PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Odranec

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m (→Bibliografia)
 
(Nie pokazano 49 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
 +
{{VerifyLevel |level=1i}}
__NOTOC__
__NOTOC__
-
{{Strona w budowie}}
+
== Trzy ogniste krzyże – spadek o którym śpiewano pieśń (i nakręcono film?) ==
-
== Trzy ogniste krzyże ==
+
[[Image:Odranec_(Želechovský_1619).jpg|thumb|right|280px|Raport o spadku meteorytu żelaznego w pobliżu wsi Odranec (Odrance) niedaleko Nowego Miasta na Morawach, w czerwcu 1619 roku, opisany w ''Calendarium perpetuum oeconomicum'' przez mieszczanina Šebestiána Želechovskýego z Želechova (źródło: Muzeum Narodowe w Pradze)]]
-
[[Image:Odranec_(Zelechovsky_1619).jpg|thumb|right|280px|Raport o spadku meteorytu żelaznego w pobliżu wsi Odranec niedaleko Nowego Miasta na Morawach, w czerwcu 1619 roku, opisany w ''Calendariu Perpetuum Oeconomicum'' przez mieszczanina Sebastiana Želechovskýego z Želechova (źródło: Muzeum Narodowe w Pradze)]]
+
Spadek trzech okazów meteorytu żelaznego 11 czerwca 1619 roku<ref name="data">część źródeł podaje datę 12 czerwca (Heinlein 1990), ale Sochor (1929) wyjaśnia błędne pochodzenie tej daty</ref> (wtorek) we wsi ''Odranec'' niedaleko ''Nového Města na Moravě'' w&nbsp;[[Czechy|Czechach]]. Jest to drugi najstarszy meteoryt w&nbsp;tym kraju. Zachowało się o&nbsp;nim dużo informacji, pomimo faktu, że okazy zaginęły. Starszy jest spadek meteoryt [[Elbogen|Loket (Elbogen)]] z&nbsp;1400 roku.
-
Spadek trzech okazów meteorytu żelaznego 11 czerwca 1619 roku (wtorek) we wsi ''Odranec'' niedaleko ''Nového Města na Moravě'' w [[Czechy|Czechach]]. Jest to drugi najstarszy meteoryt w [[Czechy|Czechach]] o którym coś wiadomo. Okoliczności spadku meteoryt Odranec są dobrze znane, pomimo faktu, że okazy zaginęły. Starszy jest spadek meteoryt [[Elbogen|Loket (Elbogen)]] z 1400 roku.
+
-
Meteoryt Odranec spadł, według zapisów historycznych, we wtorek przed świętem św. Wita<ref>święto św. Wita obchodzone jest kościele katolickim 15 czerwca; zginął on okrutną śmiercią!</ref>, 1619 roku w czasie nieszporów. Przekładając to na współczesny język, miało to miejsce 11 czerwca 1619 roku około czwartej po południu.
+
Dostępne źródła historyczne opisujące spadek zebrał i&nbsp;opracował Stanislav Sochor w&nbsp;swym artykule z&nbsp;1929 roku (Sochor 1929)<ref>korzystał on z&nbsp;artykułu Kodým (1897) i&nbsp;w&nbsp;całości go cytuje, gdyż nie udało mu się dotrzeć do oryginalnych prac Želechovskýego</ref>. Ale podstawowym źródłem informacji są pochodzące z&nbsp;XVII wieku zapisy Šebestiána Želechovskýego z&nbsp;Želechova (Želechovský 1619).
-
Spadek meteoryt poprzedziły różne katastrofalne wydarzenia, które spowodowały, że ludność Moraw stała się bardzo bojaźliwa i religijnie niestabilna. Tereny te nawiedziła wówczas ogromna susza, około roku 1614 miało miejsce trzęsienie ziemi, co jest zjawiskiem nietypowym na tym obszarze. Na niebie obserwowano zjawisko "trzech słońc"<ref>'''parhelion''', nazywane też słońcem pobocznym ("trzema słońcami"), jest zjawiskiem typu halo. Są to jasne, bądź tęczowe plamy światła (symetrycznie po bokach Słońca), na przecięciu 22° halo, czyli świetlistego pierścienia okalającego Słońce oraz kręgu parhelicznego, czyli białego pasa występującego wokół całego nieba i przecinającego Słońce. To rzadkie zjawisko powstaje, kiedy na opadających poziomo kryształach lodu załamują się promienie słoneczne. Parhelion jest szczególnie dobrze widoczny, gdy Słońce znajduje się nisko nad horyzontem; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Atmosferyczne_zjawiska_optyczne Kategoria:Atmosferyczne zjawiska optyczne]</ref>. Na to wszystko nałożyły się rożne ważne wydarzenia religijne (wojna trzydziestoletnia (1618-1648)).
+
Spadek meteoryt poprzedziły różne katastrofalne wydarzenia, które spowodowały, że ludność Moraw stała się bardzo bojaźliwa i&nbsp;religijnie niestabilna. Tereny te nawiedziła w&nbsp;1614 roku ogromna susza – przez 5&nbsp;miesięcy nie padało. Około roku 1614 miało miejsce trzęsienie ziemi, co jest zjawiskiem nietypowym na tym obszarze. Zimą 1615 roku, w&nbsp;lutym, na niebie obserwowano zjawisko „trzech słońc”<ref>'''parhelion''', nazywane też słońcem pobocznym („trzema słońcami”), jest zjawiskiem typu halo. Są to jasne, bądź tęczowe plamy światła (symetrycznie po bokach Słońca), na przecięciu 22° halo, czyli świetlistego pierścienia okalającego Słońce oraz kręgu parhelicznego, czyli białego pasa występującego wokół całego nieba i&nbsp;przecinającego Słońce. To rzadkie zjawisko powstaje, kiedy na opadających poziomo kryształach lodu załamują się promienie słoneczne. Parhelion jest szczególnie dobrze widoczny, gdy Słońce znajduje się nisko nad horyzontem; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Atmosferyczne_zjawiska_optyczne Kategoria:Atmosferyczne zjawiska optyczne]; więcej fotografii m.in. zjawiska halo na fińskim portalu miłośników astronomii – [http://www.taivaanvahti.fi/observations/show/26659#1 Taivaanvahti]</ref>. Na to wszystko nałożyły się różne ważne wydarzenia religijne i polityczne (wojna trzydziestoletnia, 1618-1648) (Sochor 1929).
-
Ówczesnym właścicielem majątku ''Nové Město (na Moravě)'' i okolic był ''Vilém Dubský z Třebomyslic''<ref>Wikipedia (CS) - [http://cs.wikipedia.org/wiki/Dubští_z_Třebomyslic Dubští z Třebomyslic]</ref>. Wydarzenie, jakie miało miejsce w czerwcu 1619 roku na terenie majątku, zostało bardzo dobrze udokumentowane przez Sebastiana Želechovskýego z Želechova, bogatego i wykształconego mieszkańca Nowego Miasta. Zebrał on wszystkie zeznania świadków, a mając bardzo poetycki temperament spisał relację wierszem! Ponadto opublikował w 1619 roku kalendarz ''Calendarium Perpetuum Oeconomicum'' w którym oprócz rysunku "katastrofy" zamieścił jej bardzo szczegółowy opis.
+
=== Opis spadku ===
-
Želechovský (1619) (fragment)<ref name="kpufo"></ref>:
+
Meteoryt Odranec (Odrance) spadł, według zapisów historycznych, we wsi Odranec na Morawach (''v Moravě na vsi Vodranci'')<ref>wszystkie cytaty w&nbsp;języku czeskim z&nbsp;Sochor (1929)</ref> we wtorek przed świętem św. Wita (''V&nbsp;outerý před svatým Vítem'')<ref>święto św. Wita obchodzone jest w&nbsp;kościele katolickim 15&nbsp;czerwca; męczennik ten zginął okrutną śmiercią!</ref>, 1619 roku o&nbsp;godzinie dwudziestej w&nbsp;czasie nieszporów<ref>za Wikipedią: nieszpory w&nbsp;Kościele katolickim to przedostatnia część liturgii godzin, sprawowana w&nbsp;porze wieczornej, według tradycji po zachodzie słońca</ref> (''Léta páně 1619 ve 20 hodin na celý orloj''; ''o&nbsp;nešporní chvíli''). Przekładając to na współczesny język – miało to miejsce 11 czerwca 1619 roku<ref name="data"></ref> około czwartej po południu (na terenie Czech używano wówczas tzw. włoskich godzin<ref>Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Godzina Godzina]</ref>, gdzie pierwsza godzina zaczynała się o&nbsp;zachodzie Słońca, stąd w opisie godzina 20, która odpowiada dzisiejszej godzinie 4&nbsp;po południu)<ref>w czerwcu Słońce zachodzi w&nbsp;Brnie około godziny 20&nbsp;UT</ref>.
-
{{AQuote-begin |max-width=640px}}
+
-
Novina pravdivá o velikém a hrozném zázraku, kterýž se stal v dědině Wodranci nedaleko Nového Města, na gruntech urozeného pána, pana Wilíma Dubského z Třebomyslic, na Novém Městě, Dačicích a Řeckovicích, léta 1619. V auterý před Svatým Vítem, to jest 11. dne června. Kterýžto zázrak že se vskutku pravdivě stal s bedlivostí vyhledáno a vyptáváno jest. Od slovutného muže pana Šebestiána Antonína Želechovského z Želechova, auředníka téhož panství a měštína Nového Města a slovo od slova vspis uvedený a k vytisknutí daný.
+
-
Léta tohoto 1619, v auterý před svatým Vítem ve vsi Wodranci, nedaleko Nového Města, v markrabství moravském, okolo nešporní hodiny, spatřín jest veliký a hrozný div na obloze nebeské, od mnohých lidí, tu blízských i vzdálených, a to takový: Předně, ukázalo se neveliké mračno jako stůl a nebo mlejnské kolo, a v tom od některých ostřejšího zraku vidino divné přemýtání, a jako vespolek se potýkání. Jiným zdálo se viděti nejprve jako ňáká vrata, a v nich veliký erb, s literárná psanými, kdoby uměl čísti, a to spatřil, byl by mohl přečísti, to zmizelo, a zase se zdálo krvavé kolo, a z toho kola vyšili tři krvaví kříži, sebou se jakoby šermoval potýkali, až zmizeli, Jiní pak kteří na horách byli na ten obláček patřili, viděli odtud dejm vycházeti, a jako střílení vojska velikého proti vojsku jinému, jiní slyšeli také jako lermo bubnování. Lid na polích zůstávající děsil se, až k zemi přepadal: někteří i k vojnám se měli, bojíce se aby jich{{Kropek}}
+
Ówczesnym właścicielem majątku ''Nové Město (na Moravě)'' i okolic był ''Vilém Dubský z&nbsp;Třebomyslic''<ref>chodzi o dawną wieś ''Třebomyslice'' (obecnie ''Žatčany'') w&nbsp;powiecie Brno, a&nbsp;nie o&nbsp;''Třebomyslice'' w&nbsp;powiecie Klatovy; Wikipedia&nbsp;(CS)</ref>. Wydarzenie, jakie miało miejsce w&nbsp;czerwcu 1619 roku na terenie jego majątku, zostało bardzo dobrze udokumentowane przez Sebastiana Želechovskýego z&nbsp;Želechova, bogatego i&nbsp;wykształconego mieszkańca Nowego Miasta.<ref>Šebestián Antonín Želechovský z Želechova – po tragicznej śmierci swojej żony w&nbsp;1607 roku ufundował m.in. szkołę w&nbsp;Nowym Mieście, której budynek istniał jeszcze przed wojną; więcej w&nbsp;Sochor (1929)</ref> Zebrał on wszystkie zeznania świadków, a&nbsp;mając bardzo poetycki temperament spisał swoją relację wierszem! Ponadto opublikował w&nbsp;1619 roku kalendarz '''''Calendarium perpetuum oeconomicum''''' (po czesku ''Stálý hospodářský kalendář''), w&nbsp;którym oprócz {{Txt2Img|Odranec_(Želechovský_1619).jpg|drzeworytu}} przedstawiającego „katastrofę”, zamieścił jej bardzo szczegółowy opis.
 +
 
 +
Želechovský (1619, ''Calendarium perpetuum oeconomicum'') (''fragment'')<ref name="kpufo">za portalem '''Klub psychotroniky a UFO'''</ref>:
 +
{{AQuote-begin |max-width=800px}}
 +
Novina pravdivá o velikém a hrozném zázraku, kterýž se stal v&nbsp;dědině Wodranci nedaleko Nového Města, na gruntech urozeného pána, pana Wilíma Dubského z&nbsp;Třebomyslic, na Novém Městě, Dačicích a&nbsp;Řeckovicích, léta 1619. V&nbsp;Auterý před Svatým Vítem, to jest 11. dne června. Kterýžto zázrak že se vskutku pravdivě stal s&nbsp;bedlivostí vyhledáno a&nbsp;vyptáváno jest. Od slovutného muže pana Šebestiána Antonína Želechovského z&nbsp;Želechova, auředníka téhož panství a&nbsp;měštína Nového Města a&nbsp;slovo od slova vspis uvedený a&nbsp;k&nbsp;vytisknutí daný.
 +
 
 +
Léta tohoto 1619, v auterý před svatým Vítem ve vsi Wodranci, nedaleko Nového Města, v&nbsp;markrabství moravském, okolo nešporní hodiny, spatřín jest veliký a&nbsp;hrozný div na obloze nebeské, od mnohých lidí, tu blízských i&nbsp;vzdálených, a&nbsp;to takový: Předně, ukázalo se neveliké mračno jako stůl a&nbsp;nebo mlejnské kolo, a&nbsp;v&nbsp;tom od některých ostřejšího zraku vidino divné přemýtání, a&nbsp;jako vespolek se potýkání. Jiným zdálo se viděti nejprve jako ňáká vrata, a&nbsp;v&nbsp;nich veliký erb, s&nbsp;literárná psanými, kdoby uměl čísti, a&nbsp;to spatřil, byl by mohl přečísti, to zmizelo, a&nbsp;zase se zdálo krvavé kolo, a&nbsp;z&nbsp;toho kola vyšili tři krvaví kříži, sebou se jakoby šermoval potýkali, až zmizeli, Jiní pak kteří na horách byli na ten obláček patřili, viděli odtud dejm vycházeti, a&nbsp;jako střílení vojska velikého proti vojsku jinému, jiní slyšeli také jako lermo bubnování. Lid na polích zůstávající děsil se, až k&nbsp;zemi přepadal: někteří i&nbsp;k&nbsp;vojnám se měli, bojíce se aby jich{{Kropek}}
{{AQuote-end}}
{{AQuote-end}}
-
Relacja Želechovskýego jest bardzo dokładna, gdyż spadek miał miejsce w godzinach popołudniowych, kiedy większość chłopów pracowała jeszcze w polu. Świadkowie zeznali, że na początku dostrzegli zbliżająca się szarą chmurę. Niektórzy z nich twierdzili, że widzieli na niej coś na kształt herbu na którym widać było jakieś litery, ale nie potrafili ich odczytać (to wszystko na ilustracji Želechovskýego). Następnie chmura zniknęła, a na jej miejscu pokazała się ognista kula której towarzyszył straszny huk, wywołują przerażenia ludzi. Trzy wielkie grzmoty, jak z armat, więc ludzie pomyśleli, że rozpoczęła się wojna. Grzmotom towarzyszył ryk i pisk. Wtedy nagle chmura poczerwieniała i wg świadków rozdzieliła się na trzy obiekty, które wyglądały jak krzyże i pomknęły w kierunku wsi Odranec. Ludzie i zwierzęta byli strasznie przerażeni. Želechovský w swoim poemacie (pieśni, „śpiewanej historii” - o tym dalej) opisuje, jak konie i krowy padły na kolana wpatrzone w niebo. Interesujące jest to, że całemu zjawisku towarzyszyło opad pyłu, który ludzie zbierali i próbowali i twierdzili, że ma smak ognia (węgla, popiołu?!). Kiedy grzmoty ucichły, jeszcze przez chwilę słychać było piszczenie, jakby odgłosy dzwonów, dziwne dźwięki. Mieszkańcy wsi Odranec widzieli trzy spadające obiekty na ich wieś. Dwóch świadków widziało, gdzie spadły kamienie. Największy znaleziony zaraz po spadku, był ponoć gorący (oraz promieniował ciepłem na okolicę?) i aby go wydobyć musiano podważyć go łomem z około metrowej głębokości jamy. Potem okazało się, że na podwórku () znaleziono jeszcze jeden fragment we względnie płytkim dole. Większy okaz miał 8,5 kg, mały 1,3 kg. Trzecia część, która wg świadków spadła w lesie nie została nigdy odnaleziona.
 
-
Co następnie działo się z meteorytami? Według Marceli Bukovanská chłopi przekazali je właścicielowi majątku ''Vilému Dubskému''. Były później one wystawione na widok publiczny w Nowym Mieście i podziwiane przez przyjezdnych. Więcej o dalszych losach meteorytów nic nie wiemy!
+
Ukazała się również obszerna relacja o spadku w Odranec po polsku. Zrzenczycki Jan (Zrzenczycki 1619) tak rozpoczyna swoją relację (za Korczak 2007):
 +
{{AQuote-begin |max-width=800px}}
 +
{{Wielokropek}} {{SmallCaps-begin}}Straszliwe pogróżki boskie{{SmallCaps-end}}
 +
Roku tego 1619 we wtorek przed ś. Witem [''przyp.'': w&nbsp;1619 roku wtorek przed św. Witem wypadł 11&nbsp;VI] we wsi Wodrańczy niedaleko Nowego Miasta, w&nbsp;majętności Jego M.&nbsp;Pana Wilama Dobskiego z Strembomyślic, na Nowym Mieście, w&nbsp;Daczycach i&nbsp;Rzeczkowicach pana – w&nbsp;margrabstwie morawskim, o&nbsp;nieszpornych godzinach widzan jest wielki a&nbsp;groźny dziw na obłoku niebieskim od wielu natenczas ludzi tak pobliskich, jako dalekich; a&nbsp;to takowy. Naprzód ukazał się niewielki lanczoft [''przyp.'': widok] i&nbsp;coś podobnego do koła młyńskiego. A&nbsp;wtym od niektórych ostrzejszego wzroku widziane są dziwne wojska potykani⟨a⟩, co się więc zwykło w&nbsp;nocy widać. Inszym zasię zdało się widzieć na inszej stronie jakby wrota, a&nbsp;w&nbsp;nich wielki herb z&nbsp;literami pisanemi; kto by był umiał czytać i&nbsp;rozpatrzyć, mógłby był dziwną rzecz przeczcić; to się skryło, a&nbsp;insze wystąpiło: wydało się krwawe koło, a&nbsp;z&nbsp;tego koła wyszły trzy krwawe krzyże z&nbsp;sobą jakoby szermujący i&nbsp;potykający się, i&nbsp;te także zniknęły. Inszy ludzie, co na górach byli, a&nbsp;na ten obłok patrzyli, widzieli dym i&nbsp;kurzawę jakąś wychodząc, właśnie jakie bywa strzelanie z&nbsp;wojska do wojska wielkiego. Przytym słyszane było bębanie i&nbsp;wojennego hałasu chrzęst. Lud na polach zostawający trwożył się i&nbsp;na ziemię przypadł bojąc się, aby ich tu ręka Boga rozgniewanego nie potłumiła. Dobytek na polach i&nbsp;górach się pasący od tego bębania, które jasnogłośne było, i&nbsp;od zgiełku grzmotliwego lękał się i&nbsp;na nogi przednie upadł, a&nbsp;właśnie poklękanie czynił, acz nierozumny.&nbsp;{{Wielokropek}} bo się tak ogromny i&nbsp;straszliwy jękot abo dźwięk rozgłaszał, jakoby z najwyższego działa burzącego trzykroć uderzono było, po którym strzeleniu tejże chwile i zaraz trzy kawalce abo sztuki z tych dział dziwnego ulania (ani się zrozumieć może, jakie jest) wypadły. Bo ten takowy łomsztuk [''przyp.'': prawdopodobnie odłamek lub coś, co się oderwało z&nbsp;łomotem, hukiem], gdy od strzelby wszechmocnego Boga wypuszczon był, z&nbsp;wielkim szumem na dół leciał, będąc rozpalony jako raca z&nbsp;merkuryjuszem przyprawna [''przyp.'': rakieta sporządzona z rtęcią], co groźny dźwięk czyni, abo jako pochodnia z&nbsp;siarką a&nbsp;z&nbsp;żywicą stopiona, tak huk i&nbsp;dźwięk wydawał, jakoby na ten kształt, gdy się przestanie w&nbsp;wielkie dzwony dzwonić; i&nbsp;tak się bawił około uszu ludzkich długo. Potym takowe kawalce abo sztuki na trzech miejscach upadły. Jedna w&nbsp;rzeczonej wsi Wodrańczy tego Pana Wilama, któremu się ta książka dla większej pewności przypisała [''przyp.'': Želechovský (1619)], a&nbsp;druga sztuka za tąż wsią za gumny, które to sztuki lecąc widzieli pastuchowie, jako Paweł Warak, a&nbsp;drugi Wacław Pękata. I&nbsp;naznaczone miejsce, konsulom [''przyp.'': rajcom, członkom rady miejskiej] i&nbsp;sąsiadom oznajmili, gdzie padły. A&nbsp;ludzie z&nbsp;tego miasteczka jako mrówcze rozsypane zaraz biegli. Każdy chciał widzieć cudo Boże, jednak gdzie chcieli, przystępu mieć nie mogli, bo ziemia od tych kęsów rozpalona była tak znamienicie, iż się niektórzy w&nbsp;ręce poparzyli. A&nbsp;iż potym jedną sztukę działa, która ważyła piętnaścią libr [''przyp.'': ''libra'' jednostka wagi, 25-50&nbsp;kg<ref name="miary">patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref>], z&nbsp;trudnością wygwindowali [''przyp.'': wyciągnęli], bo w&nbsp;ziemię na pięć łokcie ćwierci morawskiego [''przyp.'': ''łokieć'' jednostka miary długości, 57,6-59,5&nbsp;cm<ref name="miary"></ref>] w&nbsp;głąb zanurzyła się; po którym, gdzie padła, zarównała się ziemią. Drugiego kęsa także dostali, który już tak głęboko nie był. W&nbsp;waży dwie librze i&nbsp;ćwierć. Trzecia sztuka jeszcze się naleźć nie może, która w&nbsp;tym grzmocie do lasa upadła; które to sztuki u&nbsp;Jego Mci Pana Wilama Dobskiego na Nowym Mieście leżą, a&nbsp;ludzi barzo wiele zewsząd przyjeżdżają i dziwują się temu, jakoż mają czemu, kto tam działa te lał.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
{{AQuote-end}}
-
Pomimo precyzyjnego i wiarygodnego opisu oraz ewidentnego faktu spadku meteorytów, zdarzenie z Odranec nie trafiło do bazy meteorytów '''Meteoritical Bulletin'''!
+
'''Ewidentny spadek meteorytów!'''
-
Ciekawa historia! Obserwowano spadek trzech meteorytów. Dwa z nich znaleziono zaraz po spadku, trzeci spadł do lasu i nigdy go nie odnaleziono. Były to według relacji bryły żelazne o&nbsp;wagach 8,5 i&nbsp;1,3&nbsp;kg (''15 funtů, druhý 3 funty'').<ref name="kpufo">za portalem '''Klub psychotroniky a UFO'''</ref> Przekazano je właścicielowi nowomiejskiego majątku ''Vilému Dubskému z Třebomyslic''<ref>za Wikipedią</ref> – ślad po nich zaginął. Okazy zostały utracone prawdopodobnie już podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648).
+
==== ''Kramářská píseň'' ====
-
Zjawisku towarzyszył opad pyłu we wsi Jimramov i okolicznych wsiach (''Více na gruntech téhož Pana Viléma Dubského, při městysi Jimravově, prach ručniční u některých dědin aneb vesnic s nebe pršel, kterýž mnozí páni stavu panského i rytířského i obecný lid ten prach jsou prubovali.'').<ref name="kpufo"></ref>
+
Relacja ze spadku została spisana również w&nbsp;formie tzw. „śpiewanej historii”<ref>za Wikipedią: '''cantastoria''' – z&nbsp;języka włoskiego „śpiewana historia”. To teatralna forma, gdzie wykonawca mówi lub śpiewa historię, równocześnie prezentując serię obrazów. Obrazy te mogą być malowane, drukowane lub rysowane; Wikipedia (CS) – [http://cs.wikipedia.org/wiki/Kramářská_píseň Kramářská píseň]</ref> (ang. ''cantastoria'', cz. ''kramářská píseň'') przez Želechovskýego (patrz Wikipedia – Odranec)!
-
<!--
+
Brzmienie „śpiewanej historii” (Sochor 1929; wraz z&nbsp;''dopiskami autora'' w&nbsp;nawiasach;<ref name="OCR">tekst odczytany metodą OCR, może zawierać błędy</ref> kompletny tekst → patrz '''[[Odranec/Kramářská píseň]]''')<ref>tekst ten w&nbsp;nieco innym brzmieniu znajduje się na portalu '''Klub psychotroniky a&nbsp;UFO''', a&nbsp;jego niemieckie tłumaczenie w&nbsp;artykule Heinleina (1990)</ref>:
-
Šreinová et al. (2012):
+
{{AQuote-begin |max-width=400px}}
-
{{BQuote-begin |align= |max-width=640px |source=}}
+
Ey, sejděte se, křesťané, před skonáním světa,<br />
-
'''3 - ODRANCE – železo'''<br />
+
pozorujte rozvažujte jaká již dou léta.
-
Dne 11. 6. 1619 byl pozorován v okolí Odrance pád tří železných meteoritů, přičemž dva z nich byly nalezeny. Třetí, který spadl do lesa, tehdy nalezen nebyl. Postupem času se však ztratily i dva původně nalezené meteority. Celá záležitost toho pádu se udála na panství Odrance a byla velmi dobře dokumentována Šebestiánem Želechovským z Želechova. To byl novoměstský měšťan, velmi bohatý a vzdělaný pán, který sebral všechny možné svědecké výpovědi a sepsal veršovaný popis toho pádu. Kromě toho vydával Želechovský z Želechova kalendář, který se jmenoval ''Calendarium Perpetuum Oeconomicum''<ref>Želechovský (1619)</ref>, a v něm uveřejnil hned téhož roku kromě obrázku, který zachycoval pád, také jeho velmi podrobný popis (obr. 8). Dnes je na místě, kde byl pád pozorovaný, pouze cedulka upozorňující na tuto skutečnost.
+
-
{{BQuote-end}}
+
-
-->
+
-
Szeroko tym zagadnieniem zajmowali się m.in. czescy badacze UFO. Na stronach portalu '''Klub psychotroniky a UFO''' znajduje się źródłowy tekst kroniki Želechovský (1619) oraz obszerna analiza innych wzmianek o&nbsp;tym zdarzeniu.
+
Na vše strany války, boje, krve vylévání<br />
 +
a kdož ví co víc dočkáme, co dál bude s námi.
 +
Pán Bůh se těžce rozhněval, pro hříchy nás trezce,<br />
 +
žádny nečiní pokání, zlého přestat nechce.
 +
Správcové církve nabízí, pokutami hrozí<br />
 +
abychom se polepšili, než přijde hněv boží.
 +
Pán Bůh také z druhé strany nám návěští dává<br />
 +
skrze divy a zázraky, o čemž jistá zpráva.
-
Powstała również „śpiewana historia”<ref>za Wikipedią: '''cantastoria''' – z języka włoskiego „śpiewana historia”. To teatralna forma, gdzie wykonawca mówi lub śpiewa historię, równocześnie prezentując serię obrazów. Obrazy te mogą być malowane, drukowane lub rysowane; Wikipedia (CS) – [http://cs.wikipedia.org/wiki/Kramářská_píseň Kramářská píseň]</ref> (ang. ''cantastoria'', cz. ''kramářská píseň'') o tym wydarzeniu (Heinlein 1990, Wikipedia)!
+
Léta nyní přítomného (''1619''), to měsíce června,<br />
 +
opět Bůh zázrak ukázal, jest jistá věc hrozná.
 +
V outerý před svatým Vítem (''dne 11. června''), o nešporní chvíli (''4. hodině odpoledne''),<br />
 +
v Moravě na vsi Vodranci předěšeni byli.
 +
:{{Wielokropek}}
-
Opis tego wydarzenia znajduje się również w kronice miasta Jimramov z 1619 roku<ref name="kpufo"></ref>:
+
Tu teprv na něj patříce, jemu se divili,<br />
-
{{AQuote-begin |max-width=640px}}
+
kterýž patnáct liber (''8.399 kg'') váží, neb ho převážili.
-
'''Zápis v městské knize jimramovské, str. 161:'''<br />
+
 
-
Léta páně 1619 ve 20 hodin na celý orloj (4 hod. odpoledne) z dopuštění božího veliké bylo jest ječeni a chrochání až i z toho potomě nějaký prach co by ručniční byl, což jest se i od jiskry chytil a to na roli při městýs Jimramově a na místech mnohých pršel. V tuž hodinu na Wodranci z toho chrochání spadly jsou tři kusy nějaký,což by vocele nebo zvonoviny byly, kteréžto když jsou ze země vykopali, mnozí jsme spatřovali a v rukou měli, jakž jeden byl 15 funtů, druhý 3 funty (pozn.: l funí = cca 0,5 kg), třetího dostati nemohli, nebo do země hlyboko jest se vrazil, a mnohý to viděli, když letěly, co ohně se svítíce, kdež i země, do níž vpadly, jest horká byla. Pán Bůh ráčiž s námi býti, tu památku v mysli míti, zeť jest Bůh ne nadarmo toho neukázal nám tak mnoho, ale tím nás nabízeje, ku pokání přivozuje, abychom hříchu přestali, svaté pokání činili, o dejž je nám zde činiti a potom v slávu přijíti do království nebeského, tam tebe ctíti samého -Amen.
+
Druhý kus s téj matérie hned za humny ležel,<br />
 +
však v zemi ne tak hluboko jako první vězel.
 +
 
 +
Váží víc nežli dvě libry (''1.120 kg''), třetího pak kusu,<br />
 +
ještě najíti nemohou, neb upad do lesů.
 +
 
 +
Ty pak kusové za pánem Dubským zůstávají,<br />
 +
na Novím Městě, kdez lidé mnozí přicházejí.
 +
 
 +
Na ně patříce, se diví, neb slýcháno není,<br />
 +
aby kdy tak hrozný zázrak byl vidín na zemi.
 +
 
 +
Jiní pak ještě viděli hvězdu, že se skvěla,<br />
 +
letíc po nebi pruh jasný, an za sebou měla.
 +
 
 +
Také nedaleko obtud, to u Jimramova,<br />
 +
stala se velmi věc divná, prve neslýchaná.
 +
 
 +
Nebo prach ručniční pršel s nebe v mnohém místě,<br />
 +
což mnoho lidu vidělo, pravda jest zajisté.
 +
:{{Wielokropek}}
 +
::(dalej → [[Odranec/Kramářská píseň]])
{{AQuote-end}}
{{AQuote-end}}
 +
:(nie trzeba znać języka czeskiego, by zrozumieć ten wiersz i&nbsp;docenić jego kunszt)
 +
[[Image:Odranec_(Želechovský_1619)_color.jpg|thumb|left|200px|]]
 +
Relacja Želechovskýego jest bardzo dokładna, gdyż spadek miał miejsce w godzinach popołudniowych, kiedy większość chłopów jeszcze pracowała w&nbsp;polu. Świadkowie zeznali, że na początku dostrzegli zbliżającą się chmurę w kształcie stołu lub młyńskiego koła (''náký mračno jako by stůl, aneb mlejnské kolo''). Niektórzy z&nbsp;nich twierdzili, że widzieli na niej coś na kształt herbu na którym widać było jakieś litery (''a&nbsp;v&nbsp;prostředku erb veliký, v&nbsp;něm litery taky''), ale nie potrafili ich odczytać ({{Txt2Img|Odranec_(Želechovský_1619).jpg|to wszystko na ilustracji Želechovskýego}}). Następnie chmura zniknęła, a&nbsp;na jej miejscu pokazała się ognista kula, której towarzyszył straszny huk, wywołując przerażenie ludzi. Słyszano trzy wielkie grzmoty, jak z&nbsp;armat, więc ludzie pomyśleli, że rozpoczęła się wojna. Grzmotom towarzyszył ryk i&nbsp;pisk. Wtedy nagle chmura poczerwieniała i&nbsp;według świadków rozdzieliła się na trzy obiekty, które wyglądały jak krzyże i&nbsp;pomknęły w&nbsp;kierunku wsi Odranec. Ludzie i&nbsp;zwierzęta byli strasznie przerażeni. Želechovský w&nbsp;swoim poemacie (pieśni, [[Odranec/Kramářská píseň|„śpiewanej historii”]]) opisuje, jak konie i&nbsp;krowy padały na kolana wpatrzone w&nbsp;niebo. Interesujące jest to, że całemu zjawisku towarzyszył opad pyłu, który ludzie zbierali i&nbsp;próbowali oraz twierdzili, że ma smak ognia (węgla, popiołu?!). Kiedy grzmoty ucichły, jeszcze przez chwilę słychać było dziwne dźwięki, jakby odgłosy dzwonów, larum na bębnach (''bubnování na poplach'').
 +
 +
Mieszkańcy wsi Odranec widzieli trzy spadające obiekty na ich wieś. Dwóch świadków (pasterze ''Pavel Vorák'' (być może ''Vařák'') i&nbsp;''Václav Pekárka'') widziało, gdzie spadły kamienie. Największy znaleziony zaraz po spadku, był ponoć jeszcze bardzo gorący, poparzył ręce (''rukama ho dobývajíc, tak se spálili'') oraz promieniował ciepłem na okolicę! Aby go wydobyć musiano podważyć go łomem z&nbsp;jamy około metrowej głębokości (w&nbsp;oryginale jest zapis, że było to <sup>5</sup>/<sub>4</sub> części łokcia: ''na pět čtvrtí lokte dlouhého''). Potem okazało się, że na podwórku (''za humny'')<ref>czeskie '''''humno''''', któremu odpowiada polskie: gumno</ref> znaleziono jeszcze jeden fragment we względnie płytkim dole (''v zemi ne tak hluboko jako první vězel''). Większy okaz miał 15&nbsp;funtów, drugi ponad 2&nbsp;funty<ref name="waga">Želechovský w&nbsp;swoim poemacie pisze, że drugi okaz miał ponad 2&nbsp;funty (''váží víc nežli dvě libry''), w&nbsp;kronice miasta Jimramov jest mowa o&nbsp;3&nbsp;funtach, natomiast w&nbsp;Želechovský (1619) o&nbsp;2&nbsp;i&nbsp;ćwierć funta (''2&nbsp;a&nbsp;čtvrt libry''); Sochor (1929) skłania się ku wadze 2¼&nbsp;funta sugerując, że Želechovský miał zapewne możliwość zważenia brył?!</ref> (''patnáct liber váží''; ''váží víc nežli dvě libry'') (odpowiednio 8,4&nbsp;kg i&nbsp;>1,12&nbsp;kg<ref>zakładając, że masy okazów podano w&nbsp;funtach austriackich (''Österreich Pfund''); 1&nbsp;funt = 0,56&nbsp;kg; patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref>). Trzecia część, która według świadków spadła w&nbsp;lesie nie została nigdy odnaleziona (''ještě najíti nemohou, neb upad do lesů'').
 +
 +
Co następnie działo się z meteorytami? Według Želechovskýego (Sochor 1929) chłopi przekazali je właścicielowi majątku ''Vilému Dubskému''. Były później one wystawione na widok publiczny w&nbsp;Nowym Mieście i&nbsp;podziwiane przez przyjezdnych (''Ty pak kusové za pánem Dubskym zůstávají, na Novím Městě, kdez lidé mnozí přicházejí''). '''Więcej o&nbsp;dalszych losach meteorytów nic nie wiemy!'''
 +
 +
==== Opad pyłu ====
 +
 +
Towarzyszący zjawisku opad pyłu zanotowano również we wsi Jimramov i&nbsp;w&nbsp;okolicznych wsiach (''Více na gruntech téhož Pana Viléma Dubského, při městysi Jimravově, prach ručniční u&nbsp;některých dědin aneb vesnic s&nbsp;nebe pršel, kterýž mnozí páni stavu panského i&nbsp;rytířského i&nbsp;obecný lid ten prach jsou prubovali'') (Kodým&nbsp;1897).
 +
 +
Opis tego wydarzenia znajduje się w kronice miasta Jimramov z 1619 roku (Sochor 1929)<ref name="OCR"></ref>:
 +
{{AQuote-begin |max-width=800px}}
 +
'''{{Kropek}}zápis městské knihy jimramovské, který se nalézá na str. 161:'''<br />
 +
Léta páně 1619 ve 20 hodin na celý orloj z&nbsp;dopuštění božího veliké v oblacich bylo jest ječeni a&nbsp;hrochání až i&nbsp;z&nbsp;toho potomě nějaký prach co by ručniční byl, což jest se i&nbsp;od jiskry chytil a&nbsp;to na roli při městýs Jimramově a&nbsp;na místech mnohých pršel. V&nbsp;tuž hodinu na Vodranci z&nbsp;toho hrochání spadly jsou tři kusy nějaký, což by vocele nebo zvonoviny byly, kteréžto když jsou ze země vykopali, mnozí jsme spatřovali a&nbsp;v&nbsp;rukou měli, jakž jeden byl 15&nbsp;funtů, druhý 3&nbsp;funty<ref name="waga"></ref>, třetího dostati nemohli, nebo do země hlyboko jest se vrazil, a&nbsp;mnohý to viděli, když letěly, co ohně se svítíce, kdež i země, do níž vpadly, jest horká byla. Pán Bůh ráčiž s&nbsp;námi býti, tu památku v mysli míti, zeť jest Bůh ne nadarmo toho neukázal nám tak mnoho, ale tím nás nabízeje, ku pokání přivozuje, abychom hříchu přestali, svaté pokání činili, o&nbsp;dejž je nám zde činiti a&nbsp;potom v&nbsp;slávu přijíti do království nebeského, tam tebe ctíti samého -&nbsp;Amen.
 +
{{AQuote-end}}
 +
 +
Sochor (1929) wymienia jeszcze artykuły o tym wydarzeniu w prasie niemieckiej, opublikowane w 1619 roku we Frankfurcie nad Menem.<ref>nie udało się znaleźć tej informacji we frankfurckim ''Ordentliche Wochentliche Post-Zeitungen'' z 1619 roku; Staats- und Universitätsbibliothek Bremen – ''[http://brema.suub.uni-bremen.de/zeitungen17/periodical/titleinfo/934741 Ordentliche Wochentliche Post-Zeitungen]''</ref>
 +
 +
 +
'''Szeroko tym zagadnieniem zajmowali się m.in. czescy badacze UFO. Na stronach portalu '''Klub psychotroniky a UFO''' znajduje się źródłowy tekst kroniki Želechovskýiego (1619) oraz obszerna analiza innych wzmianek o&nbsp;tym zdarzeniu.'''
 +
 +
Poszukiwaniami zaginionych dwóch okazów oraz trzeciego, którego nigdy nie znaleziono, zajmowano się już dawno. Są informacje o&nbsp;znajdowanych bryłach żelaznych lub pseudometeorytach. Wiele z&nbsp;tych informacji jest mało wiarygodnych lub trudno je zweryfikować (portale: kpufo.cz, zdarskevrchy.cz). Rozpatrywano różne hipotezy o&nbsp;dalszych losach znalezionych brył. Czy przepadły w&nbsp;czasie zawieruchy wojny trzydziestoletniej czy też zachowały się w&nbsp;zbiorach rodu ''Dubštích z&nbsp;Třebomyslic''? Same niewiadome. Ale niewątpliwie w&nbsp;1619 roku we wsi Odranec miał miejsce spadek co najmniej trzech okazów meteorytu żelaznego!
 +
 +
 +
----
 +
Cała to historia trochę przypomina dwa polskie zaginione spadki: [[Ratyn (Ratyń)]] i [[Sagan (Dąbrowa Łużycka)]].
 +
 +
=== Meteoritical Bulletin do „korekty”? ===
 +
 +
O spadku w Odranec nie ma żadnej wzmianki w&nbsp;publikacjach Chladniego, Boguslawskiego, Kesselmeyera (1861), Grega (1861) i&nbsp;Buchnera (1861)!? Pomimo precyzyjnego i&nbsp;wiarygodnego opisu faktu ewidentnego spadku meteorytów, zdarzenie z&nbsp;Odranec nie znalazło się w&nbsp;bazie meteorytów '''Meteoritical Bulletin'''! Lecz według badaczy historii meteorytów, istniejący w&nbsp;bazie MB meteoryt wątpliwy (''Doubtful meteorite'') '''Steiermark'''<ref>wątpliwy spadek (''Doubtful meteorite'') '''[http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=23721 Steiermark]''' z&nbsp;1618 roku w&nbsp;Austrii</ref> należałoby zastąpić spadkiem w&nbsp;Odranec (Odrance). Z&nbsp;analiz wynika, że błędnie zinterpretowano informacje (źródła tureckie) o&nbsp;spadku Steiermark, przypisując mu datę 1618 rok i&nbsp;miejsce zdarzenia Austrię, gdy w&nbsp;rzeczywistości chodziło o&nbsp;spadek w&nbsp;Odranec (Papp 2000, 2004)!<ref name="Papp abstract"></ref>
 +
 +
=== „Czeski film” ===
 +
 +
Niewykluczone, że fikcyjny spadek meteorytu w 1611 roku w ''Dobrušky'' (niedaleko ''Nového Města nad Metují''), na którym opiera się fabuła czeskiego filmu ''science-fiction'' pod tytułem '''''[[Kam zmizel kurýr (film)|Kam zmizel kurýr]]''''' z&nbsp;1981 roku, została zainspirowana wydarzeniami w&nbsp;Odranec (niedaleko ''Nového Města na Moravě'') z&nbsp;1619 roku (portal FDb.cz)?! Czeski film ;-)
 +
 +
<!--
 +
Šreinová et al. (2012):
 +
{{BQuote-begin |align= |max-width=640px |source=}}
 +
'''3 – ODRANCE – železo'''<br />
 +
Dne 11. 6. 1619 byl pozorován v okolí Odrance pád tří železných meteoritů, přičemž dva z nich byly nalezeny. Třetí, který spadl do lesa, tehdy nalezen nebyl. Postupem času se však ztratily i dva původně nalezené meteority. Celá záležitost toho pádu se udála na panství Odrance a byla velmi dobře dokumentována Šebestiánem Želechovským z Želechova. To byl novoměstský měšťan, velmi bohatý a vzdělaný pán, který sebral všechny možné svědecké výpovědi a sepsal veršovaný popis toho pádu. Kromě toho vydával Želechovský z Želechova kalendář, který se jmenoval ''Calendarium Perpetuum Oeconomicum''<ref>Želechovský (1619)</ref>, a v něm uveřejnil hned téhož roku kromě obrázku, který zachycoval pád, také jeho velmi podrobný popis (obr.&nbsp;8). Dnes je na místě, kde byl pád pozorovaný, pouze cedulka upozorňující na tuto skutečnost.
 +
{{BQuote-end}}
 +
-->
 +
<br clear="all"/>
== Lokalizacja ==
== Lokalizacja ==
Linia 58: Linia 139:
{{GEFrame-begin}}
{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
{{GEMap
-
| kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
| htmlFileMap = wiki-Odranec.htm
-
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Czech-MM.kml
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Czech-MM.kml
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Odranec-fit.kml
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Odranec-fit.kml
| lat = 49.6146
| lat = 49.6146
| lon = 16.1365
| lon = 16.1365
| zoom = 11
| zoom = 11
-
| type = map
+
| type = terrain
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
(J) Jimramov, (O) Odranec, (V) Věcov
(J) Jimramov, (O) Odranec, (V) Věcov
 +
{{GEIcon-Mountain}}
 +
góra Bohdalec
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
 +
 +
Wsie '''Jimramov''' (niem. ''Ingrowitz''), '''Odranec''' (niem. ''Odranetz''), '''Věcov''' (niem. ''Wietzau''). Góra '''Bohdalec (Žďárské vrchy)'''.<ref name="Bohdalec">patrz portal → kpufo.cz</ref>
 +
 +
 +
[[:Category:Warto szukać|Ciekawa historia!]] Obserwowano spadek trzech meteorytów. Dwa z&nbsp;nich, o&nbsp;wagach 8,4 i&nbsp;~1,26&nbsp;kg<ref name="waga"></ref>, znaleziono zaraz po spadku, trzeci spadł do lasu i&nbsp;nigdy go nie odnaleziono. Według relacji były to bryły żelazne, więc trzeci okaz przetrwał w&nbsp;naszym klimacie 400&nbsp;lat i&nbsp;czeka na swego znalazcę!
 +
 +
W internetowych analizach opisujących spadek pojawia się nazwa '''''Zelené hory''''' (zielona góra), jako miejsce/kierunek w&nbsp;którym obserwowano spadek nieodnalezionej bryły!<ref name="kpufo"></ref>
 +
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
=== Mapy ===
 +
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Odranec_(I_Military_Survey).jpg|Mapa okolic wsi '''Ingrowitz''', '''Odranetz''' i&nbsp;'''Wiezow'''. Mapa ''I.&nbsp;vojenské mapování – josefské'' (1763-1787; skala 1:28800) (źródło: Mapire)
 +
File:Odranec_(II_Military_Survey).jpg|Mapa okolic wsi '''Odranetz''' i&nbsp;'''Wetzau'''. Góra '''Bohdaletz B.'''.<ref name="Bohdalec"></ref> Mapa ''II.&nbsp;vojenské mapování – Františkovo'' (1806-1869; skala 1:28800) (źródło: Mapire)
 +
</gallery>
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 74: Linia 173:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* +Bukovanská Marcela, (1968), '''Meteorit [[Odranec]] po 367 letech''', ''Říše hvězd'', 4, 1968, s. 112-113.
+
* +Bukovanská Marcela, (1968), '''Meteorit [[Odranec]] po 367 letech''', ''Říše hvězd'', r. 67, č. 6, 1968, s. 112-113 (4 obr.).<ref name="Heinlein">za Heinlein (1990)</ref>
-
* Heinlein Dieter, (1990), '''Der [[Odranec]] Meteoritenfall von 1619''', ''METEOR Zeitschrift für Meteoritenkunde'', 1(17), 1990. Plik [http://feuerkugel.alien.de/meteor/17.pdf PDF].
+
* Heinlein Dieter, (1990), '''Der [[Odranec]] Meteoritenfall von 1619''', ''METEOR Zeitschrift für Meteoritenkunde'', 1(17), 1990, s. 1-3. Plik [http://feuerkugel.alien.de/meteor/17.pdf PDF].
-
* +Papp Gábor, (2004), '''A critical review of 16-17th century reports on meteorite falls in and around the Carpathian Basin''', ''Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici'', vol. 96, 2004, s. 19-28. Plik [http://publication.nhmus.hu/pdf/annHNHM/Annals_HNHM_2004_Vol_96_19.pdf PDF].
+
* +Jaroš Zdeněk, (1931), '''Moravský meteorit z roku 1619''', ''Příroda'', 24(1), 1931, s. 1-3.
-
* +Sochor Stanislav, (1929), '''Povětroň, který spadl léta 1619 u [[Odranec|Odrance]]''', ''Horácké besedy'' 111, no. 2, 25.4.1929, s. 2-7.
+
* +Kodým Fr.V., (1897), '''Meteory cíli povětroně''', ''Pražské nowiny'', No. 2 (3 stycznia 1897), s. 2-4.<ref name="Heinlein"></ref>
 +
 
 +
* +Mokrý František, (1984), '''Začalo to meteoritem (Pád meteoritu r. 1619.)''', ''Rovnost'', přil. č. 12, 24.3.1984, s. 3.
 +
 
 +
* +Papp Gábor, (2000), '''Early reports on meteorite falls in the Carpathian Basin''', ''Acta Mineralogica-Petrographica'' (Szeged), 41(Suppl.), 2000, 85.
 +
 
 +
* {{Papp (2004) |page=22-24}}
 +
 
 +
* Papp Gábor, (2004), '''Der Meteorit „Steiermark” – ein Meteoritenfall durch Übersetzungsfehler''', ''Joannea Mineralogie'', 2, 2004, s. 81–84.<ref name="Papp abstract">Papp (2004) – '''Abstract:''' The so-called “Steiermark“ meteorite-fall, which has been present in the literature since 1816, has never existed and should be deleted from the catalogues. The critical study of contemporary original sources has proved that the “Steiermark“ meteorite found its way into the literature resulting from the misinterpretation of a&nbsp;report about the Odranec (Moravia) meteorite, which fell on June 11, 1619.</ref> Plik [http://www.museum-joanneum.at/studienzentrum-naturkunde/mineralogie/publikationen/joannea-mineralogie/nr-2-2004/der-meteorit-steiermark-ein-meteoritenfall-durch-uebersetzungsfehler PDF].
 +
 
 +
* +Réthly Antal, (1962-1999), '''Időjárási események és elemi csapások Magyarországon 1700-1900-ig.''', 4 kötet (tomy), Akadémiai Kiadó, Budapest 1962-1999.<ref>za Papp (2004): czterotomowe opracowanie na temat zjawisk pogodowych i&nbsp;katastrof naturalnych w&nbsp;historii Węgier oraz analiza ich skutków; wg&nbsp;Papp (2004) znajduje się tam opis wydarzeń w&nbsp;Odranec (tom&nbsp;1, s.&nbsp;139)?</ref>
 +
 
 +
* +Sochor Stanislav, (1929), '''Povětroň, který spadl léta 1619 u [[Odranec|Odrance]]''', ''Horácké besedy'', 1(2), 25.4.1929, s. 2-7.<ref>skan artykułu otrzymany dzięki uprzejmości Dana Konečná z&nbsp;MZM – [http://www.mzm.cz/knihovna-moravskeho-zemskeho-muzea/ Knihovna Moravského zemského muzea, Brno]</ref> Plik {{Djvu|Sochor_1929.djvu|DjVu}}.
* {{Šreinová (2012) |page=13}}
* {{Šreinová (2012) |page=13}}
 +
 +
* Woreczko Jan, (2014), '''Doniesienia z Wiki. Trzy ogniste krzyże – spadek o którym śpiewano pieśń (i nakręcono film?)''', ''Meteoryt'', 4, 2014, s. 21-22. Plik {{Link-Meteoryt |r=14 |n=4}}; plik {{Djvu|Odranec_(Meteoryt_4_2014).djvu|DjVu}}.
 +
 +
* {{Zrzenczycki (1619)}}
* {{Želechovský (1619)}}
* {{Želechovský (1619)}}
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
 +
 +
== Zobacz również ==
 +
 +
* '''[[Odranec/Kramářská píseň|Odranec – Kramářská píseň]]'''
 +
* [[Kam zmizel kurýr (film)|'''Kam zmizel kurýr''' (film)]]
 +
* meteoryty: [[Ratyn (Ratyń)]], [[Sagan (Dąbrowa Łużycka)]]
 +
 +
* [[Dawne jednostki miar i wag]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* Český rozhlas – [http://www.rozhlas.cz/planetarium/astronomie/_zprava/740864 Tři ohnivé kříže - meteorit Odranec]
+
* '''Český rozhlas – [http://www.rozhlas.cz/planetarium/astronomie/_zprava/740864 Tři ohnivé kříže - meteorit Odranec]'''
-
* Klub psychotroniky a UFO – [http://www.kpufo.cz/wzr/a_m1.htm Co to spadlo za třicetileté války?] {{SeparatorBull}} [http://www.kpufo.cz/portal/view.php?cisloclanku=2004061101 Co spadlo u vsi Odrance?]
+
* '''Klub psychotroniky a UFO (kpufo.cz) – [http://www.kpufo.cz/wzr/a_m1.htm Co to spadlo za třicetileté války?]''' {{SeparatorBull}} [http://www.kpufo.cz/portal/view.php?cisloclanku=2004061101 Co spadlo u vsi Odrance?]
-
* Wikipedia (CS) – [http://cs.wikipedia.org/wiki/Nové_Město_na_Moravě Nové Město na Moravě] {{SeparatorBull}} [http://cs.wikipedia.org/wiki/Odranec Odranec]
+
* Wikipedia (CS) – [http://cs.wikipedia.org/wiki/Bohdalec_(Žďárské_vrchy) Bohdalec (Žďárské vrchy)] {{SeparatorBull}} [http://cs.wikipedia.org/wiki/Nové_Město_na_Moravě Nové Město na Moravě] {{SeparatorBull}} [http://cs.wikipedia.org/wiki/Odranec Odranec] {{SeparatorBull}} [http://cs.wikipedia.org/wiki/Třebomyslice_(Žatčany) Třebomyslice (Žatčany)]
* Wikipedia (CS) – [http://cs.wikipedia.org/wiki/Kramářská_píseň Kramářská píseň]
* Wikipedia (CS) – [http://cs.wikipedia.org/wiki/Kramářská_píseň Kramářská píseň]
-
* Wikipedia (CS) - [http://cs.wikipedia.org/wiki/Dubští_z_Třebomyslic Dubští z Třebomyslic]
+
* Wikipedia (CS) – [http://cs.wikipedia.org/wiki/Dubští_z_Třebomyslic Dubští z Třebomyslic]
 +
 
 +
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Godzina Godzina] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Atmosferyczne_zjawiska_optyczne Kategoria:Atmosferyczne zjawiska optyczne]
 +
 
 +
* Portal Taivaanvahti – [http://www.taivaanvahti.fi/observations/show/26659#1 Koko taivaan haloilmiö - 24.6.2014 klo 07.12 Joensuu]
 +
 
 +
* Portal Žďárské vrchy (zdarskevrchy.cz) – [http://www.zdarskevrchy.cz/index.php?option=com_content&view=article&id=4614:odranecky-meteorit-stale-jeste-ceka-na-sveho-objevitele&catid=36:historie&Itemid=99 Odranecký meteorit stále čeká na svého objevitele] (tam też fotografia pamiątkowej tablicy) {{SeparatorBull}} [http://www.zdarskevrchy.cz/turistika/kopce-skaly-vyhledy/6253-bohdalecka-skala-u-odrance Bohdalecká skála u Odrance]
 +
* Portal Svatoši.cz – [http://www.svatosi.cz/?p=837989 Studnice 2010] (fotografia pamiątkowej tablicy upamiętniającej spadek w 1619 roku)
 +
* Portal Filmová databáze (FDb.cz) – film ''[http://www.fdb.cz/film/kam-zmizel-kuryr/9877 Kam zmizel kurýr]''
[[Category:Doniesienia]]
[[Category:Doniesienia]]
 +
[[Category:Czechy]]
 +
[[Category:Warto szukać]]

Aktualna wersja na dzień 20:30, 16 maj 2019

1i

Trzy ogniste krzyże – spadek o którym śpiewano pieśń (i nakręcono film?)

Raport o spadku meteorytu żelaznego w pobliżu wsi Odranec (Odrance) niedaleko Nowego Miasta na Morawach, w czerwcu 1619 roku, opisany w Calendarium perpetuum oeconomicum przez mieszczanina Šebestiána Želechovskýego z Želechova (źródło: Muzeum Narodowe w Pradze)

Spadek trzech okazów meteorytu żelaznego 11 czerwca 1619 roku[1] (wtorek) we wsi Odranec niedaleko Nového Města na Moravě w Czechach. Jest to drugi najstarszy meteoryt w tym kraju. Zachowało się o nim dużo informacji, pomimo faktu, że okazy zaginęły. Starszy jest spadek meteoryt Loket (Elbogen) z 1400 roku.


Dostępne źródła historyczne opisujące spadek zebrał i opracował Stanislav Sochor w swym artykule z 1929 roku (Sochor 1929)[2]. Ale podstawowym źródłem informacji są pochodzące z XVII wieku zapisy Šebestiána Želechovskýego z Želechova (Želechovský 1619).

Spadek meteoryt poprzedziły różne katastrofalne wydarzenia, które spowodowały, że ludność Moraw stała się bardzo bojaźliwa i religijnie niestabilna. Tereny te nawiedziła w 1614 roku ogromna susza – przez 5 miesięcy nie padało. Około roku 1614 miało miejsce trzęsienie ziemi, co jest zjawiskiem nietypowym na tym obszarze. Zimą 1615 roku, w lutym, na niebie obserwowano zjawisko „trzech słońc”[3]. Na to wszystko nałożyły się różne ważne wydarzenia religijne i polityczne (wojna trzydziestoletnia, 1618-1648) (Sochor 1929).

Opis spadku

Meteoryt Odranec (Odrance) spadł, według zapisów historycznych, we wsi Odranec na Morawach (v Moravě na vsi Vodranci)[4] we wtorek przed świętem św. Wita (V outerý před svatým Vítem)[5], 1619 roku o godzinie dwudziestej w czasie nieszporów[6] (Léta páně 1619 ve 20 hodin na celý orloj; o nešporní chvíli). Przekładając to na współczesny język – miało to miejsce 11 czerwca 1619 roku[1] około czwartej po południu (na terenie Czech używano wówczas tzw. włoskich godzin[7], gdzie pierwsza godzina zaczynała się o zachodzie Słońca, stąd w opisie godzina 20, która odpowiada dzisiejszej godzinie 4 po południu)[8].

Ówczesnym właścicielem majątku Nové Město (na Moravě) i okolic był Vilém Dubský z Třebomyslic[9]. Wydarzenie, jakie miało miejsce w czerwcu 1619 roku na terenie jego majątku, zostało bardzo dobrze udokumentowane przez Sebastiana Želechovskýego z Želechova, bogatego i wykształconego mieszkańca Nowego Miasta.[10] Zebrał on wszystkie zeznania świadków, a mając bardzo poetycki temperament spisał swoją relację wierszem! Ponadto opublikował w 1619 roku kalendarz Calendarium perpetuum oeconomicum (po czesku Stálý hospodářský kalendář), w którym oprócz drzeworytu przedstawiającego „katastrofę”, zamieścił jej bardzo szczegółowy opis.

Želechovský (1619, Calendarium perpetuum oeconomicum) (fragment)[11]:

«

Novina pravdivá o velikém a hrozném zázraku, kterýž se stal v dědině Wodranci nedaleko Nového Města, na gruntech urozeného pána, pana Wilíma Dubského z Třebomyslic, na Novém Městě, Dačicích a Řeckovicích, léta 1619. V Auterý před Svatým Vítem, to jest 11. dne června. Kterýžto zázrak že se vskutku pravdivě stal s bedlivostí vyhledáno a vyptáváno jest. Od slovutného muže pana Šebestiána Antonína Želechovského z Želechova, auředníka téhož panství a měštína Nového Města a slovo od slova vspis uvedený a k vytisknutí daný.

Léta tohoto 1619, v auterý před svatým Vítem ve vsi Wodranci, nedaleko Nového Města, v markrabství moravském, okolo nešporní hodiny, spatřín jest veliký a hrozný div na obloze nebeské, od mnohých lidí, tu blízských i vzdálených, a to takový: Předně, ukázalo se neveliké mračno jako stůl a nebo mlejnské kolo, a v tom od některých ostřejšího zraku vidino divné přemýtání, a jako vespolek se potýkání. Jiným zdálo se viděti nejprve jako ňáká vrata, a v nich veliký erb, s literárná psanými, kdoby uměl čísti, a to spatřil, byl by mohl přečísti, to zmizelo, a zase se zdálo krvavé kolo, a z toho kola vyšili tři krvaví kříži, sebou se jakoby šermoval potýkali, až zmizeli, Jiní pak kteří na horách byli na ten obláček patřili, viděli odtud dejm vycházeti, a jako střílení vojska velikého proti vojsku jinému, jiní slyšeli také jako lermo bubnování. Lid na polích zůstávající děsil se, až k zemi přepadal: někteří i k vojnám se měli, bojíce se aby jich…

»


Ukazała się również obszerna relacja o spadku w Odranec po polsku. Zrzenczycki Jan (Zrzenczycki 1619) tak rozpoczyna swoją relację (za Korczak 2007):

«

(…) Straszliwe pogróżki boskie

Roku tego 1619 we wtorek przed ś. Witem [przyp.: w 1619 roku wtorek przed św. Witem wypadł 11 VI] we wsi Wodrańczy niedaleko Nowego Miasta, w majętności Jego M. Pana Wilama Dobskiego z Strembomyślic, na Nowym Mieście, w Daczycach i Rzeczkowicach pana – w margrabstwie morawskim, o nieszpornych godzinach widzan jest wielki a groźny dziw na obłoku niebieskim od wielu natenczas ludzi tak pobliskich, jako dalekich; a to takowy. Naprzód ukazał się niewielki lanczoft [przyp.: widok] i coś podobnego do koła młyńskiego. A wtym od niektórych ostrzejszego wzroku widziane są dziwne wojska potykani⟨a⟩, co się więc zwykło w nocy widać. Inszym zasię zdało się widzieć na inszej stronie jakby wrota, a w nich wielki herb z literami pisanemi; kto by był umiał czytać i rozpatrzyć, mógłby był dziwną rzecz przeczcić; to się skryło, a insze wystąpiło: wydało się krwawe koło, a z tego koła wyszły trzy krwawe krzyże z sobą jakoby szermujący i potykający się, i te także zniknęły. Inszy ludzie, co na górach byli, a na ten obłok patrzyli, widzieli dym i kurzawę jakąś wychodząc, właśnie jakie bywa strzelanie z wojska do wojska wielkiego. Przytym słyszane było bębanie i wojennego hałasu chrzęst. Lud na polach zostawający trwożył się i na ziemię przypadł bojąc się, aby ich tu ręka Boga rozgniewanego nie potłumiła. Dobytek na polach i górach się pasący od tego bębania, które jasnogłośne było, i od zgiełku grzmotliwego lękał się i na nogi przednie upadł, a właśnie poklękanie czynił, acz nierozumny. (…) bo się tak ogromny i straszliwy jękot abo dźwięk rozgłaszał, jakoby z najwyższego działa burzącego trzykroć uderzono było, po którym strzeleniu tejże chwile i zaraz trzy kawalce abo sztuki z tych dział dziwnego ulania (ani się zrozumieć może, jakie jest) wypadły. Bo ten takowy łomsztuk [przyp.: prawdopodobnie odłamek lub coś, co się oderwało z łomotem, hukiem], gdy od strzelby wszechmocnego Boga wypuszczon był, z wielkim szumem na dół leciał, będąc rozpalony jako raca z merkuryjuszem przyprawna [przyp.: rakieta sporządzona z rtęcią], co groźny dźwięk czyni, abo jako pochodnia z siarką a z żywicą stopiona, tak huk i dźwięk wydawał, jakoby na ten kształt, gdy się przestanie w wielkie dzwony dzwonić; i tak się bawił około uszu ludzkich długo. Potym takowe kawalce abo sztuki na trzech miejscach upadły. Jedna w rzeczonej wsi Wodrańczy tego Pana Wilama, któremu się ta książka dla większej pewności przypisała [przyp.: Želechovský (1619)], a druga sztuka za tąż wsią za gumny, które to sztuki lecąc widzieli pastuchowie, jako Paweł Warak, a drugi Wacław Pękata. I naznaczone miejsce, konsulom [przyp.: rajcom, członkom rady miejskiej] i sąsiadom oznajmili, gdzie padły. A ludzie z tego miasteczka jako mrówcze rozsypane zaraz biegli. Każdy chciał widzieć cudo Boże, jednak gdzie chcieli, przystępu mieć nie mogli, bo ziemia od tych kęsów rozpalona była tak znamienicie, iż się niektórzy w ręce poparzyli. A iż potym jedną sztukę działa, która ważyła piętnaścią libr [przyp.: libra jednostka wagi, 25-50 kg[12]], z trudnością wygwindowali [przyp.: wyciągnęli], bo w ziemię na pięć łokcie ćwierci morawskiego [przyp.: łokieć jednostka miary długości, 57,6-59,5 cm[12]] w głąb zanurzyła się; po którym, gdzie padła, zarównała się ziemią. Drugiego kęsa także dostali, który już tak głęboko nie był. W waży dwie librze i ćwierć. Trzecia sztuka jeszcze się naleźć nie może, która w tym grzmocie do lasa upadła; które to sztuki u Jego Mci Pana Wilama Dobskiego na Nowym Mieście leżą, a ludzi barzo wiele zewsząd przyjeżdżają i dziwują się temu, jakoż mają czemu, kto tam działa te lał. (…)

»


Ewidentny spadek meteorytów!


Kramářská píseň

Relacja ze spadku została spisana również w formie tzw. „śpiewanej historii”[13] (ang. cantastoria, cz. kramářská píseň) przez Želechovskýego (patrz Wikipedia – Odranec)!

Brzmienie „śpiewanej historii” (Sochor 1929; wraz z dopiskami autora w nawiasach;[14] kompletny tekst → patrz Odranec/Kramářská píseň)[15]:

«

Ey, sejděte se, křesťané, před skonáním světa,
pozorujte rozvažujte jaká již dou léta.

Na vše strany války, boje, krve vylévání
a kdož ví co víc dočkáme, co dál bude s námi.

Pán Bůh se těžce rozhněval, pro hříchy nás trezce,
žádny nečiní pokání, zlého přestat nechce.

Správcové církve nabízí, pokutami hrozí
abychom se polepšili, než přijde hněv boží.

Pán Bůh také z druhé strany nám návěští dává
skrze divy a zázraky, o čemž jistá zpráva.

Léta nyní přítomného (1619), to měsíce června,
opět Bůh zázrak ukázal, jest jistá věc hrozná.

V outerý před svatým Vítem (dne 11. června), o nešporní chvíli (4. hodině odpoledne),
v Moravě na vsi Vodranci předěšeni byli.

(…)

Tu teprv na něj patříce, jemu se divili,
kterýž patnáct liber (8.399 kg) váží, neb ho převážili.

Druhý kus s téj matérie hned za humny ležel,
však v zemi ne tak hluboko jako první vězel.

Váží víc nežli dvě libry (1.120 kg), třetího pak kusu,
ještě najíti nemohou, neb upad do lesů.

Ty pak kusové za pánem Dubským zůstávají,
na Novím Městě, kdez lidé mnozí přicházejí.

Na ně patříce, se diví, neb slýcháno není,
aby kdy tak hrozný zázrak byl vidín na zemi.

Jiní pak ještě viděli hvězdu, že se skvěla,
letíc po nebi pruh jasný, an za sebou měla.

Také nedaleko obtud, to u Jimramova,
stala se velmi věc divná, prve neslýchaná.

Nebo prach ručniční pršel s nebe v mnohém místě,
což mnoho lidu vidělo, pravda jest zajisté.

(…)
(dalej → Odranec/Kramářská píseň)
»
(nie trzeba znać języka czeskiego, by zrozumieć ten wiersz i docenić jego kunszt)
Odranec (Želechovský 1619) color.jpg

Relacja Želechovskýego jest bardzo dokładna, gdyż spadek miał miejsce w godzinach popołudniowych, kiedy większość chłopów jeszcze pracowała w polu. Świadkowie zeznali, że na początku dostrzegli zbliżającą się chmurę w kształcie stołu lub młyńskiego koła (náký mračno jako by stůl, aneb mlejnské kolo). Niektórzy z nich twierdzili, że widzieli na niej coś na kształt herbu na którym widać było jakieś litery (a v prostředku erb veliký, v něm litery taky), ale nie potrafili ich odczytać (to wszystko na ilustracji Želechovskýego). Następnie chmura zniknęła, a na jej miejscu pokazała się ognista kula, której towarzyszył straszny huk, wywołując przerażenie ludzi. Słyszano trzy wielkie grzmoty, jak z armat, więc ludzie pomyśleli, że rozpoczęła się wojna. Grzmotom towarzyszył ryk i pisk. Wtedy nagle chmura poczerwieniała i według świadków rozdzieliła się na trzy obiekty, które wyglądały jak krzyże i pomknęły w kierunku wsi Odranec. Ludzie i zwierzęta byli strasznie przerażeni. Želechovský w swoim poemacie (pieśni, „śpiewanej historii”) opisuje, jak konie i krowy padały na kolana wpatrzone w niebo. Interesujące jest to, że całemu zjawisku towarzyszył opad pyłu, który ludzie zbierali i próbowali oraz twierdzili, że ma smak ognia (węgla, popiołu?!). Kiedy grzmoty ucichły, jeszcze przez chwilę słychać było dziwne dźwięki, jakby odgłosy dzwonów, larum na bębnach (bubnování na poplach).

Mieszkańcy wsi Odranec widzieli trzy spadające obiekty na ich wieś. Dwóch świadków (pasterze Pavel Vorák (być może Vařák) i Václav Pekárka) widziało, gdzie spadły kamienie. Największy znaleziony zaraz po spadku, był ponoć jeszcze bardzo gorący, poparzył ręce (rukama ho dobývajíc, tak se spálili) oraz promieniował ciepłem na okolicę! Aby go wydobyć musiano podważyć go łomem z jamy około metrowej głębokości (w oryginale jest zapis, że było to 5/4 części łokcia: na pět čtvrtí lokte dlouhého). Potem okazało się, że na podwórku (za humny)[16] znaleziono jeszcze jeden fragment we względnie płytkim dole (v zemi ne tak hluboko jako první vězel). Większy okaz miał 15 funtów, drugi ponad 2 funty[17] (patnáct liber váží; váží víc nežli dvě libry) (odpowiednio 8,4 kg i >1,12 kg[18]). Trzecia część, która według świadków spadła w lesie nie została nigdy odnaleziona (ještě najíti nemohou, neb upad do lesů).

Co następnie działo się z meteorytami? Według Želechovskýego (Sochor 1929) chłopi przekazali je właścicielowi majątku Vilému Dubskému. Były później one wystawione na widok publiczny w Nowym Mieście i podziwiane przez przyjezdnych (Ty pak kusové za pánem Dubskym zůstávají, na Novím Městě, kdez lidé mnozí přicházejí). Więcej o dalszych losach meteorytów nic nie wiemy!

Opad pyłu

Towarzyszący zjawisku opad pyłu zanotowano również we wsi Jimramov i w okolicznych wsiach (Více na gruntech téhož Pana Viléma Dubského, při městysi Jimravově, prach ručniční u některých dědin aneb vesnic s nebe pršel, kterýž mnozí páni stavu panského i rytířského i obecný lid ten prach jsou prubovali) (Kodým 1897).

Opis tego wydarzenia znajduje się w kronice miasta Jimramov z 1619 roku (Sochor 1929)[14]:

«

…zápis městské knihy jimramovské, který se nalézá na str. 161:
Léta páně 1619 ve 20 hodin na celý orloj z dopuštění božího veliké v oblacich bylo jest ječeni a hrochání až i z toho potomě nějaký prach co by ručniční byl, což jest se i od jiskry chytil a to na roli při městýs Jimramově a na místech mnohých pršel. V tuž hodinu na Vodranci z toho hrochání spadly jsou tři kusy nějaký, což by vocele nebo zvonoviny byly, kteréžto když jsou ze země vykopali, mnozí jsme spatřovali a v rukou měli, jakž jeden byl 15 funtů, druhý 3 funty[17], třetího dostati nemohli, nebo do země hlyboko jest se vrazil, a mnohý to viděli, když letěly, co ohně se svítíce, kdež i země, do níž vpadly, jest horká byla. Pán Bůh ráčiž s námi býti, tu památku v mysli míti, zeť jest Bůh ne nadarmo toho neukázal nám tak mnoho, ale tím nás nabízeje, ku pokání přivozuje, abychom hříchu přestali, svaté pokání činili, o dejž je nám zde činiti a potom v slávu přijíti do království nebeského, tam tebe ctíti samého - Amen.

»


Sochor (1929) wymienia jeszcze artykuły o tym wydarzeniu w prasie niemieckiej, opublikowane w 1619 roku we Frankfurcie nad Menem.[19]


Szeroko tym zagadnieniem zajmowali się m.in. czescy badacze UFO. Na stronach portalu Klub psychotroniky a UFO znajduje się źródłowy tekst kroniki Želechovskýiego (1619) oraz obszerna analiza innych wzmianek o tym zdarzeniu.

Poszukiwaniami zaginionych dwóch okazów oraz trzeciego, którego nigdy nie znaleziono, zajmowano się już dawno. Są informacje o znajdowanych bryłach żelaznych lub pseudometeorytach. Wiele z tych informacji jest mało wiarygodnych lub trudno je zweryfikować (portale: kpufo.cz, zdarskevrchy.cz). Rozpatrywano różne hipotezy o dalszych losach znalezionych brył. Czy przepadły w czasie zawieruchy wojny trzydziestoletniej czy też zachowały się w zbiorach rodu Dubštích z Třebomyslic? Same niewiadome. Ale niewątpliwie w 1619 roku we wsi Odranec miał miejsce spadek co najmniej trzech okazów meteorytu żelaznego!


Cała to historia trochę przypomina dwa polskie zaginione spadki: Ratyn (Ratyń) i Sagan (Dąbrowa Łużycka).

Meteoritical Bulletin do „korekty”?

O spadku w Odranec nie ma żadnej wzmianki w publikacjach Chladniego, Boguslawskiego, Kesselmeyera (1861), Grega (1861) i Buchnera (1861)!? Pomimo precyzyjnego i wiarygodnego opisu faktu ewidentnego spadku meteorytów, zdarzenie z Odranec nie znalazło się w bazie meteorytów Meteoritical Bulletin! Lecz według badaczy historii meteorytów, istniejący w bazie MB meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Steiermark[20] należałoby zastąpić spadkiem w Odranec (Odrance). Z analiz wynika, że błędnie zinterpretowano informacje (źródła tureckie) o spadku Steiermark, przypisując mu datę 1618 rok i miejsce zdarzenia Austrię, gdy w rzeczywistości chodziło o spadek w Odranec (Papp 2000, 2004)![21]

„Czeski film”

Niewykluczone, że fikcyjny spadek meteorytu w 1611 roku w Dobrušky (niedaleko Nového Města nad Metují), na którym opiera się fabuła czeskiego filmu science-fiction pod tytułem Kam zmizel kurýr z 1981 roku, została zainspirowana wydarzeniami w Odranec (niedaleko Nového Města na Moravě) z 1619 roku (portal FDb.cz)?! Czeski film ;-)


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(J) Jimramov, (O) Odranec, (V) Věcov

góra Bohdalec

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Wsie Jimramov (niem. Ingrowitz), Odranec (niem. Odranetz), Věcov (niem. Wietzau). Góra Bohdalec (Žďárské vrchy).[22]


Ciekawa historia! Obserwowano spadek trzech meteorytów. Dwa z nich, o wagach 8,4 i ~1,26 kg[17], znaleziono zaraz po spadku, trzeci spadł do lasu i nigdy go nie odnaleziono. Według relacji były to bryły żelazne, więc trzeci okaz przetrwał w naszym klimacie 400 lat i czeka na swego znalazcę!

W internetowych analizach opisujących spadek pojawia się nazwa Zelené hory (zielona góra), jako miejsce/kierunek w którym obserwowano spadek nieodnalezionej bryły![11]


Mapy

Mapa okolic wsi Ingrowitz, Odranetz i Wiezow. Mapa I. vojenské mapování – josefské (1763-1787; skala 1:28800) (źródło: Mapire)

Mapa okolic wsi Odranetz i Wetzau. Góra Bohdaletz B..[22] Mapa II. vojenské mapování – Františkovo (1806-1869; skala 1:28800) (źródło: Mapire)


Bibliografia

  • +Bukovanská Marcela, (1968), Meteorit Odranec po 367 letech, Říše hvězd, r. 67, č. 6, 1968, s. 112-113 (4 obr.).[23]
  • Heinlein Dieter, (1990), Der Odranec Meteoritenfall von 1619, METEOR Zeitschrift für Meteoritenkunde, 1(17), 1990, s. 1-3. Plik PDF.
  • +Jaroš Zdeněk, (1931), Moravský meteorit z roku 1619, Příroda, 24(1), 1931, s. 1-3.
  • +Kodým Fr.V., (1897), Meteory cíli povětroně, Pražské nowiny, No. 2 (3 stycznia 1897), s. 2-4.[23]
  • +Mokrý František, (1984), Začalo to meteoritem (Pád meteoritu r. 1619.), Rovnost, přil. č. 12, 24.3.1984, s. 3.
  • +Papp Gábor, (2000), Early reports on meteorite falls in the Carpathian Basin, Acta Mineralogica-Petrographica (Szeged), 41(Suppl.), 2000, 85.
  • Papp Gábor, (2004), A critical review of 16-17th century reports on meteorite falls in and around the Carpathian Basin, Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici, 96, 2004, s. 19-28, (s. 22-24) (abstrakt).[24] Plik PDF.
  • Papp Gábor, (2004), Der Meteorit „Steiermark” – ein Meteoritenfall durch Übersetzungsfehler, Joannea Mineralogie, 2, 2004, s. 81–84.[21] Plik PDF.
  • +Réthly Antal, (1962-1999), Időjárási események és elemi csapások Magyarországon 1700-1900-ig., 4 kötet (tomy), Akadémiai Kiadó, Budapest 1962-1999.[25]
  • +Sochor Stanislav, (1929), Povětroň, který spadl léta 1619 u Odrance, Horácké besedy, 1(2), 25.4.1929, s. 2-7.[26] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Šreinová Blanka, Bukovanská Marcela, (2012), Meteority v České republice, Člověk ve svém pozemském a kosmickém prostředí, Bulletin referátů z konference, Úpice 2012, (s. 13).[27] Plik PDF.
  • Woreczko Jan, (2014), Doniesienia z Wiki. Trzy ogniste krzyże – spadek o którym śpiewano pieśń (i nakręcono film?), Meteoryt, 4, 2014, s. 21-22. Plik PDF; plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Zrzenczycki Jan, (1619), Wielkie á podziwienia godne Niebieskiéy przestrogi Cudo, ktore Pan Bog ná swym Niebie teraz pokazał W Morawie, y w Węgrzech. Czego sie zá tym śmiertelni spodźiewáć maią y dla czego dawne, teráznieysze y przyszle pomsty opisane są. Przez Iana Zrzenczyckiego. S. P. Ieszaiach Cap. 48 [tekst po hebr. i grec.] Non est pax impiis, Dicit Dominus. Roku Páńskiégo 1619, 1619, (strona tytułowa).[28][29]
  • Želechovský Šebestián Antonín z Želechova, (1619), Calendarium perpetuum oeconomicum (Nowina prawdiwá / o welikém a hrozném zázraku, kterýž se stal w Dědině Wodrancy / nedaleko Nowého Města / na Gruntech Urozeného Pána, Pana Wylíma Dubského / z Třebomyslic / na Nowém Městě / Dačicých a Řeckowicých / Léta 1619…), Adam Graudenc, Litomyšl 1619.

Przypisy

  1. ^ a b część źródeł podaje datę 12 czerwca (Heinlein 1990), ale Sochor (1929) wyjaśnia błędne pochodzenie tej daty
  2. ^ korzystał on z artykułu Kodým (1897) i w całości go cytuje, gdyż nie udało mu się dotrzeć do oryginalnych prac Želechovskýego
  3. ^ parhelion, nazywane też słońcem pobocznym („trzema słońcami”), jest zjawiskiem typu halo. Są to jasne, bądź tęczowe plamy światła (symetrycznie po bokach Słońca), na przecięciu 22° halo, czyli świetlistego pierścienia okalającego Słońce oraz kręgu parhelicznego, czyli białego pasa występującego wokół całego nieba i przecinającego Słońce. To rzadkie zjawisko powstaje, kiedy na opadających poziomo kryształach lodu załamują się promienie słoneczne. Parhelion jest szczególnie dobrze widoczny, gdy Słońce znajduje się nisko nad horyzontem; Wikipedia – Kategoria:Atmosferyczne zjawiska optyczne; więcej fotografii m.in. zjawiska halo na fińskim portalu miłośników astronomii – Taivaanvahti
  4. ^ wszystkie cytaty w języku czeskim z Sochor (1929)
  5. ^ święto św. Wita obchodzone jest w kościele katolickim 15 czerwca; męczennik ten zginął okrutną śmiercią!
  6. ^ za Wikipedią: nieszpory w Kościele katolickim to przedostatnia część liturgii godzin, sprawowana w porze wieczornej, według tradycji po zachodzie słońca
  7. ^ Wikipedia – Godzina
  8. ^ w czerwcu Słońce zachodzi w Brnie około godziny 20 UT
  9. ^ chodzi o dawną wieś Třebomyslice (obecnie Žatčany) w powiecie Brno, a nie o Třebomyslice w powiecie Klatovy; Wikipedia (CS)
  10. ^ Šebestián Antonín Želechovský z Želechova – po tragicznej śmierci swojej żony w 1607 roku ufundował m.in. szkołę w Nowym Mieście, której budynek istniał jeszcze przed wojną; więcej w Sochor (1929)
  11. ^ a b za portalem Klub psychotroniky a UFO
  12. ^ a b patrz → Dawne jednostki miar i wag
  13. ^ za Wikipedią: cantastoria – z języka włoskiego „śpiewana historia”. To teatralna forma, gdzie wykonawca mówi lub śpiewa historię, równocześnie prezentując serię obrazów. Obrazy te mogą być malowane, drukowane lub rysowane; Wikipedia (CS) – Kramářská píseň
  14. ^ a b tekst odczytany metodą OCR, może zawierać błędy
  15. ^ tekst ten w nieco innym brzmieniu znajduje się na portalu Klub psychotroniky a UFO, a jego niemieckie tłumaczenie w artykule Heinleina (1990)
  16. ^ czeskie humno, któremu odpowiada polskie: gumno
  17. ^ a b c Želechovský w swoim poemacie pisze, że drugi okaz miał ponad 2 funty (váží víc nežli dvě libry), w kronice miasta Jimramov jest mowa o 3 funtach, natomiast w Želechovský (1619) o 2 i ćwierć funta (2 a čtvrt libry); Sochor (1929) skłania się ku wadze 2¼ funta sugerując, że Želechovský miał zapewne możliwość zważenia brył?!
  18. ^ zakładając, że masy okazów podano w funtach austriackich (Österreich Pfund); 1 funt = 0,56 kg; patrz → Dawne jednostki miar i wag
  19. ^ nie udało się znaleźć tej informacji we frankfurckim Ordentliche Wochentliche Post-Zeitungen z 1619 roku; Staats- und Universitätsbibliothek Bremen – Ordentliche Wochentliche Post-Zeitungen
  20. ^ wątpliwy spadek (Doubtful meteorite) Steiermark z 1618 roku w Austrii
  21. ^ a b Papp (2004) – Abstract: The so-called “Steiermark“ meteorite-fall, which has been present in the literature since 1816, has never existed and should be deleted from the catalogues. The critical study of contemporary original sources has proved that the “Steiermark“ meteorite found its way into the literature resulting from the misinterpretation of a report about the Odranec (Moravia) meteorite, which fell on June 11, 1619.
  22. ^ a b patrz portal → kpufo.cz
  23. ^ a b za Heinlein (1990)
  24. ^ m.in. o spadkach: Mikolawa, Odranec oraz Keresztes (Keresztesmező, 1558), „Ofen” (1642), Oradea (8 marzec 1692)
  25. ^ za Papp (2004): czterotomowe opracowanie na temat zjawisk pogodowych i katastrof naturalnych w historii Węgier oraz analiza ich skutków; wg Papp (2004) znajduje się tam opis wydarzeń w Odranec (tom 1, s. 139)?
  26. ^ skan artykułu otrzymany dzięki uprzejmości Dana Konečná z MZM – Knihovna Moravského zemského muzea, Brno
  27. ^ najnowsze krótkie opracowanie na temat wszystkich czeskich meteorytów oraz starszych doniesień (np. Odranec)
  28. ^ patrz → doniesienie Odranec
  29. ^ przedruk w: Kroczak Jerzy, (2007), Staropolskie przepowiednie i mirabilia, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2007, (s. 87-100, 176-185).

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Odranec”
Osobiste