PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Tauti

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Przekierowano z Tăuţi)
1
Tauti
Spadek
Lokalizacja Tauti, Oradea, Rumunia (lub Cluj[1], Rumunia)
Położenie[4] 46°43'N, 23°30'E[2]

46°17'N, 21°55'E[3]

Data lipiec lub sierpień 1937 roku
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L6
Masa ~21 kg
Liczba okazów 3 okazy
Cechy stopień szokowy S3
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy
po rumuńsku: Tauţ, Tăuţi

Mało znany spadek. W lipcu lub sierpniu 1937 roku obserwowano w Rumunii jasny bolid, któremu towarzyszyły trzy eksplozje. W okolicy miejscowości Tauti spadł 20 kilogramowy okaz, a 6 km dalej na południe, w miejscu o nazwie Gura Suvelului spadły jeszcze dwa okazy o wagach po około 0,5 kg. W Meteoritical Bulletin Database (MBD) jest tylko krótka, intrygująca informacja (Grady 2000):

«

After three explosions and a bright bolide, a 20 kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5 kg each fell at Gura Suvelului, about 6 km south of Tauti.

»


Nie ma w katalogach meteorytowych jednomyślności o jaką miejscowość Tauti chodzi. W katalogu Grady (2000) wskazana jest miejscowość Tăuţi, Cluj (węg. Kolozstótfalu), natomiast katalog meteorytów muzeum w Budapeszcie (oraz Lüttge-Pop et al. 2013) wskazuje miejscowość Tăuţ, Bihor (węg. Feketetót)[3]! W katalogu Grady podano poprawnie „Tauti, Oradea, Romania”, ale już zawarte tam współrzędne wskazują na miejscowość w okręgu Cluj. Ta druga z miejscowości – Tăuţ, Bihor, leży bliżej miasta Oradea (jest jeszcze trzecia miejscowość → patrz dalej). Zamieszanie z lokalizacją jest (było) zatem duże i pełne błędów.

W publikacji Lüttge-Pop et al. (2013) podano poprawne współrzędne: 46°17'N, 21°55'E.[2]

Savu (1959), który kompleksowo opracował ten spadek, na mapie zamieszczonej w swojej publikacji jednoznacznie wskazuje na miejscowość Tăuţi (Tauţ, Arad) na południe od miasta Silindia w okręgu Arad!


Artykuł Savu (1959) nie jest dostępny w internecie, ale udało się Redakcji portalu dotrzeć do jego kopii.[5]

«

(…) Meteoritul a rămas necunoscut pină acum. El a fost păstrat la familia Lajos, care l-a recoltat la căderea lui și a impărţit apoi la diferiţi cunoscuţi, o mare parte din bucăţile găsite. (…)

źródło: (s. 274)

»


Czyli: Prawdopodobnie to Savu odszukał meteoryt (świadków spadku i znalazców okazów) i pierwszy opublikował o nim informacje? Okaz meteorytu (prawdopodobnie masa główna) znajdował się w posiadaniu rodziny Lajos, która zebrała go po spadku. Większość znalezionych fragmentów (?!) została przez nich rozdana pośród znajomych.


«

(…) Meteoritul căzut aci cintărea aproximativ 20 kg, iar craterul său, după spusele localnicilor, nu a fost mai adine de 0,50 m. Cind a fost dezgropat, s-au observat la el numeroase crăpături, după care, mai tirziu, s-a și desfăcut in mai multe bucăţi. Meteoritul prezenta un miros puternie de sulf, care s-a mentinut apoi destul de multă vreme.

In același timp, cind la nord de Tăuţi cădea meteoritul de 20 kg, la sud de această localitate, in punctual denumit Gura Suvelului, au căzut incă două bucăţi de meteorit pietros, a căror greutate cintărea in jur de 0,5 kg. Este probabil că ele reprezintă produsul uneia din exploziile auzite de localnici in timpul căderii meteoritului.

Cădera meteoritului a fost observată și de locuitorii din satele apropiate de localitatea Tăuţi. (…)

źródło: (s. 273)

»


Meteoryt o wadze ok. 20 kg spadł na północ od miejscowości (Tăuţi). Znaleziono go w kraterze o głębokości ok. 0,5 metra. Był mocno popękany i rozpadł się na kilka części. Meteoryt miał zapach siarki, który utrzymywał się długo. W tym samym czasie, na południe od miejscowości Tăuţi, w miejscu zwanym Gura Suvelului, spadły dwa kolejne okazy o wagach po ok. 0,5 kg. Spadkowi towarzyszyły eksplozje.

Dotarcie do publikacji Savu (1959) (i/lub odszukanie na mapach miejsca o nazwie Gura Suvelului) pozwoliło na precyzyjną identyfikację rzeczywistego miejsca spadku meteorytów. Meteoryt Tauti spadł w okolicy miejscowości Tauţ (Arad) (węg. Feltót). Współrzędne miejsca spadku meteorytu Tauti podawane w oficjalnych katalogach (Grady 2000, MBD) i w katalogu muzeum w Budapeszcie są błędne!


Spadek podobny do polskiego meteorytu Schellin (Skalin).

Kolekcje

Fragmenty meteorytu Tauti w kolekcjach (Koblitz MetBase):

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)
uwagi
Oradea, Nat. Sci. Mus.[6] 80,4 g [min. weight]
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 11,0 g
Cluj, Min. Mus. Univ. specimen
main mass: probably in private hands

Pomimo, że meteoryt spadł niedawno, w kolekcjach instytucjonalnych zachowało się bardzo mało jego fragmentów!


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(N) Nadăş, (S) Silindia, (T) Tauţ (Arad), (*) Tauti (×2)

punkt Gura Suvelului (?)

przybliżone miejsca spadku okazów

Schematyczny rejon spadku

Muzeum w Cluj-Napoca

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Katalogi meteorytów wskazują na dwie różne miejscowości o nazwach „Tauti”: Tăut (Bihor) (węg. Feketetót) i Tăuţi (Cluj) (węg. Kolozstótfalu).

Jest jeszcze trzecia miejscowość, leżąca w okręgu Arad, Tauţ (Arad) (węg. Feltót). W rzeczywistości spadek miał miejsce w pobliżu tej trzeciej miejscowości – Tăuţi (Tauţ (Arad)) (w punkcie o współrzędnych 46°17'25"N, 21°54'51"E) (w kierunku miejscowości Nadăş (Nadaș)) (Savu 1959). Według Lüttge-Pop et al. (2013) współrzędne spadku to 46°17'N, 21°55'E.[2]


Mapa rejonu spadku (Savu 1959, s. 278)[7]
„Fig. 5. – Aria de răspindire a fragmentelor din meteoritul de la Tăuţi.”

Rejon rozprzestrzenienia fragmentów meteorytu.[7]

Meteoryty spadły w pobliżu Tăuţi (Tauţ (Arad)) na południe od miasta Silindia.


Mapy

Historyczne mapy okolic Tauti


Bibliografia

  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • +Lüttge-Pop Dana, Răzvan Andrei A., Har Nicolae, (2013), Historical Romanian meteorites: emendations of official catalogue records, Studia UBB Geologia, 58(2), 2013, s. 41-45, (s. 42).[8] Plik doi.
  • +Miura Yasunori, Iancu Gabriel O., Iancu Gabriela, Yanai Keizo, Haramura Hiroshi, (1995), Reexamination of Mocs and Tauti chondritic meteorites: Classification with shock degree, Proc. NIPR Symp. Antarct. Meteorites, 8, 1995, s. 153-166. Plik aDs.
  • Savu H., (1959), Meteoritul pietros de la Tăuţi (1937) (The stony meteorite from Tauti (1937)), Studii şi Cercetări de Geologie, 4, Ed. Acad. R.P.R., Bucureşti, 1959, s. 273-280.[9] Plik PDF[7], plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    [5].

Przypisy

  1. ^ Cluj – obecnie Kluż-Napoka (rum. Cluj-Napoca), dawniej niem. Klausenburg‎
  2. ^ a b c w lipcu 2020 roku poprawiono w Meteoritical Bulletin Database błędne współrzędne; zweryfikowano również współrzędne m.in. dla meteorytów KakowaZsadany
  3. ^ a b wg Lüttge-Pop et al. (2013) poprawne współrzędne to 46°17'N, 21°55'E, a nie podane w Meteoritical Bulletin Database 46°43'N, 23°30'E; natomiast w katalogu meteorytów muzeum w Budapeszcie (Kárpát-medencei meteoritok) są podane poprawnie: nazwa, nazwa węgierska i okręg – „Tăuţ (Feltót, Arad vm.)”, ale zamieszczone tam współrzędne (46°43'N, 21°55'E) wskazują na inną miejscowość – Tăuţ, Bihor (węg. Feketetót) w okręgu Bihor
  4. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  5. ^ a b dzięki uprzejmości pani Agnieszki Zych z Biblioteki Głównej Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, jesteśmy w posiadaniu kopii artykułu Savu (1939), dziękujemy
  6. ^ kolekcja muzeum Universitatea din Oradea, Romania
  7. ^ a b c publikacja Savu (1959) nie jest dostępna w internecie
  8. ^ korekty oficjalnych zapisów katalogowych dotyczących meteorytów rumuńskich, m.in.: Kakowa, Mezö-Madaras, Mocs, Ohaba, Tauti
  9. ^ artykuł jest po rumuńsku

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Tauti
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Tauti


  • Gura Suvelului, mapy
Osobiste