PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Bolid 1965

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(Utworzył nową stronę „U Langa (1969) jest opis super bolidu który przeleciał nad całą Polską i nad Europą zachodnią opóścił atmosferę. == Bibliografia == [[Category:Donies...”)
m (→Earth-grazing fireball)
 
(Nie pokazano 70 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
-
U Langa (1969) jest opis super bolidu który przeleciał nad całą Polską i nad Europą zachodnią opóścił atmosferę.
+
{{VerifyLevel |level=1}}
 +
__NOTOC__
 +
== Meteor muskający atmosferę (''Earth-grazing fireball'') ==
 +
 
 +
[[Image:Bolid_1965_(MetBull_33).jpg|240px|thumb|''Meteoritical Bulletin'', 33]]
 +
Zdarza się, że wzajemna konfiguracja orbit meteoroidu i Ziemi powoduje, że meteoroid „wchodzi” w&nbsp;ziemską atmosferę niemal równolegle do powierzchni Ziemi (''Earth-grazing''). Przy bardzo dużej prędkości i&nbsp;dostatecznej masie, bolid taki przelatuje niemal horyzontalnie nad rozległym obszarem Ziemi i&nbsp;jeśli w trakcie swego przelotu nie odparował lub siły naprężeń go nie rozerwały na wiele fragmentów, może ponownie opuścić atmosferę i&nbsp;odlecieć w&nbsp;przestrzeń kosmiczną. Oczywiście taka „przygoda” z&nbsp;Ziemią wpływa na jego orbitę i&nbsp;jeśli w wyniku hamowania, jego prędkość spadnie poniżej II&nbsp;prędkości kosmicznej<ref>II prędkość kosmiczna 11,19&nbsp;km/s; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Prędkość_kosmiczna Prędkość kosmiczna]</ref> stanie się on naturalnym satelitą Ziemi.
 +
 
 +
 
 +
'''U Langa (1969)<ref>Lang (1969), s. 409-410</ref> jest opis super bolidu, który przeleciał nad całą Polską&nbsp;i{{Kropek}}'''<br>
 +
'''{{Kropek}}nad Europą Zachodnią opuścił atmosferę ulatując w&nbsp;Kosmos.'''
 +
 
 +
{{BQuote-begin |max-width=640px |source=Lang (1969)}}
 +
'''''{{Wielokropek}} Bolid 1965'''''
 +
 
 +
W dniu 14 stycznia 1965 r. około godz. 6 min. 30 rano czasu lokalnego nad Polską przeleciał ogromny bolid. Kula ognia przecięła niebo nad Polską od Białegostoku aż do jej zachodniej granicy – do miejsca w&nbsp;pobliżu Gubina. Bolid poruszał się na wysokości około 50&nbsp;km z&nbsp;ogromną prędkością 18-20&nbsp;km/s, a&nbsp;więc z&nbsp;prędkością znacznie przekraczającą prędkości rakiet kosmicznych. Dostawszy się nad Niemcy bolid zaczął się wznosić prawdopodobnie do wysokości 80&nbsp;kilometrów, wreszcie nad terytorium Luksemburga oddalił się od Ziemi i&nbsp;uniósł w&nbsp;przestrzeń kosmiczną. Był to więc bolid, z&nbsp;którego nie spadł meteoryt.
 +
 
 +
Dr Pokrzywnicki, który zebrał o&nbsp;tym bolidzie aż 270<ref>apel o&nbsp;nadsyłanie relacji z&nbsp;obserwacji zjawiska opublikowano w&nbsp;miesięczniku '''''Urania''''' nr&nbsp;3 z&nbsp;1965&nbsp;r.</ref> doniesień od obserwatorów, przypuszcza, że średnica tego bolidu mogła dochodzić do 14&nbsp;m, albowiem niektóre doniesienia mówią o&nbsp;obserwowaniu ciemnej bryły na niebie. Można sobie wyobrazić przebieg zjawiska, spowodowany przez spadek meteorytu z&nbsp;takiego bolidu.
 +
 
 +
Bolid ze stycznia 1965 r. uszedł w&nbsp;przestrzeń kosmiczną. Znalazł się na orbicie okołosłonecznej. Jeśli mówimy o wychwycie kosmolitów przez Ziemię, to chyba zgodzić się musimy, że ta ewentualność bolidowi z&nbsp;1965&nbsp;r. już nigdy nie zagrozi.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
{{BQuote-end}}
 +
 
 +
Z obliczeń Macieja Bielickiego (1965){{Bielicki M-biogram|}}<ref>Maciej Bielicki prowadził również obliczenia orbity heliocentrycznej dla [[Bolid 1935|bolidu z 1935 roku]]</ref> z&nbsp;[[Obserwatorium Astronomiczne UW|Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego]], wynika że świecący czerwono bolid przeleciał niemal dokładnie nad Warszawą na wysokości około 49&nbsp;km z prędkością 18&nbsp;km/s.<ref>Pilski (1999)</ref>
 +
 
 +
 
 +
=== Earth-grazing fireball ===
 +
 
 +
W literaturze opisanych jest wiele podobnych do bolidu z 1965 roku obserwacji – meteoroid wchodzi w&nbsp;atmosferę niemal stycznie do powierzchni Ziemi i&nbsp;może ją opuścić po utracie części masy i prędkości. Taki przypadek określany jest terminem – '''[http://en.wikipedia.org/wiki/Earth-grazing_fireball Earth-grazing fireball]'''.
 +
 
 +
W artykule Pavla Spurný'ego (1991) jest opisany „klasyczny” bolid ''Earth-grazing fireball'', który tylko musnął Ziemię i&nbsp;odleciał w&nbsp;przestrzeń kosmiczną, niewiele zmieniając parametry swojej heliocentrycznej orbity.
 +
 
 +
13 października 1990 roku po godzinie 3 w&nbsp;nocy nad Czechami przeleciał szybki bolid o&nbsp;jasności w&nbsp;maksimum –6<sup>m</sup>. Zarejestrowały go kamery EN (''European Fireball Network''). Bolid na swym jasnym odcinku przeleciał 409&nbsp;km w&nbsp;9,8&nbsp;sekundy, a&nbsp;perigeum osiągnął nad punktem 50,7°N 17,4°E na wysokości 97,9&nbsp;km. Ze swojej początkowej masy około 40&nbsp;kg utracił w&nbsp;wyniku ablacji tylko 370&nbsp;g<ref>ablacja – utrata masy (materii) meteoroidu przez topienie i&nbsp;odparowanie z&nbsp;powierzchni, podczas przelotu przez atmosferę; woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Ablation.htm Ablacja (''ablation'')]</ref>. Po opuszczeniu atmosfery zmianą uległy parametry jego orbity wokół Słońca – mimośród ''e'' z&nbsp;początkowej 0,65 na 0,48 (orbita stała się mniej eliptyczna), a&nbsp;wielka półoś ''a'' z&nbsp;2,80&nbsp;j.a. na 1,91&nbsp;j.a.<ref>j.a. – jednostka astronomiczna (ang. AU) równa 149597870,69±0,03&nbsp;km; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Jednostka_astronomiczna Jednostka astronomiczna]</ref>
 +
 
 +
Inny przypadek bolidu dziennego (''Earth-grazing daylight fireball'') z 10 sierpnia 1972 roku (ozn. US19720810) opisuje w&nbsp;swych artykułach Zdenek Ceplecha (1979, 1994), jest on również opisany w&nbsp;Wikipedii ([http://en.wikipedia.org/wiki/The_Great_Daylight_1972_Fireball The Great Daylight 1972 Fireball]). Bolid ów był wolniejszy, dużo jaśniejszy, przeleciał na mniejszej wysokości i&nbsp;miał dużo większą masę – kilkanaście/kilkadziesiąt ton. Również jego orbita uległa nieznacznej zmianie.
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
 +
* Bielicki Maciej, (1965), '''Bolid nad Polską w dniu [[Bolid 1965|14 stycznia 1965 r.]]''', ''Urania'', 4, 1965, s. 118-119. Plik {{Link-Urania |r=1965 |n=4}}.
 +
 +
* Ceplecha Zdeněk, (1979), '''[[Earth-grazing fireball]] (The Daylight Fireball of Aug 10, 1972)''', ''Bulletin of the Astronomical Institutes of Czechoslovakia'', vol. 30, 1979, s. 349-356. Plik {{!ADS|f=1979BAICz..30..349C}}.
 +
 +
* Ceplecha Zdeněk, (1994), '''[[Earth-grazing fireball|Earth-grazing]] daylight fireball of August 10, 1972''', ''Astronomy and Astrophysics'', vol. 283, 1994, s. 287-288. Plik {{!ADS|f=1994A%26A...283..287C}}.
 +
 +
* Hryniewicz Bolesław, (1965), '''Obserwacje wielkiego bolidu nad Polską w dniu [[Bolid 1965|14 stycznia 1965 r.]]''', ''Urania'', 10, 1965, s. 289-293. Plik {{Link-Urania |r=1965 |n=10}}.
 +
 +
* Lang Bruno, (1969), '''O polskiej meteorytyce''', w: {{Boschke (1969) |page=387-412}}
 +
 +
* '''''The Meteoritical Bulletin''''', (1965), Krinow Ewgeni L. (red.), No. 33, March 1965, s. 1-6 (s. 6). Plik [http://www.lpi.usra.edu/meteor/docs/mb33.pdf PDF].
 +
 +
* Oleak H. von, (1966), '''Die streifende [[Bolid 1965|Feuerkugel vom 14. Januar 1965]]''', ''Astronomische Nachrichten'', vol. 289(1-2), 1966, s. 71-80. Plik {{!doi|10.1002/asna.19662890108}}; plik {{!ADS|f=1966AN....289...71O}}.
 +
 +
* {{Pilski (1999)}}
 +
 +
* Pokrzywnicki Jerzy, (1965), '''Przelot [[Bolid 1965|wielkiego bolidu]] nad Polską''', ''Urania'', 3, 1965, s. 90. Plik {{Link-Urania |r=1965 |n=3}}.
 +
 +
* Pokrzywnicki Jerzy, (1966/67), '''Le grande bolide du [[Bolid 1965|14 janvier 1965]]''', ''Bull. Soc. Amis. Sci. Lettr. De Poznań'', Sér. B, Livr. XX. s. 99-135.
 +
 +
* {{Pokrzywnicki (1969, bolidy 4) |page=206}}
 +
 +
* Spurný Pavel, Ceplecha Zdeněk, Borovička Jiří, (1991), '''[[Earth-grazing fireball]]: Czechoslovakia, Poland, [[Bolid 1965|October 13, 1990, 03<sup>h</sup>27<sup>m</sup>16<sup>s</sup>UT]]''', ''WGN, The Journal of IMO'', 19(1), 1991, s. 13. Plik {{Link-WGN|r=1991|n=1}}; plik {{!ADS|f=1991JIMO...19...13S}}.
 +
 +
{{Przypisy}}
 +
 +
== Zobacz również ==
 +
 +
* [[Bolid 1935]], [[Bolid 1979]]
 +
 +
== Linki zewnętrzne ==
 +
 +
* Astronomy Picture of the Day (APOD) – [http://apod.nasa.gov/apod/ap130209.html The Great Meteor Procession of 1913] {{SeparatorBull}} [http://www.apod.pl/apod/ap090302.html Earthgrazer: The Great Daylight Fireball of 1972]
 +
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Ablation.htm Ablacja (''ablation'')]
 +
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Jednostka_astronomiczna Jednostka astronomiczna] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Meteor_muskający_atmosferę Meteor muskający atmosferę] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Prędkość_kosmiczna Prędkość kosmiczna]
 +
* Wikipedia (EN) – [http://en.wikipedia.org/wiki/Earth-grazing_fireball Earth-grazing fireball] {{SeparatorBull}} [http://en.wikipedia.org/wiki/The_Great_Daylight_1972_Fireball The Great Daylight 1972 Fireball]
-
[[Category:Doniesienia]]
+
[[Category:Bolidy]]

Aktualna wersja na dzień 12:33, 19 lut 2023

1

Meteor muskający atmosferę (Earth-grazing fireball)

Meteoritical Bulletin, 33

Zdarza się, że wzajemna konfiguracja orbit meteoroidu i Ziemi powoduje, że meteoroid „wchodzi” w ziemską atmosferę niemal równolegle do powierzchni Ziemi (Earth-grazing). Przy bardzo dużej prędkości i dostatecznej masie, bolid taki przelatuje niemal horyzontalnie nad rozległym obszarem Ziemi i jeśli w trakcie swego przelotu nie odparował lub siły naprężeń go nie rozerwały na wiele fragmentów, może ponownie opuścić atmosferę i odlecieć w przestrzeń kosmiczną. Oczywiście taka „przygoda” z Ziemią wpływa na jego orbitę i jeśli w wyniku hamowania, jego prędkość spadnie poniżej II prędkości kosmicznej[1] stanie się on naturalnym satelitą Ziemi.


U Langa (1969)[2] jest opis super bolidu, który przeleciał nad całą Polską i…
…nad Europą Zachodnią opuścił atmosferę ulatując w Kosmos.

«

(…) Bolid 1965

W dniu 14 stycznia 1965 r. około godz. 6 min. 30 rano czasu lokalnego nad Polską przeleciał ogromny bolid. Kula ognia przecięła niebo nad Polską od Białegostoku aż do jej zachodniej granicy – do miejsca w pobliżu Gubina. Bolid poruszał się na wysokości około 50 km z ogromną prędkością 18-20 km/s, a więc z prędkością znacznie przekraczającą prędkości rakiet kosmicznych. Dostawszy się nad Niemcy bolid zaczął się wznosić prawdopodobnie do wysokości 80 kilometrów, wreszcie nad terytorium Luksemburga oddalił się od Ziemi i uniósł w przestrzeń kosmiczną. Był to więc bolid, z którego nie spadł meteoryt.

Dr Pokrzywnicki, który zebrał o tym bolidzie aż 270[3] doniesień od obserwatorów, przypuszcza, że średnica tego bolidu mogła dochodzić do 14 m, albowiem niektóre doniesienia mówią o obserwowaniu ciemnej bryły na niebie. Można sobie wyobrazić przebieg zjawiska, spowodowany przez spadek meteorytu z takiego bolidu.

Bolid ze stycznia 1965 r. uszedł w przestrzeń kosmiczną. Znalazł się na orbicie okołosłonecznej. Jeśli mówimy o wychwycie kosmolitów przez Ziemię, to chyba zgodzić się musimy, że ta ewentualność bolidowi z 1965 r. już nigdy nie zagrozi. (…)

»


Z obliczeń Macieja Bielickiego (1965)[4][5] z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego, wynika że świecący czerwono bolid przeleciał niemal dokładnie nad Warszawą na wysokości około 49 km z prędkością 18 km/s.[6]


Earth-grazing fireball

W literaturze opisanych jest wiele podobnych do bolidu z 1965 roku obserwacji – meteoroid wchodzi w atmosferę niemal stycznie do powierzchni Ziemi i może ją opuścić po utracie części masy i prędkości. Taki przypadek określany jest terminem – Earth-grazing fireball.

W artykule Pavla Spurný'ego (1991) jest opisany „klasyczny” bolid Earth-grazing fireball, który tylko musnął Ziemię i odleciał w przestrzeń kosmiczną, niewiele zmieniając parametry swojej heliocentrycznej orbity.

13 października 1990 roku po godzinie 3 w nocy nad Czechami przeleciał szybki bolid o jasności w maksimum –6m. Zarejestrowały go kamery EN (European Fireball Network). Bolid na swym jasnym odcinku przeleciał 409 km w 9,8 sekundy, a perigeum osiągnął nad punktem 50,7°N 17,4°E na wysokości 97,9 km. Ze swojej początkowej masy około 40 kg utracił w wyniku ablacji tylko 370 g[7]. Po opuszczeniu atmosfery zmianą uległy parametry jego orbity wokół Słońca – mimośród e z początkowej 0,65 na 0,48 (orbita stała się mniej eliptyczna), a wielka półoś a z 2,80 j.a. na 1,91 j.a.[8]

Inny przypadek bolidu dziennego (Earth-grazing daylight fireball) z 10 sierpnia 1972 roku (ozn. US19720810) opisuje w swych artykułach Zdenek Ceplecha (1979, 1994), jest on również opisany w Wikipedii (The Great Daylight 1972 Fireball). Bolid ów był wolniejszy, dużo jaśniejszy, przeleciał na mniejszej wysokości i miał dużo większą masę – kilkanaście/kilkadziesiąt ton. Również jego orbita uległa nieznacznej zmianie.

Bibliografia

  • Bielicki Maciej, (1965), Bolid nad Polską w dniu 14 stycznia 1965 r., Urania, 4, 1965, s. 118-119. Plik DjvU.
  • Ceplecha Zdeněk, (1979), Earth-grazing fireball (The Daylight Fireball of Aug 10, 1972), Bulletin of the Astronomical Institutes of Czechoslovakia, vol. 30, 1979, s. 349-356. Plik aDs.
  • Ceplecha Zdeněk, (1994), Earth-grazing daylight fireball of August 10, 1972, Astronomy and Astrophysics, vol. 283, 1994, s. 287-288. Plik aDs.
  • Hryniewicz Bolesław, (1965), Obserwacje wielkiego bolidu nad Polską w dniu 14 stycznia 1965 r., Urania, 10, 1965, s. 289-293. Plik DjvU.
  • Lang Bruno, (1969), O polskiej meteorytyce, w: Boschke Friedrich L., (1969), Z kosmosu na Ziemię. Meteory i meteoryty (tytuł oryg. Erde von anderen Sternen), Biblioteka Problemów, tom 139, PWN, Warszawa 1969, (s. 387-412).
  • The Meteoritical Bulletin, (1965), Krinow Ewgeni L. (red.), No. 33, March 1965, s. 1-6 (s. 6). Plik PDF.
  • Oleak H. von, (1966), Die streifende Feuerkugel vom 14. Januar 1965, Astronomische Nachrichten, vol. 289(1-2), 1966, s. 71-80. Plik doi; plik aDs.
  • Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1965), Przelot wielkiego bolidu nad Polską, Urania, 3, 1965, s. 90. Plik DjvU.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1966/67), Le grande bolide du 14 janvier 1965, Bull. Soc. Amis. Sci. Lettr. De Poznań, Sér. B, Livr. XX. s. 99-135.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1969), O bolidach obserwowanych nad Polską – część IV, Acta Geophys. Polon., vol. XVII, nr 2, 1969, s. 203-209, (s. 206).[9] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Spurný Pavel, Ceplecha Zdeněk, Borovička Jiří, (1991), Earth-grazing fireball: Czechoslovakia, Poland, October 13, 1990, 03h27m16sUT, WGN, The Journal of IMO, 19(1), 1991, s. 13. Plik zip; plik aDs.

Przypisy

  1. ^ II prędkość kosmiczna 11,19 km/s; Wikipedia – Prędkość kosmiczna
  2. ^ Lang (1969), s. 409-410
  3. ^ apel o nadsyłanie relacji z obserwacji zjawiska opublikowano w miesięczniku Urania nr 3 z 1965 r.
  4. ^ Maciej Bielicki (1906-1988) – polski astronom, specjalizował się w obliczaniu orbit komet, meteorów i sztucznych satelitów Ziemi; pracownik Obserwatorium Astronomicznego UW. Wikipedia – Maciej Bielicki; astrojawil.pl – Wspomnienie. Patrz → Wilno 1936; bolidy 1935 i 1965
  5. ^ Maciej Bielicki prowadził również obliczenia orbity heliocentrycznej dla bolidu z 1935 roku
  6. ^ Pilski (1999)
  7. ^ ablacja – utrata masy (materii) meteoroidu przez topienie i odparowanie z powierzchni, podczas przelotu przez atmosferę; woreczko.pl – Ablacja (ablation)
  8. ^ j.a. – jednostka astronomiczna (ang. AU) równa 149597870,69±0,03 km; Wikipedia – Jednostka astronomiczna
  9. ^ wszystkie części: cz. 1 – Pokrzywnicki (1960, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 2 – Pokrzywnicki (1965, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 3 – Pokrzywnicki (1965, Bull. soc. amis sci. et lettres Poznan, B)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 4 – Pokrzywnicki (1969, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Bolid_1965”
Osobiste