Tarnobrzeg 1921

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)

Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

Aktualna wersja na dzień 19:40, 22 maj 2022

1i

Domniemany spadek meteorytów na stację kolejową

Kopia Komunikatu PIM nr 6 Czerwiec 1921 r. (źródło: Kazimierz Kwaśny)

Doniesienie o spadku meteorytów w nocy z 27 na 28 czerwca 1921 roku na terenie dworca kolejowego w Tarnobrzegu w województwie podkarpackim.

Opis zdarzenia wg Stenza (1936, s. 273)^[1]

(…) W nocy 27/28 czerwca 1921 r. zajaśniał w Tarnobrzegu meteor, którego „odłamki, spadające między osoby, oczekujące na stacji kolejowej na pociąg, powypalały dziury w ubraniu i spowodowały popłoch. Słyszano dwie silne detonacje” (komunikat P. I. M. Nr. 6)^[2]. Bliższych danych o tym meteorze jednak nie posiadamy. (…)

Zdarzenie miało miejsce około godziny 2 w nocy^[3].

Opisując to doniesienie Pokrzywnicki (1965) opatrzył dodatkowym komentarzem:

„Pomijając fantastyczne dodatki, należy przypuszczać, że zjawisko to było dużym bolidem.”

Współczesne poszukiwania i hipotezy

Teren, gdzie miał miejsce domniemany spadek meteorytów, był przez wielu lat penetrowany przez miłośnika meteorytów Kazimierza Kwaśnego (Kazimierz Kwaśny zmarł nagle w marcu 2015 roku). Odszukał on również stare źródła z relacjami świadków wydarzeń z 1921 roku. W wyniku prowadzonych poszukiwań Pan Kwaśny znalazł w okolicach dworca kolejowego podejrzane skały/kamienie, które mogły być spadłymi meteorytami. Zlecił i sfinansował on część badań znalezionych „meteorytów” Tarnobrzeg. Z przeprowadzonych w Polsce^[4] i Niemczech^[5] analiz składu mineralnego i pierwiastkowego wynikało, iż skała ta ma bardzo nietypową budowę i nie można było z całą pewnością, na tym etapie badań, wykluczyć jej pozaziemskiego pochodzenia?^[6] Pan Kwaśny sugerował, że może ona pochodzić z Marsa.

Wstępne i bardzo intrygujące wyniki badań zaprezentowano podczas spotkania Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego w Obrzycku w październiku 2012 roku na konferencji poświęconej m.in. meteorytom. Wyglądało na to, iż być może mamy do czynienia z drugim, po Chassigny^[7], europejskim meteorytem marsjańskim. Rozstrzygnąć to miały nieznane jeszcze wówczas wyniki badania stosunków izotopów tlenu^[8], które były prowadzone w laboratorium w Niemczech – czy jest to materia pozaziemska czy też ziemska Layered Mafic Intrusion (Owocki et al. 2012)?

Wyniki badań

Tak wyniki analiz znaleziska Kazimierza Kwaśnego opisał geolog Krzysztof Owocki z PAN, który badał kamienie (Owocki et al. 2012):

Badany okaz to kumulat o wadze 2318 g znaleziony na przedmieściach Tarnobrzega. Składa się głównie z klinopiroksenu i magnetytu. Badania płytek cienkich i analizy EMPA^[9] wykazały, że główny składnik to diopsyd i augit (94 vol.%) z drobną fazą magnetytu (~5 vol.%). Minerały akcesoryczne to: oliwin, kaersutit, amfibole, apatyt fluorowy, ilmenit i Mg-hercynit. Stosunki CaO vs. Mg/(Mg+Fe) i Mg/Si vs. Al/Si^[10] wskazują na podobieństwo do nakhlitów^[11]. Również stosunek FeO/MnO w oliwinie jest typowy dla próbek marsjańskich. Sygnatura REE^[12] dla całej próbki (bulk sample) i dla piroksenu wykazuje duże podobieństwo do antarktycznego nakhlitu Miller Range 03346, wymagane są jednak analizy izotopów tlenu^[13] w celu rozstrzygnięcia pozaziemskiego pochodzenia próbki.

Co ciekawe w literaturze nie znalazłem dotąd odsłonięcia tego typu skał – więc albo pochodzi ona z małego odsłonięcia nie mającego znaczenia złożowego lub też jest fragmentem znanej i eksploatowanej intruzji, gdzie okruszcowany piroksenit nie jest eksploatowany. Wszędzie w literaturze serie złożowe są gabrem ze sztokwerkami^[14] magnetytu, zaś my mamy tu piroksenit (bazalny adkumulat^[15]) z subhedralnymi kryształami magnetytu.^[16]

Po koniec października 2012 roku znane już były wyniki badań stosunku izotopów tlenu^[13] w „meteorycie” Tarnobrzeg. Ich rezultat rozstrzygnął o pochodzeniu skał znalezionych w Tarnobrzegu. Niestety okazało się, że jest to skała ziemska – Layered Mafic Intrusion. Jest to zatem prawdopodobnie fragment skały z Finlandii (z odsłonięcia Mustavaara z Półwyspu Kolskiego) przetransportowany na teren Polski przez lądolód w okresie zlodowacenia Sanu (Mindel).

Szkoda. Wcześniejsze wyniki analiz znalezisk z Tarnobrzega wskazywały na duże ich podobieństwo do meteorytów z Marsa.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

(T) Tarnobrzeg

dworzec kolejowy

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Skały znalezione przez Kazimierza Kwaśnego okazały się ziemskiego pochodzenia.

Ale nadal jest prawdopodobne, że jednak w 1921 roku na dworzec w Tarnobrzegu spadły meteoryty.

Galeria

Galeria fotografii znalezisk z okolic Tarnobrzega^[3]. Znalezione skały/kamienie były badane^[17] oraz było domniemanie, że są to okazy meteorytów ze spadku z 1921 roku (fot. Kazimierz Kwaśny)

Znalezisko z okolic Tarnobrzega, wg znalazcy mógł to być meteoryt ze spadku w 1921 r.	Znalezisko z okolic Tarnobrzega, domniemany meteoryt	Znalezisko z okolic Tarnobrzega (szczegóły powierzchni)
Szlif przekroju, światło odbite	Obraz z płytki cienkiej, światło przechodzące, nikole skrzyżowane	Obraz z płytki cienkiej, światło przechodzące, nikole skrzyżowane

Wyniki analiz „meteorytów” Tarnobrzeg (źródło: Owocki et al. 2012)

REE siganture^[12] (źródło: Owocki et al. 2012; zmodyfikowane)	Stosunek FeO/MnO (źródła: IMCA; Owocki et al. 2012; zmodyfikowane)
Stosunek CaO vs. Mg/(Mg+Fe) (źródła: IMCA; Owocki et al. 2012; zmodyfikowane)	Stosunek Mg/Si vs. Al/Si (źródła: Drake et al. 2002; Owocki et al. 2012; zmodyfikowane)

Bibliografia

Drake Michael J., Righter Kevin, (2002), Determining the composition of the Earth, Nature, 416 (7 March), s. 39-44, 2002. Plik PDF; plik PDF.

IMCA – Martian Meteorites

Owocki Krzysztof, Kwaśny Kazimierz, (2012), Tarnobrzeg – a first European candidate for martian meteorite, Mineralogia Special Papers, vol. 40, s. 48, 2012. Plik PDF. Materiały 19^th Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21^th October 2012.

Pokrzywnicki Jerzy, (1965), O bolidach obserwowanych nad Polską – II, Acta Geophys. Polon., vol. XIII, nr 3, 1965, s. 207-215.^[18] Plik DjVu
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
.

Stenz Edward^[19], (1936), Ziemia. Fizyka globu, mórz i atmosfery, Wydana nakładem „Mathesis Polskiej”, w serii Z dziedziny nauki i techniki, tom XI, 1936, s. 268-282, (s. 273).

+WUStL (Washington University in St. Louis, Department of Earth and Planetary Sciences) – Rare Earth Elements (REE) in Lunar Meteorites ● “Rare Earth Plots” and the Concentrations of Rare Earth Elements (REE) in Chondritic Meteorites

Przypisy

^ w powojennym wydaniu książki informacja ta już się nie ukazała
^ Państwowy Instytut Meteorologiczny – opisane w komunikacie P.I.M. z dnia 20.07.1921 za miesiąc czerwiec 1921 roku.
^ ^a ^b forum „meteorytomiania” – Tarnobrzeg
^ wyniki badań w Owocki et al. (2012)
^ badania przeprowadził Andreas Pack (Universität Göttingen)
^ informacja prywatna (sierpień 2012 r.)
^ spadek meteorytu Chassigny 3 października 1815 roku we Francji; achondryt, typ chassignit CHE, TKW 4 kg
^ informacja prywatna (październik 2012 r.)
^ EMPA – Electron Micro-Probe Analysis
^ Drake et al. (2002)
^ nakhlity (nakhlites) – jeden z typów meteorytów marsjańskich. Składają się one w 75% z diopsydu i 15% oliwinu. Podobne są do ziemskich diabazów. Nazwa wywodzi się od meteorytu Nakhla.
^ ^a ^b REE – Rare Earth Elements, pierwiastki ziem rzadkich; pierwiastki o liczbach atomowych od 57 do 71 (lantanowce). Proporcje REE w meteorytach są ważnym wskaźnikiem typu meteorytów.
^ ^a ^b oxygen isotopic compositions (Δ¹⁷O vs. δ¹⁸O) – znormalizowany (zwykle do średniego składu wody oceanicznej, SMOW – standard mean ocean water) stosunek zawartości izotopów tlenu, pozwalający na identyfikację ciała macierzystego meteorytu. Atomy tlenu w skałach ziemskich (oraz z Księżyca) mają różne proporcje trzech izotopów (¹⁶O, ¹⁷O i ¹⁸O), ale ich stosunki (¹⁷O/¹⁶O i ¹⁸O/¹⁶O) wykazują prostą zależność od ich masy – skały o takim samym stosunku ¹⁸O/¹⁶O będą miał takie same proporcje ¹⁷O/¹⁶O. Taka zależność, zwana mass-dependent fractionation, daje na wykresie stosunków izotopów tlenu linię nazywaną terrestrial mass-fractionation line (TFL) (o nachyleniu = ~0,52). Dla innych planet/planetoid (ciała zdyferencjonowane, np. Mars, (4) Westa) punkty proporcji rozkładają się na liniach równoległych, ale przesuniętych w stosunku do linii dla Ziemi. W meteorytach niezdyferencjonowanych (m.in. chondryty) linie te nie są już równoległe (Drake et al. 2002)
^ patrz → Wikipedia Sztokwerk
^ patrz → Wikipedia Kumulat
^ Krzysztof Owocki, informacja prywatna (październik 2012 r.)
^ badania prowadził Krzysztof Owocki z PAN w Warszawie na prośbę prof. Andrzeja Muszyńskiego z UAM w Poznaniu
^ wszystkie części: cz. 1 – Pokrzywnicki (1960, Acta Geophys. Polon.)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
, cz. 2 – Pokrzywnicki (1965, Acta Geophys. Polon.)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
, cz. 3 – Pokrzywnicki (1965, Bull. soc. amis sci. et lettres Poznan, B)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
, cz. 4 – Pokrzywnicki (1969, Acta Geophys. Polon.)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
^ Edward Stenz (1897-1956) – geofizyk polski. Profesor uniwersytetu w Kabulu i Uniwersytetu Warszawskiego. Przed wojną kierował Wysokogórskim Obserwatorium Meteorologicznym na Kasprowym Wierchu, po wojnie pracował w Afgańskiej Służbie Meteorologicznej. Zajmował się klimatologią, sejsmologią i magnetyzmem ziemskim. Więcej → Edward Stenz

Linki zewnętrzne

Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryty: Chassigny ● Nakhla
Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Miller Range 03346 (MIL 03346)

forum „meteorytomania” – posty Kazimierza Kwaśnego: Tarnobrzeg oraz Stenz

Wikipedia – Diabaz ● Kumulat ● Pierwiastki ziem rzadkich ● Sztokwerk ● Zlodowacenie południowopolskie
Wikipedia (minerały) (EN) – Fluorapatite ● Hercynite ● Ilmenite ● Kaersutite

MSMK – Czajka Wiesław, Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski (~~astroblemy.pl/MSMK~~; Internet Archive, Wayback Machine – http://astroblemy.pl/)

wyniki analiz chemicznych i mineralogicznych, obrazy TS i BSE

[0] w powojennym wydaniu książki informacja ta już się nie ukazała

[1] Państwowy Instytut Meteorologiczny – opisane w komunikacie P.I.M. z dnia 20.07.1921 za miesiąc czerwiec 1921 roku.

[meteorytomiania-2] rum „meteorytomiania” – Tarnobrzeg

[3] wyniki badań w Owocki et al. (2012)

[4] rzeprowadził Andreas Pack (Universität Göttingen)

[5] rmacja prywatna (sierpień 2012 r.)

[Chassigny-6] spadek meteorytu Chassigny 3 października 1815 roku we Francji; achondryt, typ chassignit CHE, TKW 4 kg

[7] rmacja prywatna (październik 2012 r.)

[8] EMPA – Electron Micro-Probe Analysis

[9] Drake et al. (2002)

[10] nakhlity (nakhlites) – jeden z typów meteorytów marsjańskich. Składają się one w 75% z diopsydu i 15% oliwinu. Podobne są do ziemskich diabazów. Nazwa wywodzi się od meteorytu Nakhla.

[REE-11] REE – Rare Earth Elements, pierwiastki ziem rzadkich; pierwiastki o liczbach atomowych od 57 do 71 (lantanowce). Proporcje REE w meteorytach są ważnym wskaźnikiem typu meteorytów.

[oxygen_isotopic-12] oxygen isotopic compositions (Δ¹⁷O vs. δ¹⁸O) – znormalizowany (zwykle do średniego składu wody oceanicznej, SMOW – standard mean ocean water) stosunek zawartości izotopów tlenu, pozwalający na identyfikację ciała macierzystego meteorytu. Atomy tlenu w skałach ziemskich (oraz z Księżyca) mają różne proporcje trzech izotopów (¹⁶O, ¹⁷O i ¹⁸O), ale ich stosunki (¹⁷O/¹⁶O i ¹⁸O/¹⁶O) wykazują prostą zależność od ich masy – skały o takim samym stosunku ¹⁸O/¹⁶O będą miał takie same proporcje ¹⁷O/¹⁶O. Taka zależność, zwana mass-dependent fractionation, daje na wykresie stosunków izotopów tlenu linię nazywaną terrestrial mass-fractionation line (TFL) (o nachyleniu = ~0,52). Dla innych planet/planetoid (ciała zdyferencjonowane, np. Mars, (4) Westa) punkty proporcji rozkładają się na liniach równoległych, ale przesuniętych w stosunku do linii dla Ziemi. W meteorytach niezdyferencjonowanych (m.in. chondryty) linie te nie są już równoległe (Drake et al. 2002)

[13] trz → Wikipedia Sztokwerk

[14] trz → Wikipedia Kumulat

[15] Krzysztof Owocki, informacja prywatna (październik 2012 r.)

[16] rowadził Krzysztof Owocki z PAN w Warszawie na prośbę prof. Andrzeja Muszyńskiego z UAM w Poznaniu

[Pokrzywnicki_.28bolidy.29-17] wszystkie części: cz. 1 – Pokrzywnicki (1960, Acta Geophys. Polon.)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
, cz. 2 – Pokrzywnicki (1965, Acta Geophys. Polon.)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
, cz. 3 – Pokrzywnicki (1965, Bull. soc. amis sci. et lettres Poznan, B)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
, cz. 4 – Pokrzywnicki (1969, Acta Geophys. Polon.)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

[StenzE-18] Edward Stenz (1897-1956) – geofizyk polski. Profesor uniwersytetu w Kabulu i Uniwersytetu Warszawskiego. Przed wojną kierował Wysokogórskim Obserwatorium Meteorologicznym na Kasprowym Wierchu, po wojnie pracował w Afgańskiej Służbie Meteorologicznej. Zajmował się klimatologią, sejsmologią i magnetyzmem ziemskim. Więcej → Edward Stenz

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 __NOTOC__
+{{VerifyLevel|level=1i}}
 == Domniemany spadek meteorytów na stację kolejową ==
 [[Grafika:Tarnobrzeg_(Komunikat_PIM_KK).jpg|right|200px|thumb|Kopia Komunikatu PIM nr&nbsp;6&nbsp;Czerwiec 1921&nbsp;r. (źródło:&nbsp;Kazimierz&nbsp;Kwaśny)]]
 Doniesienie o spadku meteorytów w nocy z 27 na 28 czerwca 1921 roku na terenie dworca kolejowego w&nbsp;Tarnobrzegu w&nbsp;województwie podkarpackim.
-;Opis zdarzenia wg Stenza (1936)
+;Opis zdarzenia wg Stenza (1936, s. 273)<ref>w powojennym wydaniu książki informacja ta już się nie ukazała</ref>
-{{AQuote-begin|width = 640px}}
+{{AQuote-begin |max-width=640px}}
-{{Wielokropek}} W nocy 27/28 czerwca 1921 r. zajaśniał w&nbsp;Tarnobrzegu meteor, którego "odłamki, spadające między osoby, oczekujące na stacji kolejowej na pociąg, powypalały dziury w&nbsp;ubraniu i&nbsp;spowodowały popłoch. Słyszano dwie silne detonacje" (komunikat P.&nbsp;I.&nbsp;M. Nr.&nbsp;6)<ref>Państwowy Instytut Meteorologiczny - opisane w&nbsp;komunikacie P.I.M. z&nbsp;dnia 20.07.1921 za miesiąc czerwiec 1921&nbsp;roku.</ref>. Bliższych danych o&nbsp;tym meteorze jednak nie posiadamy.&nbsp;{{Wielokropek}}
+{{Wielokropek}} W nocy 27/28 czerwca 1921 r. zajaśniał w&nbsp;Tarnobrzegu meteor, którego „odłamki, spadające między osoby, oczekujące na stacji kolejowej na pociąg, powypalały dziury w&nbsp;ubraniu i&nbsp;spowodowały popłoch. Słyszano dwie silne detonacje” (komunikat P.&nbsp;I.&nbsp;M. Nr.&nbsp;6)<ref>Państwowy Instytut Meteorologiczny – opisane w&nbsp;komunikacie P.I.M. z&nbsp;dnia 20.07.1921 za miesiąc czerwiec 1921&nbsp;roku.</ref>. Bliższych danych o&nbsp;tym meteorze jednak nie posiadamy.&nbsp;{{Wielokropek}}
 {{AQuote-end}}
-Zdarzenie miało miejsce około godziny 2 w&nbsp;nocy<ref name="meteorytomiania">forum "meteorytomiania" [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=13&t=1615&p=13723#p13723 Tarnobrzeg]</ref>.
+Zdarzenie miało miejsce około godziny 2 w&nbsp;nocy<ref name="meteorytomiania">forum „meteorytomiania” – [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=13&t=1615&p=13723#p13723 Tarnobrzeg]</ref>.
 Opisując to doniesienie Pokrzywnicki (1965) opatrzył dodatkowym komentarzem:
-:"Pomijając fantastyczne dodatki, należy przypuszczać, że zjawisko to było dużym bolidem."
+:„Pomijając fantastyczne dodatki, należy przypuszczać, że zjawisko to było dużym bolidem.”
 === Współczesne poszukiwania i hipotezy ===
-Teren, gdzie miał miejsce domniemany spadek meteorytów, był przez wielu lat penetrowany przez miłośnika meteorytów Kazimierza Kwaśnego. Odszukał on również stare źródła z&nbsp;relacjami świadków wydarzeń z&nbsp;1921 roku. W wyniku prowadzonych poszukiwań Pan Kwaśny znalazł w okolicach dworca kolejowego podejrzane skały/kamienie, które mogły być spadłymi meteorytami. Zlecił i&nbsp;sfinansował on część badań znalezionych "meteorytów" Tarnobrzeg. Z&nbsp;przeprowadzonych w&nbsp;Polsce<ref>wyniki badań w&nbsp;Owocki et&nbsp;al. (2012)</ref> i&nbsp;Niemczech<ref>badania przeprowadził Andreas Pack (Universität Göttingen)</ref> analiz składu mineralnego i&nbsp;pierwiastkowego wynikało, iż skała ta ma bardzo nietypową budowę i&nbsp;nie można było z&nbsp;całą pewnością, na tym etapie badań, wykluczyć jej pozaziemskiego pochodzenia?<ref>informacja prywatna (''sierpień 2012&nbsp;r.'')</ref> Pan Kwaśny sugerował, że może ona pochodzić z&nbsp;Marsa?
+Teren, gdzie miał miejsce domniemany spadek meteorytów, był przez wielu lat penetrowany przez miłośnika meteorytów Kazimierza Kwaśnego (Kazimierz Kwaśny zmarł nagle w&nbsp;marcu 2015 roku). Odszukał on również stare źródła z&nbsp;relacjami świadków wydarzeń z&nbsp;1921 roku. W&nbsp;wyniku prowadzonych poszukiwań Pan Kwaśny znalazł w&nbsp;okolicach dworca kolejowego podejrzane skały/kamienie, które mogły być spadłymi meteorytami. Zlecił i&nbsp;sfinansował on część badań znalezionych „meteorytów” Tarnobrzeg. Z&nbsp;przeprowadzonych w&nbsp;Polsce<ref>wyniki badań w&nbsp;Owocki et&nbsp;al. (2012)</ref> i&nbsp;Niemczech<ref>badania przeprowadził Andreas Pack (Universität Göttingen)</ref> analiz składu mineralnego i&nbsp;pierwiastkowego wynikało, iż skała ta ma bardzo nietypową budowę i&nbsp;nie można było z&nbsp;całą pewnością, na tym etapie badań, wykluczyć jej pozaziemskiego pochodzenia?<ref>informacja prywatna (''sierpień 2012&nbsp;r.'')</ref> Pan Kwaśny sugerował, że może ona pochodzić z&nbsp;Marsa.
-Wstępne i bardzo intrygujące wyniki badań zaprezentowano podczas spotkania Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego w Obrzycku w&nbsp;październiku 2012&nbsp;roku na konferencji poświęconej m.in. meteorytom. Wyglądało na to, iż być może mamy do czynienia z&nbsp;drugim, po Chassigny<ref>'''[http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=5331 Chassigny]''' - meteoryt marsjański (''chassignite''); spadek z&nbsp;1815 roku we Francji</ref>, europejskim meteorytem marsjańskim? Rozstrzygnąć to miały nieznane jeszcze wówczas wyniki badania stosunków izotopów tlenu<ref>informacja prywatna (''październik 2012&nbsp;r.'')</ref>, które były prowadzone w&nbsp;laboratorium w&nbsp;Niemczech - czy jest to materia pozaziemska czy też ziemska ''Layered Mafic Intrusion'' (Owocki et&nbsp;al. 2012)?
+Wstępne i bardzo intrygujące wyniki badań zaprezentowano podczas spotkania Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego w Obrzycku w&nbsp;październiku 2012&nbsp;roku na konferencji poświęconej m.in. meteorytom. Wyglądało na to, iż być może mamy do czynienia z&nbsp;drugim, po Chassigny{{MBD-record |name=Chassigny}}, europejskim meteorytem marsjańskim. Rozstrzygnąć to miały nieznane jeszcze wówczas wyniki badania stosunków izotopów tlenu<ref>informacja prywatna (''październik 2012&nbsp;r.'')</ref>, które były prowadzone w&nbsp;laboratorium w&nbsp;Niemczech – czy jest to materia pozaziemska czy też ziemska ''Layered Mafic Intrusion'' (Owocki et&nbsp;al. 2012)?
 === Wyniki badań ===
 Tak wyniki analiz znaleziska Kazimierza Kwaśnego opisał geolog Krzysztof Owocki z&nbsp;PAN, który badał kamienie (Owocki et&nbsp;al. 2012):
-:Badany okaz to kumulat o wadze 2318&nbsp;g znaleziony na przedmieściach Tarnobrzegu. Składa się głównie z&nbsp;klinopiroksenu i magnetytu. Badania płytek cienkich i&nbsp;analizy EMPA<ref>EMPA - ''Electron Micro-Probe Analysis''</ref> wykazały, że główny składnik to diopsyd i&nbsp;augit (94&nbsp;vol.%) z drobną fazą magnetytu (~5&nbsp;vol.%). Minerały akcesoryczne to: oliwin, kaersutit, amfibole, apatyt fluorowy, ilmenit i&nbsp;Mg-hercynit. [[:Image:Tarnobrzeg_(CaOMgMgFe).jpg|Stosunki CaO ''vs.''&nbsp;Mg/(Mg+Fe)]] i&nbsp;[[:Image:Tarnobrzeg_(MgSiAlSi).jpg|Mg/Si ''vs.''&nbsp;Al/Si]]<ref>Drake et al. (2002)</ref> wskazują na podobieństwo do nakhlitów<ref>'''nakhlity (''nakhlites'')''' - jeden z typów meteorytów marsjańskich. Składają się one w&nbsp;75% z&nbsp;diopsydu i&nbsp;15% oliwinu. Podobne są do ziemskich diabazów. Nazwa wywodzi się od meteorytu '''Nakhla'''.</ref>. Również [[:Image:Tarnobrzeg_(FeOMnO).jpg|stosunek FeO/MnO]] w&nbsp;oliwinie jest typowy dla próbek marsjańskich. [[:Image:Tarnobrzeg_(REE).jpg|Sygnatura REE]]<ref>'''REE - ''Rare Earth Elements''''', pierwiastki ziem rzadkich; pierwiastki o&nbsp;liczbach atomowych od 57 do 71 (lantanowce). Proporcje REE w&nbsp;meteorytach są ważnym wskaźnikiem typu meteorytów.</ref> dla całej próbki (''bulk sample'') i&nbsp;dla piroksenu wykazuje duże podobieństwo do antarktycznego nakhlitu MIL&nbsp;03346, wymagane są jednak analizy izotopów tlenu<ref name="oxygen isotopic">'''''oxygen isotopic compositions'' (Δ<sup>17</sup>O ''vs.'' δ<sup>18</sup>O)''' - znormalizowany (zwykle do średniego składu wody oceanicznej, ''SMOW - standard mean ocean water'') stosunek zawartości izotopów tlenu pozwalający na identyfikację ciała macierzystego meteorytu. Atomy tlenu w skałach ziemskich (oraz&nbsp;z&nbsp;Księżyca) mają różne proporcje trzech izotopów (<sup>16</sup>O, <sup>17</sup>O i&nbsp;<sup>18</sup>O), ale ich stosunki (<sup>17</sup>O/<sup>16</sup>O i&nbsp;<sup>18</sup>O/<sup>16</sup>O) wykazują prostą zależność od ich masy - skały o takim samym stosunku <sup>18</sup>O/<sup>16</sup>O będą miał takie same proporcje <sup>17</sup>O/<sup>16</sup>O. Taka zależność, zwana ''mass-dependent fractionation'', daje na wykresie stosunków izotopów tlenu linię nazywaną '''''terrestrial mass-fractionation line (TFL)''''' (o&nbsp;nachyleniu =&nbsp;~0,52). Dla innych planet/planetoid (ciała zdyferencjonowane, np. Mars, 4&nbsp;Westa) punkty proporcji rozkładają się na liniach równoległych, ale przesuniętych w stosunku do linii dla Ziemi. W&nbsp;meteorytach niezdyferencjonowanych (m.in. chondryty) linie te nie są już równoległe (Drake et&nbsp;al.&nbsp;2002)</ref> w&nbsp;celu rozstrzygnięcia pozaziemskiego pochodzenia próbki.
+{{BQuote-begin |max-width=640px}}
-:Co ciekawe w&nbsp;literaturze nie znalazłem dotąd odsłonięcia tego typu skał - więc albo pochodzi ona z&nbsp;małego odsłonięcia nie mającego znaczenia złożowego lub też jest fragmentem znanej i&nbsp;eksploatowanej intruzji, gdzie okruszcowany piroksenit nie jest eksploatowany. Wszędzie w&nbsp;literaturze serie złożowe są gabrem ze sztokwerkami magnetytu, zaś my mamy tu piroksenit (bazalny adkumulat<ref>patrz: Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kumulat Kumulat]</ref>) z&nbsp;subhedralnymi kryształami magnetytu.<ref>Krzysztof Owocki, informacja prywatna (''październik 2012 r.'')</ref>
+Badany okaz to kumulat o wadze 2318&nbsp;g znaleziony na przedmieściach Tarnobrzega. Składa się głównie z&nbsp;klinopiroksenu i&nbsp;magnetytu. Badania płytek cienkich i&nbsp;analizy EMPA<ref>EMPA – ''Electron Micro-Probe Analysis''</ref> wykazały, że główny składnik to diopsyd i&nbsp;augit (94&nbsp;vol.%) z&nbsp;drobną fazą magnetytu (~5&nbsp;vol.%). Minerały akcesoryczne to: oliwin, kaersutit, amfibole, apatyt fluorowy, ilmenit i&nbsp;Mg-hercynit. {{Txt2Img|Tarnobrzeg_(CaOMgMgFe).jpg|Stosunki CaO ''vs.''&nbsp;Mg/(Mg+Fe)}} i&nbsp;{{Txt2Img|Tarnobrzeg_(MgSiAlSi).jpg|Mg/Si ''vs.''&nbsp;Al/Si}}<ref>Drake et al. (2002)</ref> wskazują na podobieństwo do nakhlitów<ref>'''nakhlity (''nakhlites'')''' – jeden z typów meteorytów marsjańskich. Składają się one w&nbsp;75% z&nbsp;diopsydu i&nbsp;15% oliwinu. Podobne są do ziemskich diabazów. Nazwa wywodzi się od meteorytu '''Nakhla'''.</ref>. Również {{Txt2Img|Tarnobrzeg_(FeOMnO).jpg|stosunek FeO/MnO}} w&nbsp;oliwinie jest typowy dla próbek marsjańskich. {{Txt2Img|Tarnobrzeg_(REE).jpg|Sygnatura REE}}<ref name="REE">'''REE – ''Rare Earth Elements''''', pierwiastki ziem rzadkich; pierwiastki o&nbsp;liczbach atomowych od 57 do 71 (lantanowce). Proporcje REE w&nbsp;meteorytach są ważnym wskaźnikiem typu meteorytów.</ref> dla całej próbki (''bulk sample'') i&nbsp;dla piroksenu wykazuje duże podobieństwo do antarktycznego nakhlitu Miller Range&nbsp;03346, wymagane są jednak analizy izotopów tlenu{{!oxygen isotopic|}} w&nbsp;celu rozstrzygnięcia pozaziemskiego pochodzenia próbki.
+Co ciekawe w&nbsp;literaturze nie znalazłem dotąd odsłonięcia tego typu skał – więc albo pochodzi ona z&nbsp;małego odsłonięcia nie mającego znaczenia złożowego lub też jest fragmentem znanej i&nbsp;eksploatowanej intruzji, gdzie okruszcowany piroksenit nie jest eksploatowany. Wszędzie w&nbsp;literaturze serie złożowe są gabrem ze sztokwerkami<ref>patrz → Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Sztokwerk Sztokwerk]</ref> magnetytu, zaś my mamy tu piroksenit (bazalny adkumulat<ref>patrz → Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kumulat Kumulat]</ref>) z&nbsp;subhedralnymi kryształami magnetytu.<ref>Krzysztof Owocki, informacja prywatna (''październik 2012&nbsp;r.'')</ref>
+{{BQuote-end}}
-Po koniec października 2012 roku znane już były wyniki badań stosunku izotopów tlenu<ref name="oxygen isotopic"></ref> w&nbsp;"meteorycie" Tarnobrzeg. Ich rezultat rozstrzygnął o&nbsp;pochodzeniu skał znalezionych w&nbsp;Tarnobrzegu. Niestety okazało się, że '''jest to skała ziemska''' - '''''Layered Mafic Intrusion'''''. Jest to zatem prawdopodobnie fragment skały z&nbsp;Finlandii (z&nbsp;odsłonięcia Mustavaara z&nbsp;Półwyspu Kolskiego) przetransportowany na teren Polski przez lądolód w okresie zlodowacenia Sanu (Mindel).
+Po koniec października 2012 roku znane już były wyniki badań stosunku izotopów tlenu{{!oxygen isotopic|}} w&nbsp;„meteorycie” Tarnobrzeg. Ich rezultat rozstrzygnął o&nbsp;pochodzeniu skał znalezionych w&nbsp;Tarnobrzegu. Niestety okazało się, że '''jest to skała ziemska''' – '''''Layered Mafic Intrusion'''''. Jest to zatem prawdopodobnie fragment skały z&nbsp;Finlandii (z&nbsp;odsłonięcia Mustavaara z&nbsp;Półwyspu Kolskiego) przetransportowany na teren Polski przez lądolód w okresie zlodowacenia Sanu (Mindel).
-Szkoda. Wcześniejsze wyniki analiz znalezisk z&nbsp;Tarnobrzegu wskazywały na duże ich podobieństwo do meteorytów z&nbsp;Marsa.
+Szkoda. Wcześniejsze wyniki analiz znalezisk z&nbsp;Tarnobrzega wskazywały na duże ich podobieństwo do meteorytów z&nbsp;Marsa.
 == Lokalizacja ==
@@ Linia 35: / Linia 38: @@
 {{GEFrame-begin}}
 {{GEMap
-| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+| htmlFileMap = wiki-Tarnobrzeg1921.htm
-| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Doniesienia.kml
+| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Doniesienia.kml
+| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Tarnobrzeg1921-fit.kml
 | lat = 50.57
 | lon = 21.69
 | zoom = 13
-| type = map
+| type = roadmap
 }}
 {{GEIcon-PointRed}}
-(T) Tarnobrzeg; dworzec kolejowy
+(T) Tarnobrzeg
+{{GEIcon-Rail}}
+dworzec kolejowy
 {{GEFrame-end}}
 Skały znalezione przez Kazimierza Kwaśnego okazały się ziemskiego pochodzenia.
-Ale nadal jest prawdopodobne, że jednak w 1921 roku na dworzec w Tarnobrzegu spadły meteoryty.
+Ale nadal jest prawdopodobne, że jednak w&nbsp;1921 roku na dworzec w&nbsp;Tarnobrzegu spadły meteoryty.
 <br clear="all"/>
@@ Linia 53: / Linia 59: @@
 == Galeria ==
-Galeria fotografii znalezisk z&nbsp;okolic Tarnobrzega<ref name="meteorytomiania"></ref>. Znalezione skały/kamienie były badane<ref>badania prowadził Krzysztof Owocki z&nbsp;PAN w&nbsp;Warszawie na prośbę prof.&nbsp;Andrzeja Muszyńskiego z&nbsp;UAM w&nbsp;Poznaniu</ref> oraz było domniemanie, że są to okazy meteorytów ze spadku z&nbsp;1921 roku (fot.&nbsp;Kazimierz Kwaśny).
+Galeria fotografii znalezisk z&nbsp;okolic Tarnobrzega<ref name="meteorytomiania"></ref>. Znalezione skały/kamienie były badane<ref>badania prowadził Krzysztof Owocki z&nbsp;PAN w&nbsp;Warszawie na prośbę prof.&nbsp;Andrzeja Muszyńskiego z&nbsp;UAM w&nbsp;Poznaniu</ref> oraz było domniemanie, że są to okazy meteorytów ze spadku z&nbsp;1921 roku (fot.&nbsp;Kazimierz Kwaśny)
 <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
@@ Linia 65: / Linia 71: @@
-Wyniki analiz "meteorytów" Tarnobrzeg (źródło: Owocki et al. 2012)
+Wyniki analiz „meteorytów” Tarnobrzeg (źródło: Owocki et&nbsp;al. 2012)
 <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="2">
-File:Tarnobrzeg_(REE).jpg|REE siganture (źródło:&nbsp;Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
+File:Tarnobrzeg_(REE).jpg|REE siganture<ref name="REE"></ref> (źródło:&nbsp;Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
 File:Tarnobrzeg_(FeOMnO).jpg|Stosunek FeO/MnO (źródła:&nbsp;IMCA; Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
 File:Tarnobrzeg_(CaOMgMgFe).jpg|Stosunek CaO ''vs.''&nbsp;Mg/(Mg+Fe) (źródła:&nbsp;IMCA; Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
@@ Linia 77: / Linia 83: @@
 == [[Bibliografia]] ==
-* +Drake Michael J., Righter Kevin, (2002), '''Determining the composition of the Earth.''' ''Nature'', 416, s. 39-44, 2002. Plik [http://www.astro.wisc.edu/~ewilcots/astro236/drakeandrichter.pdf PDF].
+* Drake Michael J., Righter Kevin, (2002), '''Determining the composition of the Earth''', ''Nature'', 416 (7 March), s. 39-44, 2002. Plik [http://www.astro.wisc.edu/~ewilcots/astro236/drakeandrichter.pdf PDF]; plik [http://www.nature.com/nature/journal/v416/n6876/abs/416039a.html PDF].
-* +IMCA - [http://www.imca.cc/mars/martian-meteorites.htm Martian Meteorites]
+* IMCA – [http://www.imca.cc/mars/martian-meteorites.htm Martian Meteorites]
-* +Owocki Krzysztof, Kwaśny Kazimierz, (2012), '''Tarnobrzeg – a first European candidate for martian meteorite.''' ''Mineralogia Special Papers'', vol. 40, s. 48, 2012. Plik [http://mineralogia.pl/special.html PDF]. Materiały ''19<sup>th</sup> Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21<sup>th</sup> October 2012''.
+* Owocki Krzysztof, Kwaśny Kazimierz, (2012), '''Tarnobrzeg – a first European candidate for martian meteorite''', ''Mineralogia Special Papers'', vol. 40, s. 48, 2012. Plik [http://mineralogia.pl/special.html PDF]. Materiały ''19<sup>th</sup> Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21<sup>th</sup> October 2012''.
 * {{Pokrzywnicki (1965, bolidy 2)}}
-* [http://www.ifpan.edu.pl/ON-1/Historia/stenz.htm Stenz Edward], (1936), '''Ziemia - fizyka globu, mórz i atmosfery.''' Wydana nakładem ''Mathesis Polskiej'', w serii ''Z dziedziny nauki i techniki'' tom XI, 1936.
+* {{Stenz (1936)|page=273}}
-* +WUStL (Washington University in St. Louis, Department of Earth and Planetary Sciences) - [http://meteorites.wustl.edu/metcomp/ree.htm Rare Earth Elements (REE) in Lunar Meteorites] &bull; [http://meteorites.wustl.edu/goodstuff/ree-chon.htm “Rare Earth Plots” and the Concentrations of Rare Earth Elements (REE) in Chondritic Meteorites]
+* +WUStL (Washington University in St. Louis, Department of Earth and Planetary Sciences) – [http://meteorites.wustl.edu/metcomp/ree.htm Rare Earth Elements (REE) in Lunar Meteorites] {{SeparatorBull}} [http://meteorites.wustl.edu/goodstuff/ree-chon.htm “Rare Earth Plots” and the Concentrations of Rare Earth Elements (REE) in Chondritic Meteorites]
 {{Przypisy}}
@@ Linia 93: / Linia 99: @@
 == Linki zewnętrzne ==
-* Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD]) - meteoryty: [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=5331 Chassigny] &bull; [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16898 Nakhla]
+* Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD]) – meteoryty: [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=5331 Chassigny] {{SeparatorBull}} [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16898 Nakhla]
-* Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD]) - meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16651 Miller Range 03346 (MIL 03346)]
+* Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD]) – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16651 Miller Range 03346 (MIL 03346)]
-* MSMK - Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski - [http://www.astroblemy.pl/msmk.htm MSMK astroblemy.pl]
+* forum '''„meteorytomania”''' – posty Kazimierza Kwaśnego: [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=13&t=1615&p=13723#p13723 Tarnobrzeg] oraz [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=30&t=1616 Stenz]
-* meteorytomania - posty Kazimierza Kwaśnego: [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=13&t=1615&p=13723#p13723 Tarnobrzeg] oraz [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=30&t=1616 Stenz]
-* Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Diabaz Diabaz] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kumulat Kumulat] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Metale_ziem_rzadkich Pierwiastki ziem rzadkich] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Sztokwerk Sztokwerk] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Zlodowacenie_krakowskie Zlodowacenie południowopolskie]
+* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Diabaz Diabaz] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kumulat Kumulat] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Metale_ziem_rzadkich Pierwiastki ziem rzadkich] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Sztokwerk Sztokwerk] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Zlodowacenie_krakowskie Zlodowacenie południowopolskie]
-* Wikipedia (minerały) (EN) - [http://en.wikipedia.org/wiki/Fluorapatite Fluorapatite] &bull; [http://en.wikipedia.org/wiki/Hercynite Hercynite] &bull; [http://en.wikipedia.org/wiki/Ilmenite Ilmenite] &bull; [http://en.wikipedia.org/wiki/Kaersutite Kaersutite]
+* Wikipedia (minerały) (EN) – [http://en.wikipedia.org/wiki/Fluorapatite Fluorapatite] {{SeparatorBull}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Hercynite Hercynite] {{SeparatorBull}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Ilmenite Ilmenite] {{SeparatorBull}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Kaersutite Kaersutite]
+* {{Czajka MSMK}}
 {{Co jeszcze na stronę}}
-* wyniki analiz chemicznych i mineralogicznych
+* wyniki analiz chemicznych i mineralogicznych, obrazy TS i BSE
 [[Category:Doniesienia]]
+[[Category:Warto szukać]]

Tarnobrzeg 1921

Z Wiki.Meteoritica.pl

Aktualna wersja na dzień 19:40, 22 maj 2022

Domniemany spadek meteorytów na stację kolejową

Współczesne poszukiwania i hipotezy

Wyniki badań

Lokalizacja

Galeria

Bibliografia

Przypisy

Linki zewnętrzne

Widok

Osobiste

Nawigacja

wiki.meteoritica.pl

Szukaj

Narzędzia