PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Wessely

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m (→Galerie)
 
(Nie pokazano 18 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
 +
{{VerifyLevel |level=1i}}
__NOTOC__
__NOTOC__
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
Linia 16: Linia 17:
}}
}}
Spadek meteorytu kamiennego 9 września 1831 roku (piątek) w [[Czechy|Czechach]].
Spadek meteorytu kamiennego 9 września 1831 roku (piątek) w [[Czechy|Czechach]].
-
 
Okoliczności spadku wg Schreibersa (1832) (oraz informacji z portalu Obec Vnorovy):
Okoliczności spadku wg Schreibersa (1832) (oraz informacji z portalu Obec Vnorovy):
-
 
+
:Przy ładnej pogodzie 9 września 1831 roku około godziny 15:30 zaobserwowano szaro-niebieską chmurę, która przemieszczała się z&nbsp;kierunku SSW na NNE w&nbsp;stronę miejscowości ''Veselí nad Moravou''. Wkrótce dało się słyszeć silne detonacje słyszalne nawet z&nbsp;odległości 15&nbsp;km. Słyszano kilka silnych uderzeń, a&nbsp;po nich potężny huk. Na bagniste pole (''„Vlčné pole”'') gospodarza ''T.&nbsp;Otrhálka'' z&nbsp;Vnorovy, około 1000 kroków od dworskiego zagajnika ''Trní'' (''Walde Trny''), i&nbsp;około 500&nbsp;kroków od ''Hatěckého mlýna'' należącego do ''Thomasa Krämera'' (niecałe 3&nbsp;km na SSE od Vnorovy), spadł czarny kamień o&nbsp;wadze 3,78&nbsp;kg (6¾&nbsp;funta<ref name="waga"></ref>) i&nbsp;rozmiarach 16×10×5&nbsp;cm. Świadkami spadku były dwie pracujące w&nbsp;polu kobiety ''E.&nbsp;Kočišová''<ref>''Elisabeth Koczisch'' żona ''Johanna Koczisch'' zamieszkałego w&nbsp;''Znorow'' pod numerem&nbsp;193</ref> i&nbsp;''A.&nbsp;Ondrovčíková''<ref>''Apollonia Ondrowczik'' córka ''Thomasa Ondrowczik'' zamieszkałego w&nbsp;''Znorow'' pod numerem&nbsp;12</ref> z&nbsp;Vnorovy, które przestraszyły się silnego hałasu.<ref>świadkowie hałas (niem. ''Getöse'') towarzyszący spadkowi opisywali w&nbsp;różny sposób, jako: ryk, werble, syk, świst, dźwięk armat, bębna</ref> W&nbsp;odległości około 180&nbsp;kroków od miejsca gdzie się znajdowały, zobaczyły, że nad polem niedaleko zagajnika uniosła się chmura pyłu. Dopiero po około pół godzinie podeszły do miejsca spadku, gdzie w&nbsp;10&nbsp;cm zagłębieniu leżał czarny kamień, gdy go podniesiono był jeszcze ciepły. Znaleziony meteoryt przekazano do muzeum w&nbsp;Wiedniu. Znajdujący się tam do dziś okaz waży obecnie 3672&nbsp;g.
-
Przy ładnej pogodzie 9 września 1831 roku około godziny 15:30 zaobserwowano szaro-niebieską chmurę, która przemieszczała się z&nbsp;kierunku SSW na NNE w&nbsp;stronę miejscowości ''Veselí nad Moravou''. Wkrótce dało się słyszeć silne detonacje słyszalne nawet z&nbsp;odległości 15&nbsp;km. Słyszano kilka silnych uderzeń, a&nbsp;po nich potężny huk. Na bagniste pole (''„Vlčné pole”'') gospodarza ''T.&nbsp;Otrhálka'' z&nbsp;Vnorovy, około 1000 kroków od dworskiego zagajnika ''Trní'' (''Walde Trny''), i&nbsp;około 500&nbsp;kroków od ''Hatěckého mlýna'' należącego do ''Thomasa Krämera'' (niecałe 3&nbsp;km na SSE od Vnorovy), spadł czarny kamień o&nbsp;wadze 3,78&nbsp;kg (6¾&nbsp;funta<ref name="waga"></ref>) i&nbsp;rozmiarach 16×10×5&nbsp;cm. Świadkami spadku były dwie pracujące w&nbsp;polu kobiety ''E.&nbsp;Kočišová'' (''Elisabeth Koczisch'')<ref>żona ''Johanna Koczisch'' zamieszkałego w&nbsp;''Znorow'' pod numerem&nbsp;193</ref> i&nbsp;''A.&nbsp;Ondrovčíková'' (''Apollonia Ondrowczik'')<ref>córka ''Thomasa Ondrowczik'' zamieszkałego w&nbsp;''Znorow'' pod numerem&nbsp;12</ref> z&nbsp;Vnorovy, które przestraszyły się silnego hałasu.<ref>świadkowie hałas (niem. ''Getöse'') towarzyszący spadkowi opisywali w&nbsp;różny sposób, jako: ryk, werble, syk, świst, dźwięk armat, bębna</ref> W&nbsp;odległości około 180&nbsp;kroków od miejsca gdzie się znajdowały, zobaczyły, że nad polem niedaleko zagajnika uniosła się chmura pyłu. Dopiero po około pół godzinie podeszły do miejsca spadku, gdzie w&nbsp;10&nbsp;cm zagłębieniu leżał czarny kamień, gdy go podniesiono był jeszcze ciepły. Znaleziony meteoryt przekazano do muzeum w&nbsp;Wiedniu. Znajdujący się tam do dziś okaz waży obecnie 3672&nbsp;g.
+
:W Wiedniu meteoryt poddano analizie. Według Schreibersa (1832) ważył on 6&nbsp;funtów i&nbsp;21½&nbsp;łuta (3,736&nbsp;kg<ref name="waga"></ref>) i&nbsp;miał 15×10,5×5&nbsp;cm. Schreibers (1832) pisze również, że nic mu nie wiadomo o&nbsp;znalezieniu innych okazów z&nbsp;tego spadku.
-
 
+
-
W Wiedniu meteoryt poddano analizie. Według Schreibersa (1832) ważył on 6&nbsp;funtów i&nbsp;21½&nbsp;łuta (3,736&nbsp;kg<ref name="waga"></ref>) i&nbsp;miał 15×10,5×5&nbsp;cm. Schreibers (1832) pisze również, że nic mu nie wiadomo o&nbsp;znalezieniu innych okazów z&nbsp;tego spadku.
+
-
;Szczegółowa relacja świadków spadku i&nbsp;wyniki analiz meteorytu znajdują się w&nbsp;artykule Schreibersa (1832), tam też [[:Image:Wessely_(Schreibers_1832_map).jpg|mapa]] rejonu i&nbsp;[[:Image:Wessely_(Schreibers_1832).jpg|litografia]] przestawiająca okaz.
+
;Szczegółowa relacja świadków spadku i&nbsp;wyniki analiz meteorytu znajdują się w&nbsp;artykule Schreibersa (1832), tam też {{Txt2Img|Wessely_(Schreibers_1832_map).jpg|mapa}} rejonu i&nbsp;{{Txt2Img|Wessely_(Schreibers_1832).jpg|litografia}} przestawiająca okaz.
Linia 36: Linia 34:
Informacja o spadku zamieszczona w ''Korrespondencie Warszawskim'' ze stycznia 1832 roku (''pisownia oryginalna''):
Informacja o spadku zamieszczona w ''Korrespondencie Warszawskim'' ze stycznia 1832 roku (''pisownia oryginalna''):
-
{{AQuote-begin |max-width=400px}}
+
{{AQuote-begin |max-width=480px}}
Dnia 9go września w Morawii, wśród piorunów i&nbsp;szumiącego huku w&nbsp;powietrzu, spadł na pole kamień meteoryczny 6&nbsp;¾&nbsp;funta<ref name="waga">chodzi o&nbsp;funt austriacki (''Österreich Pfund, Wiener Pfund'') =&nbsp;0,560012&nbsp;kg; patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref> ważący; naoczni świadkowie podnieśli go natychmiast, i&nbsp;był jeszcze ciepły i&nbsp;dymem przeszły. Na rozkaz Cesarza Austryackiego złożony został w&nbsp;Cesarskim nadwornym gabinecie mineralnym, gdzie tego trudnego do rozwiązania płodu natury, oprócz dostarczonych przez różne prowincye i&nbsp;kraje austryackie, znajduje się 35 sztuk, które spadły w&nbsp;różnych czasach i&nbsp;w&nbsp;różnych krajach Europy a&nbsp;nawet w&nbsp;innych częściach świata.
Dnia 9go września w Morawii, wśród piorunów i&nbsp;szumiącego huku w&nbsp;powietrzu, spadł na pole kamień meteoryczny 6&nbsp;¾&nbsp;funta<ref name="waga">chodzi o&nbsp;funt austriacki (''Österreich Pfund, Wiener Pfund'') =&nbsp;0,560012&nbsp;kg; patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref> ważący; naoczni świadkowie podnieśli go natychmiast, i&nbsp;był jeszcze ciepły i&nbsp;dymem przeszły. Na rozkaz Cesarza Austryackiego złożony został w&nbsp;Cesarskim nadwornym gabinecie mineralnym, gdzie tego trudnego do rozwiązania płodu natury, oprócz dostarczonych przez różne prowincye i&nbsp;kraje austryackie, znajduje się 35 sztuk, które spadły w&nbsp;różnych czasach i&nbsp;w&nbsp;różnych krajach Europy a&nbsp;nawet w&nbsp;innych częściach świata.
{{AQuote-end}}
{{AQuote-end}}
 +
== Kolekcje ==
Fragmenty meteorytu Wessely w&nbsp;największych kolekcjach:
Fragmenty meteorytu Wessely w&nbsp;największych kolekcjach:
:{| {{Koblitz Repository}}
:{| {{Koblitz Repository}}
-
! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi
+
! Zbiór !! waga&nbsp;fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi
|-
|-
-
| Vienna, Naturhist. Mus. || 3681&nbsp;g || masa główna (fotografia w&nbsp;Koblitz MetBase)<ref>patrz → [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=24244 Encyclopedia of Meteorites]</ref>
+
| [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 3681&nbsp;g || masa główna (fotografia w&nbsp;Koblitz MetBase)<ref>patrz → [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=24244 Encyclopedia of Meteorites]</ref>
|-
|-
-
| Tübingen, Min.-Petrogr. Inst. || 12,0 g ||
+
| [[Tübingen, Min.-Petrogr. Inst.]] || 12,0 g ||
|-
|-
-
| New York, Amer. Mus. Nat. Hist. || 6,8 g ||
+
| [[New York, Amer. Mus. Nat. Hist.]] || 6,8 g ||
|-
|-
-
| London, Nat. Hist. Mus. || 4,7 g ||
+
| [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 4,7 g ||
|-
|-
-
| Chicago, Field Mus. Nat. Hist. || 3,8 g ||
+
| [[Chicago, Field Mus. Nat. Hist.]] || 3,8 g ||
|-
|-
-
| Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. || 3,3&nbsp;g ||
+
| [[Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.]] || 3,3&nbsp;g ||
|-
|-
| {{Wielokropek}}
| {{Wielokropek}}
 +
|}
 +
Brak fragmentów tego meteorytu w zbiorach polskich.
 +
 +
W katalogu online zbiorów [[:Szablon:WashingtonNMNH-SI|muzeum w Waszyngtonie (NMNH)]] znajdują się zdjęcia płytki cienkiej (''thin section'') tego rzadkiego meteorytu.
 +
 +
Małe okruchy (ros. ''крошки'') z tego meteorytu przekazano wówczas, poza dużymi zbiorami instytucjonalnymi, również do kolekcji [[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|Juliana Siemaszko]] (Melion 1887, s.&nbsp;11), gdzie figuruje on pod nazwą ''Znorow''. Świadczy to m.in. o&nbsp;wielkiej ważności tej prywatnej kolekcji (Melion (1887) bardzo często wymienia kolekcję Siemaszko w&nbsp;swojej publikacji).
 +
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
== Źródła ==
 +
 +
'''Greg (1861)'''
 +
:{| {{Old sources}}
 +
! Year. !! Day of month. !! Locality. !! Size or weight. !! Direction. !! Duration; rate; hour; !! Remarks, &c.
|-
|-
 +
| 1831.* || Sept. 9 || Wessely, Moravia || 6 ¾ lbs. || {{Kropek}} || 3½ P.M. || Stone-fall. At Znorrow.
|}
|}
-
Brak w zbiorach polskich.
 
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 68: Linia 81:
{{GEFrame-begin}}
{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
{{GEMap
-
| kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
| htmlFileMap = wiki-Wessely.htm
-
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Czech-MM.kml
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Czech-MM.kml
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Wessely-fit.kml
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Wessely-fit.kml
| lat = 48.95
| lat = 48.95
| lon = 17.38333
| lon = 17.38333
| zoom = 11
| zoom = 11
-
| type = map
+
| type = terrain
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
Linia 81: Linia 94:
miejsce spadku okazu i położenie pamiątkowego obelisku
miejsce spadku okazu i położenie pamiątkowego obelisku
{{GEIcon-House}}
{{GEIcon-House}}
-
stacja bolidowa European Fireball Network
+
stacja bolidowa ''European Fireball Network''
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
Linia 87: Linia 100:
-
W miejscu, gdzie spadł meteoryt, znajduje się dziś pamiątkowy kamień z&nbsp;wyrytym napisem: '''DO TĚCHTO MÍST DOPADL U&nbsp;ROCE 1831 METEORIT''' (tłum: ''W&nbsp;tym miejscu spadł w&nbsp;1831 roku meteoryt''). Znajduje się on na terenie gospodarstwa ''Hatecký mlýn''.<ref>fotografie pamiątkowego obelisku i&nbsp;okolic spadku znajdują się na portalu [http://www.geocaching.com/geocache/GC1ARHD_hatecky-mlyn-vnorovsky-meteorit GeoCaching]</ref> Według [[:Image:Wessely_(Schreibers_1832_map).jpg|mapy]] zamieszczonej w&nbsp;relacji Schreibersa (1832) miejsce spadku znajdowało się na północ od młyna.
+
W miejscu, gdzie spadł meteoryt, znajduje się dziś {{Txt2Img|Wessely_(GeoCaching).jpg|pamiątkowy kamień}} z&nbsp;wyrytym napisem: '''DO TĚCHTO MÍST DOPADL U&nbsp;ROCE 1831 METEORIT''' (tłum: ''W&nbsp;tym miejscu spadł w&nbsp;1831 roku meteoryt''). Znajduje się on na terenie gospodarstwa ''Hatecký mlýn''.<ref>fotografie pamiątkowego obelisku i&nbsp;okolic spadku znajdują się na portalu [http://www.geocaching.com/geocache/GC1ARHD_hatecky-mlyn-vnorovsky-meteorit GeoCaching]</ref> Według {{Txt2Img|Wessely_(Schreibers_1832_map).jpg|mapy}} zamieszczonej w&nbsp;relacji Schreibersa (1832) miejsce spadku znajdowało się na północ od młyna.
-
W pobliżu ''Veselí nad Moravou'' znajduje się jedna ze stacji bolidowych European Fireball Network (EN) (krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – [http://www.hvezdarna.cz/mapa/index.php?id=337 Veselí nad Moravou — Evropská bolidová síť]).
+
W pobliżu ''Veselí nad Moravou'' znajduje się jedna ze stacji bolidowych ''European Fireball Network'' (EN) (krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – [http://www.hvezdarna.cz/mapa/index.php?id=337 Veselí nad Moravou — Evropská bolidová síť]).
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
[[Image:Wessely_(Schreibers_1832_map).jpg|thumb|400px|left|Mapa okolic spadku meteorytu (Schreibers&nbsp;1832)]]
+
[[Image:Wessely_(Schreibers_1832_map).jpg|thumb|{{GEFrame-dfltWidth}}px|left|Mapa okolic spadku meteorytu (Schreibers&nbsp;1832)]]
Mapa okolic ''Wessely'' i&nbsp;''Strasnitz'' z&nbsp;zaznaczonym miejscem spadku meteorytu (punkt oznaczony na mapie jako&nbsp;'''a''') i&nbsp;lokalizacją świadków ('''''Plan der Gegend von Znorow in Mähren, aus verlässlichen Quellen entworfen von Laur. Hottowy'''''; Schreibers&nbsp;1832).
Mapa okolic ''Wessely'' i&nbsp;''Strasnitz'' z&nbsp;zaznaczonym miejscem spadku meteorytu (punkt oznaczony na mapie jako&nbsp;'''a''') i&nbsp;lokalizacją świadków ('''''Plan der Gegend von Znorow in Mähren, aus verlässlichen Quellen entworfen von Laur. Hottowy'''''; Schreibers&nbsp;1832).
Linia 107: Linia 120:
=== Mapy ===
=== Mapy ===
-
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
+
<gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3">
File:Wessely_(II_Military_Survey).jpg|Miejscowości '''Wessely''', '''Znorow''' i&nbsp;'''Strassnitz''' oraz '''''lesík Trny'''''. Mapa ''II.&nbsp;vojenské mapování - Františkovo'' (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire)
File:Wessely_(II_Military_Survey).jpg|Miejscowości '''Wessely''', '''Znorow''' i&nbsp;'''Strassnitz''' oraz '''''lesík Trny'''''. Mapa ''II.&nbsp;vojenské mapování - Františkovo'' (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire)
File:Wessely_(III_Military_Survey).jpg|Miejscowości '''Wessely''', '''Znorow''' i&nbsp;'''Strassnitz''' oraz '''''lesík Trní'''''. Mapa ''III.&nbsp;vojenské mapování - Františko-josefské'' (1876-1880; skala 1:28800) (źródło: Mapire)
File:Wessely_(III_Military_Survey).jpg|Miejscowości '''Wessely''', '''Znorow''' i&nbsp;'''Strassnitz''' oraz '''''lesík Trní'''''. Mapa ''III.&nbsp;vojenské mapování - Františko-josefské'' (1876-1880; skala 1:28800) (źródło: Mapire)
Linia 116: Linia 129:
== Galerie ==
== Galerie ==
-
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
+
<gallery caption="" widths="240px" heights="200px" perrow="3">
File:Wessely_(Schreibers_1832).jpg|Masa główna meteorytu Wessely i&nbsp;jego budowa wewnętrzna (Schreibers&nbsp;1832)
File:Wessely_(Schreibers_1832).jpg|Masa główna meteorytu Wessely i&nbsp;jego budowa wewnętrzna (Schreibers&nbsp;1832)
File:Wessely_(Tucek_1981).jpg|Obecny wygląd okazu (Tuček 1981)
File:Wessely_(Tucek_1981).jpg|Obecny wygląd okazu (Tuček 1981)
Linia 122: Linia 135:
-
<gallery caption="" widths="200px" heights="140px" perrow="3">
+
<gallery caption="" widths="240px" heights="160px" perrow="3">
-
File:Wessely_(GeoCaching).jpg|Pamiątkowy obelisk w&nbsp;miejscu spadku meteorytu (źródło: [http://www.geocaching.com/seek/gallery.aspx?guid=80a4d12f-91cb-47d6-9761-b7eb929e58bb GeoCaching])
+
File:Wessely_(GeoCaching).jpg|Pamiątkowy obelisk w&nbsp;miejscu spadku meteorytu (źródło: [http://www.geocaching.com/seek/gallery.aspx?guid=80a4d12f-91cb-47d6-9761-b7eb929e58bb GeoCaching]) (patrz → [[Świecie (pomnik)]])
</gallery>
</gallery>
-
 
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
 +
 +
* {{Greg (1861)}}
* {{Melion (1886)}}
* {{Melion (1886)}}
-
* +Melion Josef Vincenc, (1887), '''Beiträge zur Meteoritenkunde Mährens''', Brünn 1887, ss. 15.
+
* {{Melion (1887)}}
* {{Koblitz MetBase}}
* {{Koblitz MetBase}}
-
* ''Korrespondent Warszawski'', nr '''22''' (23 stycznia 1832), s. 91. Plik [http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=17738 DjVu].
+
* ''Korrespondent Warszawski'', nr '''22''' (23 stycznia 1832), s. 91. Plik {{Link-dLibra|eBUW|d|17738}}.
* {{Schreibers (1832)}}
* {{Schreibers (1832)}}
 +
 +
* {{Siemaszko (1891) |page=33}}
* {{Šreinová (2012) |page=18}}
* {{Šreinová (2012) |page=18}}
* {{Tuček (1981) |page=180-182, tabl.&nbsp;XX}}
* {{Tuček (1981) |page=180-182, tabl.&nbsp;XX}}
 +
{{Koblitz References |1=After the appearance of a moving cloud and detonations, a stone of about 3.75kg was seen to fall, C.von Schreibers and A.R.von Holger, Z. Phys. u. Math. Wien, 1832, 1, p.193. This locality appears under the name "Vnorovy" in the meteorite locality map, K.Tucek, Cat. Coll. Met., Nat. Mus. Prague, 1968, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.370. Olivine Fa18, B.Mason, GCA, 1963, 27, p.1011. Mineral analyses data, olivine Fa18.4, M.Bukovanska et al., Meteoritics, 1989, 24, p.256 (abs.). Noble gas analysis, L.Schultz and H.W.Weber, MAPS, 2003, 38, No. 7 (Suppl.), p.A38 (abs.).}}
{{Koblitz References |1=After the appearance of a moving cloud and detonations, a stone of about 3.75kg was seen to fall, C.von Schreibers and A.R.von Holger, Z. Phys. u. Math. Wien, 1832, 1, p.193. This locality appears under the name "Vnorovy" in the meteorite locality map, K.Tucek, Cat. Coll. Met., Nat. Mus. Prague, 1968, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.370. Olivine Fa18, B.Mason, GCA, 1963, 27, p.1011. Mineral analyses data, olivine Fa18.4, M.Bukovanska et al., Meteoritics, 1989, 24, p.256 (abs.). Noble gas analysis, L.Schultz and H.W.Weber, MAPS, 2003, 38, No. 7 (Suppl.), p.A38 (abs.).}}
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
 +
 +
== Zobacz również ==
 +
 +
* [[Świecie (pomnik)]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
Linia 151: Linia 172:
* {{ViennaNHM}}
* {{ViennaNHM}}
-
* {{PragueNM}}
+
* {{TübingenMPI}}
 +
* {{WashingtonNMNH-SI}}
 +
 
* Portal '''Obec Vnorovy''' – [http://www.vnorovy.cz/index.php?leva=historie&prava=5pad-meteoritu Pád meteoritu - Historie]
* Portal '''Obec Vnorovy''' – [http://www.vnorovy.cz/index.php?leva=historie&prava=5pad-meteoritu Pád meteoritu - Historie]

Aktualna wersja na dzień 22:45, 7 gru 2024

1i
Wessely →
Wessely (Schreibers 1832 main mass).jpg
Okaz meteorytu Wessely (Schreibers 1832)
Spadek
Lokalizacja Czechy
Położenie[1] 48°57'N, 17°23'E
Data 9 września 1831 r., 15:30 (piątek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny H5
Masa 3,75 kg
Liczba okazów jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Veseli nad Moravou, Vnorovy, Znorow; czeskie: Veselí nad Moravou

Spadek meteorytu kamiennego 9 września 1831 roku (piątek) w Czechach.

Okoliczności spadku wg Schreibersa (1832) (oraz informacji z portalu Obec Vnorovy):

Przy ładnej pogodzie 9 września 1831 roku około godziny 15:30 zaobserwowano szaro-niebieską chmurę, która przemieszczała się z kierunku SSW na NNE w stronę miejscowości Veselí nad Moravou. Wkrótce dało się słyszeć silne detonacje słyszalne nawet z odległości 15 km. Słyszano kilka silnych uderzeń, a po nich potężny huk. Na bagniste pole („Vlčné pole”) gospodarza T. Otrhálka z Vnorovy, około 1000 kroków od dworskiego zagajnika Trní (Walde Trny), i około 500 kroków od Hatěckého mlýna należącego do Thomasa Krämera (niecałe 3 km na SSE od Vnorovy), spadł czarny kamień o wadze 3,78 kg (6¾ funta[2]) i rozmiarach 16×10×5 cm. Świadkami spadku były dwie pracujące w polu kobiety E. Kočišová[3] i A. Ondrovčíková[4] z Vnorovy, które przestraszyły się silnego hałasu.[5] W odległości około 180 kroków od miejsca gdzie się znajdowały, zobaczyły, że nad polem niedaleko zagajnika uniosła się chmura pyłu. Dopiero po około pół godzinie podeszły do miejsca spadku, gdzie w 10 cm zagłębieniu leżał czarny kamień, gdy go podniesiono był jeszcze ciepły. Znaleziony meteoryt przekazano do muzeum w Wiedniu. Znajdujący się tam do dziś okaz waży obecnie 3672 g.
W Wiedniu meteoryt poddano analizie. Według Schreibersa (1832) ważył on 6 funtów i 21½ łuta (3,736 kg[2]) i miał 15×10,5×5 cm. Schreibers (1832) pisze również, że nic mu nie wiadomo o znalezieniu innych okazów z tego spadku.


Szczegółowa relacja świadków spadku i wyniki analiz meteorytu znajdują się w artykule Schreibersa (1832), tam też mapa rejonu i litografia przestawiająca okaz.


Opis za portalem Obec Vnorovy:

«

Pád meteoritu

Ke skutečně vzácnému pádu pouze jediného kamene došlo na katastru naší obce. Za zcela jasné oblohy byl 9. září 1831 v 1530 hod. pozorován nejprve menši střední až modrošedý obláček, který se pohyboval zhruba od JJZ směrem k SSV, k Veselí nad Moravou. Brzy nato nastala silná detonace, slyšitelná až do vzdálenosti 15 km. Pak následovalo několik silných ran a po nich mocný rachot. Na bažinaté „Vlčné pole” sedláka T. Otrhálka ze Vnorov, nedaleko panského křovinatého lesíku Trní, asi 500 kroků od Hatěckého mlýna, necelé 3 km JJV od Vnorov, dopadl černý kámen o hmotnosti 3,78 kg a velikosti 16 x 10 x 5 cm. Svědky byly dvě ženy, A. Kočišová a A. Ondrovčíková ze Vnorov, pracující na poli, které se zalekly silných úderů. Ve vzdálenosti asi 180 kroků od místa, kde pracovaly, spatřily, že se na poli zvedl oblak prachu. Při dotyku byl kámen ještě teplý. Kámen putoval odtud do sbírek tehdejšího Dvorního muzea ve Vídni. Dnes váží pouze 3 672 g.

»


Informacja o spadku zamieszczona w Korrespondencie Warszawskim ze stycznia 1832 roku (pisownia oryginalna):

«

Dnia 9go września w Morawii, wśród piorunów i szumiącego huku w powietrzu, spadł na pole kamień meteoryczny 6 ¾ funta[2] ważący; naoczni świadkowie podnieśli go natychmiast, i był jeszcze ciepły i dymem przeszły. Na rozkaz Cesarza Austryackiego złożony został w Cesarskim nadwornym gabinecie mineralnym, gdzie tego trudnego do rozwiązania płodu natury, oprócz dostarczonych przez różne prowincye i kraje austryackie, znajduje się 35 sztuk, które spadły w różnych czasach i w różnych krajach Europy a nawet w innych częściach świata.

»


Kolekcje

Fragmenty meteorytu Wessely w największych kolekcjach:

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Vienna, Naturhist. Mus. 3681 g masa główna (fotografia w Koblitz MetBase)[6]
Tübingen, Min.-Petrogr. Inst. 12,0 g
New York, Amer. Mus. Nat. Hist. 6,8 g
London, Nat. Hist. Mus. 4,7 g
Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 3,8 g
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 3,3 g
(…)

Brak fragmentów tego meteorytu w zbiorach polskich.

W katalogu online zbiorów muzeum w Waszyngtonie (NMNH) znajdują się zdjęcia płytki cienkiej (thin section) tego rzadkiego meteorytu.

Małe okruchy (ros. крошки) z tego meteorytu przekazano wówczas, poza dużymi zbiorami instytucjonalnymi, również do kolekcji Juliana Siemaszko (Melion 1887, s. 11), gdzie figuruje on pod nazwą Znorow. Świadczy to m.in. o wielkiej ważności tej prywatnej kolekcji (Melion (1887) bardzo często wymienia kolekcję Siemaszko w swojej publikacji).


Źródła

Greg (1861)

Year. Day of month. Locality. Size or weight. Direction. Duration; rate; hour; Remarks, &c.
1831.* Sept. 9 Wessely, Moravia 6 ¾ lbs. … 3½ P.M. Stone-fall. At Znorrow.


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(S) Strážnice, (V) Vnorovy, (W) Veselí nad Moravou (Wessely)

miejsce spadku okazu i położenie pamiątkowego obelisku

stacja bolidowa European Fireball Network

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Strážnice (niem. Straßnitz), Vnorovy (niem. Znorow), Veselí nad Moravou (niem. Wessely an der March).


W miejscu, gdzie spadł meteoryt, znajduje się dziś pamiątkowy kamień z wyrytym napisem: DO TĚCHTO MÍST DOPADL U ROCE 1831 METEORIT (tłum: W tym miejscu spadł w 1831 roku meteoryt). Znajduje się on na terenie gospodarstwa Hatecký mlýn.[7] Według mapy zamieszczonej w relacji Schreibersa (1832) miejsce spadku znajdowało się na północ od młyna.


W pobliżu Veselí nad Moravou znajduje się jedna ze stacji bolidowych European Fireball Network (EN) (krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – Veselí nad Moravou — Evropská bolidová síť).


Mapa okolic spadku meteorytu (Schreibers 1832)

Mapa okolic Wessely i Strasnitz z zaznaczonym miejscem spadku meteorytu (punkt oznaczony na mapie jako a) i lokalizacją świadków (Plan der Gegend von Znorow in Mähren, aus verlässlichen Quellen entworfen von Laur. Hottowy; Schreibers 1832).

a – miejsce znalezienia okazu;
b – położenie dwóch kobiet pracujących w polu, świadków spadku;
c – młyn (Hatecký mlýn) Thomasa Krämera;
d – pozycja trzech mężczyzn obserwujących chmurę;
e – Zug der Wolke.


Mapy

Miejscowości Wessely, Znorow i Strassnitz oraz lesík Trny. Mapa II. vojenské mapování - Františkovo (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire)

Miejscowości Wessely, Znorow i Strassnitz oraz lesík Trní. Mapa III. vojenské mapování - Františko-josefské (1876-1880; skala 1:28800) (źródło: Mapire)


Galerie

Masa główna meteorytu Wessely i jego budowa wewnętrzna (Schreibers 1832)

Obecny wygląd okazu (Tuček 1981)


Pamiątkowy obelisk w miejscu spadku meteorytu (źródło: GeoCaching) (patrz → Świecie (pomnik))

Bibliografia

  • Greg R. Philips, Esq., F.G.S., (1861), A Catalogue of Meteorites and Fireballs, from A.D. 2 to A.D. 1860[8], Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.), 30th Meeting (1860), London 1861, s. 48-120.[9] Źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu; plik PDF; wersja full-HTML (h) (str. tytułowa).
  • Melion Josef Vincenc, (1886), Die Meteorsteinfälle in Mähren, Notizen-Blatt der historisch-statistischen Section der k.k. mährisch-schlesischen Gesellschaft zur Beförderung des Ackerbaues, der Natur- und Landeskunde, nr 5, Brünn 1886, s. 34-40.[10][11][12] Plik PDF.
  • Melion Josef Vincenc, (1887), Beiträge zur Meteoritenkunde Mährens, Brünn 1887, ss. 16.[13][14] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Korrespondent Warszawski, nr 22 (23 stycznia 1832), s. 91. Plik eLib.
  • Schreibers Karl Franz von, (1832), Über den Meteorstein-Niederfall auf der Herrschaft Wessely in Mähren, am 9. September 1831, Wien 1832, ss. 64.[15][16][17] Plik doi.
  • Siemaszko Julian Iwanowicz (Симашко Юлиан Иванович), (1891), Каталогъ коллекции метеоритов'ь (Catalogue de la Collection de Météorites de Julion de Siemaschko (Saint Petersbourg, Russie), S.Petersburg 1891 (С. ПЕТЕРБУРГЪ (по июль 1891 г.)), ss. 64, (s. 33).[18][19][20] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , (str. tytułowa).
  • Šreinová Blanka, Bukovanská Marcela, (2012), Meteority v České republice, Člověk ve svém pozemském a kosmickém prostředí, Bulletin referátů z konference, Úpice 2012, (s. 18).[21] Plik PDF.
  • Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269, (s. 180-182, tabl. XX). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
     (tablice
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ).


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b c chodzi o funt austriacki (Österreich Pfund, Wiener Pfund) = 0,560012 kg; patrz → Dawne jednostki miar i wag
  3. ^ Elisabeth Koczisch żona Johanna Koczisch zamieszkałego w Znorow pod numerem 193
  4. ^ Apollonia Ondrowczik córka Thomasa Ondrowczik zamieszkałego w Znorow pod numerem 12
  5. ^ świadkowie hałas (niem. Getöse) towarzyszący spadkowi opisywali w różny sposób, jako: ryk, werble, syk, świst, dźwięk armat, bębna
  6. ^ patrz → Encyclopedia of Meteorites
  7. ^ fotografie pamiątkowego obelisku i okolic spadku znajdują się na portalu GeoCaching
  8. ^ patrz → kategoria Bolidy historyczne
  9. ^ oraz suplementy: Supplement No. II., (B.A.A.S.), 37th Meeting (1867), s. 414-430, źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu; Supplement No. III., (B.A.A.S.), 39th Meeting (1869), s. 282-284, źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu
  10. ^ za Tuček (1981) (nie znaleziono dalszego ciągu artykułu); meteoryty: Blansko, Stannern, Tieschitz, Wessely
  11. ^ wydane również w formie samodzielnej publikacji: Brünn 1886, ss. 11; plik PDF
  12. ^ również w Notizen-Blatt…: Melion Josef Vincenc, (1895), Nachrichten zur Meteoritenkunde in Mähren, nr 8, 1895, s. 60-62; plik PDF
  13. ^ meteoryty: Blansko, Stannern, Tieschitz, Wessely
  14. ^ skan publikacji zakupiony w Vědecká knihovna v Olomouci (Res­earch Library in Olomouc)
  15. ^ tam też mapa (plan) rejonu spadku i wygląd okazu meteorytu Wessely
  16. ^ osobne wydanie artykułu: Schreibers Karl Franz von, (1832), Über den Meteorstein-Niederfall auf der Herrschaft Wessely in Mähren, am 9. Sept. 1831, Zeitschrift für Physik und verwandte Wissenschaften, vol. 1, 1832, s. 193-256. Plik hPDF
  17. ^ zawiera też część: Holger Ritter von, Der Analyse dieses Meteorsteins, s. 48-56 (w oryginalnym artykule pod tytułem Analyse des bei Wessely gefallenen Meteorsteins)
  18. ^ kopię katalogu dla portalu Wiki.Meteoritica.pl udostępniła dr Jadwiga Biała
  19. ^ katalog kolekcji Siemaszki miał kilka wcześniejszych wydań: 1881 (ss. 3), 1882 i 1885 (ss. 7), 1886 (ss. 16, po francusku; Siemachko Julien, Catalogue de la Collection de Météorites de Julien de Siemachko (Saint-Petersbourg, Russie), Paris Janvier 1886 (oraz suppl. wydany po 1889 r.), str. tytułowa); katalog z 1891 roku jest najobszerniejszy (ss. 64)
  20. ^ kolekcję Siemaszki kupił amerykański kolekcjoner H.A. Ward do zbiorów Ward-Coonley Collection, trafiła ona później do Field Museum w Chicago
  21. ^ najnowsze krótkie opracowanie na temat wszystkich czeskich meteorytów oraz starszych doniesień (np. Odranec)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Wessely
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Wessely
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Wessely”
Osobiste