1854 sein Herabfallen die Tabarz nahe am Fusse des Inselsbergs unsern Gotha beobachtet und es noch glühend heiss aufgefunden habe. Das in meinen Besitz gelangte Stück wog fast 3 Loth, war aber nur ein Theil der ganzen Masse, die leider zerschnitten und von der die grössere Hälfte angeblich an einen Mineralienhändler in Berlin in Tausch gegeben worden war. Ungeachtet aller Nachforschungen ist es mir nicht gelungen, zu erfahren, wo sich jetzt diese andere Hälfte befindet. {{Wielokropek}}'' | + | ''Das Meteoreisen, dessen Beschreibung und Analyse ich hier mittheilen will, habe ich von einem Freunde erhalten, mit dem Bemerken, dass es von einem Schäfer herrühre, der am 18. October 1854 sein Herabfallen die Tabarz nahe am Fusse des Inselsbergs unsern Gotha beobachtet und es noch glühend heiss aufgefunden habe. Das in meinen Besitz gelangte Stück wog fast 3 Loth<ref name="łut"></ref>, war aber nur ein Theil der ganzen Masse, die leider zerschnitten und von der die grössere Hälfte angeblich an einen Mineralienhändler in Berlin in Tausch gegeben worden war. Ungeachtet aller Nachforschungen ist es mir nicht gelungen, zu erfahren, wo sich jetzt diese andere Hälfte befindet. {{Wielokropek}}'' |
|} | |} | ||
Linia 71: | Linia 79: | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
- | '''Tabarz''', kraj związkowy Turyngia (''Thüringer Wald''), powiat Gotha (''Landkreis Gotha'') | + | Miejscowość '''Tabarz''', kraj związkowy Turyngia (''Thüringer Wald''), powiat Gotha (''Landkreis Gotha'') |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 91: | Linia 99: | ||
* Czajka Wiesław, (astroblemy.pl), '''Obraz hipotetycznej trajektorii [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] na geodezyjnej powierzchni odniesienia (''The picture of the hypothetic trajectory [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] on the Earth's ellipsoid'').''' astroblemy.pl. Plik [http://astroblemy.pl/pdf/tabarz.pdf PDF]. | * Czajka Wiesław, (astroblemy.pl), '''Obraz hipotetycznej trajektorii [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] na geodezyjnej powierzchni odniesienia (''The picture of the hypothetic trajectory [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] on the Earth's ellipsoid'').''' astroblemy.pl. Plik [http://astroblemy.pl/pdf/tabarz.pdf PDF]. | ||
- | * +Eberhard Wilhelm, (1855a), '''Analysen einiger Thüringer Mineralien.''' Diss. Univ. Göttingen, 1855, s. 6-8. Plik [http://books.google.pl/books?id=YzxPAAAAcAAJ PDF]. | + | * +Eberhard Wilhelm, (1855a), '''Analysen einiger Thüringer Mineralien.''' Diss. Univ. Göttingen, 1855, s. 6-8.<ref>dysertacja (niem. ''Dissertation'') do stopnia doktora nauk filozoficznych Wilhelma Eberharda, której fragment dotyczy meteorytu Tabarz</ref> Plik [http://books.google.pl/books?id=YzxPAAAAcAAJ PDF]. |
- | * +Eberhard Wilhelm, (1855b), '''Analyse eines Meteoreisens aus Thüringen.''' ''Annalen der Chemie und Pharmacie''<ref>Wikipedia (EN) - ''[http://en.wikipedia.org/wiki/Liebigs_Annalen Liebigs Annalen]''</ref>, Bd. XCVI, Heft 3, Leipzig und Heidelberg 1855, s. 286-289. Plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uva.x002457945;seq=686;view=1up;num=286 HathiTrust], plik {{Djvu|Eberhard_(1855).djvu|DjVu}}. | + | * +Eberhard Wilhelm, (1855b), '''Analyse eines Meteoreisens aus Thüringen.''' ''Annalen der Chemie und Pharmacie''<ref>Wikipedia (EN) - ''[http://en.wikipedia.org/wiki/Liebigs_Annalen Liebigs Annalen]''</ref>, Bd. XCVI, Heft 3, Leipzig und Heidelberg 1855, s. 286-289.<ref>publikacja oparta na dysertacji Wilhelma Eberharda</ref> Plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uva.x002457945;seq=686;view=1up;num=286 HathiTrust], plik {{Djvu|Eberhard_(1855).djvu|DjVu}}. |
* +Grossman Jeffrey N., Zipfel Jutta, (2001), '''The Meteoritical Bulletin, No. 85, 2001 September.''' ''Meteorit. Planet. Sci.'', 36 (Suppl.), A293-A322 (A314). Plik [http://www.lpi.usra.edu/meteor/docs/mb85.pdf PDF]. | * +Grossman Jeffrey N., Zipfel Jutta, (2001), '''The Meteoritical Bulletin, No. 85, 2001 September.''' ''Meteorit. Planet. Sci.'', 36 (Suppl.), A293-A322 (A314). Plik [http://www.lpi.usra.edu/meteor/docs/mb85.pdf PDF]. |
Wersja z 21:29, 15 kwi 2013
Wątpliwy spadek, wątpliwe znalezisko
Tabarz → | |
Znalezisko | |
Lokalizacja | Turyngia, Niemcy |
Położenie[1] | 50°53'N, 10°31'E |
Data | 1854 r. |
Uwagi | sparowany z meteorytem Morasko |
Charakterystyka | |
Typ | meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty Og (2 mm[2]), IAB-MG |
Masa | ~150 g (zachowane w kolekcjach) |
Liczba okazów | jeden badany fragment |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
wg NHM Cat: Gotha |
Znalezisko z 1854 roku na terenie Turyngii w Niemczech. Według wczesnych źródeł był to obserwowany spadek meteorytu 18 października 1854 roku, ale stopień zwietrzenia fragmentów wskazywał jednak na długi okres przebywania meteorytu na ziemi. Jest to meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty (Og, IAB-MG). Zachowało się w kolekcjach tylko około 150 gramów we fragmentach.
Według Eberharda (1855): mówiono, że spadek bryły żelaza obserwował pasterz 18 października 1854 roku, ale jego utleniona powierzchnia zdaje się wskazywać, że nie był to niedawny spadek. Analizowany przez Eberharda fragment ważył około 3 łuty[3] (niem. Loth) czyli mniej niż 50 gram.
Pierwszą publikacją na temat tego meteorytu jest praca doktorska (dysertacja) Wilhelma Eberharda (1855a), mieszkańca Gothy (stolicy powiatu), miasta leżącego około 12 km na północny-wschód od Tabarz. W swojej pracy Eberhard publikuje wyniki analiz minerałów z regionu Turyngii, gdzie w początkowej części rozprawy analizuje żelazny meteoryty, którego fragment otrzymał od przyjaciela. Przyjaciel ów twierdził, że otrzymał fragment meteorytu od pasterza, który był świadkiem spadku meteorytu 18 października 1854 roku u podnóża okolicznych gór. Otrzymany fragment ważył około 3 łuty i wg Eberharda był częścią większego fragmentu, który prawdopodobnie trafił do Berlina do handlarzy minerałów w celu pocięcia i wymiany. Nie udało mu się ustalić losów tej części.
Znaczny stopień zwietrzenia fragmentu wskazywał na długie przebywanie meteoryt na powierzchni ziemi, więc historia o pasterzu, który widział spadający meteoryt, wydaje się wątpliwa. Meteoryt został sklasyfikowany zatem jako znalezisko.
Zachowane w kolekcjach fragmenty (Koblitz MetBase):
waga fragmentów | kolekcja |
---|---|
20 g | Göttingen, Min. Inst. Univ. |
15 g | Vienna, Naturhist. Mus. |
9 g | London, Nat. Hist. Mus. |
5,8 g | Calcutta, Mus. Geol. Surv. India |
4,9 g | Tempe, Arizona State Univ. |
0,1 g | Gifhorn, Bartoschewitz Colln.[4] |
Hipoteza bolidu wielkopolskiego
W 2001 roku Rainer Bartoschewitz (Bartoschewitz et al. 2001) porównując wyniki analiz składu chemicznego meteorytu Tabarz z danymi dla Moraska i Przełazów wysunął hipotezę, że te trzy meteoryt mają wspólne pochodzenie (patrz → Hipoteza Bartoschewitza). Meteoryty te są oktaedrytami gruboziarnistymi (Og, coarse octahedrites) typu IAB-MG. Również miejsca ich znalezienia (włączając meteoryt Jankowo Dolne o podobnym składzie) leżą niemal na jednej linii (patrz rysunek).
Niezależnie, w 2001 roku, ukazała się publikacja Jacka Brzustowicza (Czy cystersi z Bierzwnika widzieli meteoryt?) łącząca katalogowe wydarzenie Friedland 1304 (Grady 2000) z hipotezą, że w starych kronikach opisujących to wydarzenie jest mowa o bolidzie widzianym z Bierzwnika w województwie zachodniopomorskim, w powiecie choszczeńskim (patrz → doniesienie Friedland 1304).
Z połączenia tych dwóch koncepcji, w 2010 roku Wiesław Czajka zaproponował hipotezę, że opisywaną w starych kronikach i katalogach kometę, obserwowaną w kwietniu 1305 roku (trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy), należy interpretować jako opis bolidu odpowiedzialnego za wspólny spadek meteorytów Tabarz, Przełazy i Morasko (patrz → hipoteza Bolid wielkopolski).
Źródła
Eberhard (1855b)
Początek artykułu, gdzie opisano okoliczności pozyskania fragmentu do badań, jego wielkość i prawdopodobne losy pozostałych fragmentów: Das Meteoreisen, dessen Beschreibung und Analyse ich hier mittheilen will, habe ich von einem Freunde erhalten, mit dem Bemerken, dass es von einem Schäfer herrühre, der am 18. October 1854 sein Herabfallen die Tabarz nahe am Fusse des Inselsbergs unsern Gotha beobachtet und es noch glühend heiss aufgefunden habe. Das in meinen Besitz gelangte Stück wog fast 3 Loth[3], war aber nur ein Theil der ganzen Masse, die leider zerschnitten und von der die grössere Hälfte angeblich an einen Mineralienhändler in Berlin in Tausch gegeben worden war. Ungeachtet aller Nachforschungen ist es mir nicht gelungen, zu erfahren, wo sich jetzt diese andere Hälfte befindet. (…)
Buchner (1861)
Tabarz, Thüringen.
Eberhard AChPh. 96, 286. SJ. (2) 22, 271. EJ. 67, 382. ChCtr. 1856, 213. Br. 121, 124. MCh. 906.
- rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto
Lokalizacja
(T) Tabarz
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Miejscowość Tabarz, kraj związkowy Turyngia (Thüringer Wald), powiat Gotha (Landkreis Gotha)
Bibliografia
- Bartoschewitz Rainer, (2001), Morasko – największy znany obszar rozrzutu na świecie?, Meteoryt, 4, 2001, s. 20. Plik PDF.
- +Bartoschewitz Rainer, Spettel B., (2001), Tabarz – A Fragment of the Morasko Strewn Field? Meteoritics & Planetary Science, vol. 36, A15-A16, 2001. Plik PDF.
- Bartoschewitz Rainer, (2002), The Largest Known Meteorite Strewnfield? Meteorite, 8(2), 2002, s. 20.
- Buchner Otto, (1859), Die Feuermeteore, insbesondere die Meteoriten historisch und naturwissenschaftlich betrachtet, Gießen 1859, ss. 192, (s. 121, 124). Plik iDjVu; plik doi; plik DjVu.
- Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482, (s. 61). Plik PDF; plik DjVu.
- Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of Iron Meteorites. Their History, Distribution, Composition, and Structure, University of California Press, Berkeley 1975, (s. 1171-1172). ISBN 0-520-02934-8.[5] Pliki PDF. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Czajka Wiesław, (astroblemy.pl), Obraz hipotetycznej trajektorii Tabarz-Przełazy-Morasko-Jankowo Dolne na geodezyjnej powierzchni odniesienia (The picture of the hypothetic trajectory Tabarz-Przełazy-Morasko-Jankowo Dolne on the Earth's ellipsoid). astroblemy.pl. Plik PDF.
- +Eberhard Wilhelm, (1855a), Analysen einiger Thüringer Mineralien. Diss. Univ. Göttingen, 1855, s. 6-8.[6] Plik PDF.
- +Eberhard Wilhelm, (1855b), Analyse eines Meteoreisens aus Thüringen. Annalen der Chemie und Pharmacie[7], Bd. XCVI, Heft 3, Leipzig und Heidelberg 1855, s. 286-289.[8] Plik HathiTrust, plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- +Grossman Jeffrey N., Zipfel Jutta, (2001), The Meteoritical Bulletin, No. 85, 2001 September. Meteorit. Planet. Sci., 36 (Suppl.), A293-A322 (A314). Plik PDF.
- +Klein C., (1879), Die Meteoritensammlung der Universität Göttingen am 2. Januar 1879. Nachr. Kgl. Ges. Wiss. u. d. Georg-Augusts-Univ.[9], Göttingen 1879 (2), s. 84-100. Plik PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- +Luedecke O., (1900), Ueber Thüringer Meteoriten. Z. f. Naturwiss., 73(3/4), Leipzig 1900, s. 288-298 (Referat in: Mitt. Geogr. Ges. (f. Thüringen), 19:66 (E.Schütze); Jena 1900/1901).
- +Luedecke O., (1900), Ueber Thüringer Meteoriten. Leopoldina, Juli 1900. Heft 36. s. 122-129. Plik PDF.
- Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).
- +Wöhler, (1864), Die Meteoriten in der Universitäts-Sammlung zu Göttingen am 1. Januar 1864. Nachr. Kgl. Ges. Wiss. u. d. Georg-Augusts-Univ.[9], Göttingen 1864 (Januar), s. 30-33. Plik PDF.
- Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897.[10][11][12] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Morasko
- hipoteza bolidu wielkopolskiego
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Tabarz
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Tabarz
- Wikipedia (DE) - Tabarz/Thür. Wald
- Biblioteki Cyfrowe - GDZ - Göttinger Digitalisierungszentrum
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- bibliografia