PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Krater Bołtysz

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Przekierowano z Bołtysz)
0
Boltysh →
Krater impaktowy (impact crater)
Lokalizacja Ukraina
Położenie[1] 48°45'N, 32°10'E
Uwagi nie widoczny
Charakterystyka
Wiek 65,17±0,64 mln lat
Średnica 24 km
Meteoritical Bulletin Database

Krater Bołtysz (ang. Boltysh crater, ros. Болтышский кратер, ukr. Бовтиський кратер) znajduje się na terenie środkowej Ukrainy. Jego średnica wynosi około 24 km, a datowanie argonem jego wieku dało ok. 65,17±0,64 mln lat. Jest więc on mniej więcej tego samego wieku co impakt Chicxulub[2] z płw. Jukatan, który obok wulkanizmu na płaskowyżu Dekan przyczynił się do wymarcia ok. 70% organizmów pod koniec kredy[3].

Odkrycie drugiej struktury (obok jukatańskiej) o teoretycznie tym samym wieku wywołał w świecie naukowym dyskusje na temat wieloimpaktowości na granicy K/T. Jak bywa w takich przypadkach rozpoczęto poszukiwania innych podobnie wiekowych struktur, które mogłyby potwierdzić świeżą hipotezę. I tak oto kratery Silverpit na Morzu Północnym i Shiva na płw. Indyjskim zakwalifikowane zostały także, jako potencjalne części meteoroidu. Należy zaznaczyć, że wszystkie tak „światowe” hipotezy, które burzą wcześniej zaakceptowane (a do tej pory uważano, że był tylko jeden impakt na płw. Jukatan) znajdują swoich zwolenników, jak i przeciwników. Głównym problemem w ww. rozważaniach jest wiek astroblem. Możliwy błąd rzędu 500 tys. lat jest być może niewielki z perspektywy czasu geologicznego, ale jakże istotny przy rekonstruowaniu minionych zdarzeń. Teoria wielu impaktów na granicy K/T ma jeszcze jeden ciekawy aspekt. Otóż zwolennicy wulkanizmu, jako głównego czynnika niszczącego życie na Ziemi 65 mln lat temu uważali do tej pory, że jeden impakt ciała mającego nawet ok. 10 km średnicy nie byłby w stanie tak dotkliwie wyniszczyć życia tak morskiego, jak i lądowego. Jako paleoobszar odpowiedzialny za to typowali płaskowyż Dekan, co znalazło potwierdzenie w datowaniach izotopowych. Czy jednak w świetle odkrycia nowych kraterów ciało kosmiczne „przechyli szalę zwycięstwa na swoją stronę” nie wiadomo. Asteroida uderzająca w Ziemię poza zmiażdżeniem skorupy ziemskiej, wywołaniu trzęsień Ziemi i olbrzymimi tsunami (które mogły mieć duży zasięg, ale nie ogólnoświatowy) wyrzuciła olbrzymie ilości pyłu w atmosferę, które jak się przypuszcza mogły w niej krążyć nawet przez setki lat. Dodatkowo, jak się przypuszcza bolid Chixculub uderzył w szelf morski (płytki obszar morski przy linii kontynentu), a co za tym idzie w tworzące się tam ewaporaty zawierające znaczne ilości siarki. Siarka dostała się wraz z pyłem do atmosfery, gdzie łącząc się z innymi związkami mogła tworzyć żrące kwaśne deszcze, niszczące życie na lądach i w zbiornikach wodnych. Można więc sobie wyobrazić, co by się działo, gdyby miał miejsce więcej niż jeden impakt. Oczywiście są to tylko hipotezy i zakładane scenariusze. Obecnie przyjmuje się, że tak samo impakt, jak i wulkanizm przyczyniły się do masowej zagłady pod koniec kredy.

(na podstawie materiałów przygotowanych przez Tomasza Brachaniec)

Lokalizacja

Położenie krateru Bołtysz

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki


Bibliografia

  • Brachaniec Tomasz, (2011), Zagłada sprzed 65 mln lat zapisana w skałach, Meteoryt, 3, 2011, s. 22–25. Plik PDF.
  • Brachaniec Tomasz, (2012), Zagłada sprzed 65 mln lat zapisana w skałach (cz. II), Meteoryt, 1, 2012, s. 10–12. Plik PDF.
  • Chowaniec Józef, Olszewska Barbara, Paul Zbigniew, (2006), Od badań młotkiem i lupą do poszukiwania platynowców z dokładnością w ppb., w: Paul Zbigniew, et al., Badania śladów po uderzeniach ciał kosmicznych w kulę ziemską w profilach litologicznych Karpat, PIG, Wydawnictwo studio aem, Kraków 2006, ISBN 83-923444-9-9.
  • Gurov Eugene P., (2004), Krater uderzeniowy Bołtysz na Ukrainie, Meteoryt, 1, 2004, s. 7-9. Plik PDF.
  • +Gurov Eugene P., Kelley Simon P., Koeberl Christian, Dykan Natalia I., (2006), Sediments and impact rocks filling the Boltysh impact crater, w: Cockell C.S., Koeberl C., Gilmour I., Biological Processes Associated with Impact Events, Impact Studies, vol. 8, Springer 2006, s. 335-358. Plik PDF.
  • +Jolley David, Gilmour Iain, Gurov Eugene, Kelley Simon, Watson Jonathan, (2010), Two large meteorite impacts at the Cretaceous-Paleogene boundary, Geology, vol. 38, nr 9, 2010, s. 835-838. Plik PDF.
  • Kelley Simon P., Gurov Eugene P., (2002), Boltysh, another end-Cretaceous impact, Meteoritics & Planetary Science, vol. 37(8), 2002, s. 1031-1043. Plik doi.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ krater meteorytowy Chicxulub w Meksyku; za Wikipedią: Chicxulub – ziemski krater uderzeniowy sprzed 66 milionów lat w Meksyku, pogrzebany pod warstwą osadów na półwyspie Jukatan i na dnie Zatoki Meksykańskiej; krater ma około 150 km średnicy, z zewnętrznym pierścieniem o średnicy około 240 km; utworzony w wyniku spadku asteroidy o średnicy około 10 km; powstanie krateru Chicxulub wiązane jest z wielkim wymieraniem kończącym okres kredowy, w którym wyginęło wiele grup zwierząt, m.in. dinozaury
  3. ^ Jolley et al. (2010)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – krater impaktowy Boltysh
  • Earth Impact Database – Boltysh
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Krater_Bo%C5%82tysz”
Osobiste