Wolfsmühle

P. Grodzki, obywatel z Wolfsmühl, majętności położonej o milę od miasta Torunia, zadał jednemu inżenjerowi górniczemu pytanie: czy warto urządzić zakład dla wyrabiania żelaza z rudy, znajdującej się na jego ziemi? dodając, że ziemia składająca jego własność, na obszarze 700 morgenów pruskich, tak jest tą rudą pokryta, iż pług nie może się zagłębić więcej nad cztery cale. Próbki przysłane od P. Grodzkiego dostały się w ręce sławnego metallurga P. Karsten, który uznał je za żelazo meteoryczne, to jest za ciało spadłe na ziemię z powietrza.

Zebrane wiadomości pokazały, ie to ciało pokrywa całą powierzchnią miejscowości zwаnеj Wolfsmühl, i leży oddzielnemi massami od 2 do 3 stop długości, od 3 do 6 cali szerokości, a od 2 do 5 calów grubości. Tąż substancyą pokryte są oba brzegi strumienia^[2], wzdłuż którego leży ona nieprzerwaną strefą, 160 stop szeroką. Można wnosić, że cała ilość meteorycznego żelaza, znajdująca się w tej miejscowości wynosi do 5,000 stop kubicznych i waży około 60,000 pudów rossyjskich^[3].

Sądząc z chymicznego składu, należy przypuścić, że całkowita massa tego żelaza spadła z powietrza, w postaci kamieni atmosferycznych czyli aerolitów. Ale kiedy się ten fenomen zdarzył, czy w historyczne, czy w przedhistoryczne czasy? Odpowiedź na to pytanie jest bardzo trudna; chociaż w «Kosmografii» Sebastiana Munster^[4], znajduje się wzmianka, że 9 Stycznia 1572 roku o godzinie 9 wieczorem, panowała nad Toruniem straszna burza z trzęsieniem ziemi i że podczas niej padały z nieba kamienie, które wielu ludzi zabiły.

W miejscach, gdzie ten nader godny uwagi meteorit nie zniedokwasił się od wpływu powietrza, tam z proszku jego cząstki żelaza łatwo się dają wydzielać za pomocą magnesu. Rozkład chymiczny pokazał, że ten produkt meteoryczny składa się na 100 częściach z 55 czystego żelaza i 45 rozmaitych cząstek ziemnych.

Wodny rozczyn miedzianego koperwasu mocno działa na Wolfenmühlskie żelazo, które też nader łatwo rozpuszcza się w kwasie saletrowym. Traktowane kwasem siarczanym daje słaby zapach wodorodu siarczystego, prędko przemijający i pochodzący zapewna od bardzo nieznacznego stosunku siarczyku żelaza. Ten meteorit nie zawiera w sobie ani węgla, ani siarki, ani fosforu, ani arseniku, ani miedzi, ani kobaltu; nie ma w nim nawet niklu, ani krzemianu (silicium) a magneziam widać tylko słabe ślady.

Toruński meteorit jest jedyny w swoim rodzaju ze względu na ogrom massy i obszar który zajmuje na powierzchni ziemi. Skład jego różni się od składu innych aerolitów czystością znajdującego się w nim żelaza. Pierwiastkowo był on w jednolitych miąższych bryłach; czas i działanie wpływów atmosferycznych zamieniły go w kruchą massę.