(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Turji-Remety
Z Wiki.Meteoritica.pl
(Różnice między wersjami)
(→Bibliografia) |
|||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
[[Image:EN171101_(EN_data).jpg|280px|thumb|Dane bolidu Turji-Remety <br>(wg Spurný 2002)]] | [[Image:EN171101_(EN_data).jpg|280px|thumb|Dane bolidu Turji-Remety <br>(wg Spurný 2002)]] | ||
| - | Bolid '''"Turji-Remety"''', który otrzymał oznaczenie '''EN171101'''<ref>ENddmmyy - oznaczenie bolidów stosowane przez European Fireball Network</ref> pojawił się nad Ukrainą 17 listopada 2001 roku o godz. 16:52:46.7 UT. Bardzo jasne zjawisko było widoczne nad południowo-wschodnią Polską, wschodnią Słowacją, zachodnią Ukrainą i północnymi Węgrami. Przelot bolidu zarejestrowały 3 stacje bolidowe w Czechach i 2 na Słowacji. Ponieważ zjawiska miało miejsce nad Ukrainą daleko od stacji (najbliższa była w odległości 190 km) wszystkie obrazy zarejestrowano nisko nad horyzontem (<15 stopni). Udało się wyznaczyć parametry przelotu bolidu przez atmosferę (niskie położenie nad horyzontem powodowało jednak duży błąd wyznaczenia). | + | Bolid '''"Turji-Remety"''', który otrzymał oznaczenie '''EN171101'''<ref>ENddmmyy - oznaczenie bolidów stosowane przez European Fireball Network</ref> pojawił się nad Ukrainą 17 listopada 2001 roku o godz. 16:52:46.7 UT. Bardzo jasne zjawisko było widoczne nad południowo-wschodnią Polską, wschodnią Słowacją, zachodnią Ukrainą i północnymi Węgrami. Przelot bolidu zarejestrowały 3 stacje bolidowe w Czechach i 2 na Słowacji. Ponieważ zjawiska miało miejsce nad Ukrainą daleko od stacji (najbliższa była w odległości 190 km) wszystkie obrazy zarejestrowano nisko nad horyzontem (<15 stopni). Udało się wyznaczyć parametry przelotu bolidu przez atmosferę (niskie położenie nad horyzontem powodowało jednak duży błąd wyznaczenia). |
| - | Bolid w maksimum jasności osiągnął -18,5<sup>m</sup>. Cała trasa przelotu miała długość 106 km i została przebyta w 6,9 sekundy. Widoczny przelot rozpoczął się na wysokości 81,4 km nad punktem o współrzędnych 48.9196N, 23.7428E, bolid miał wtedy prędkość 18,5 km/s. Po niecałych 7 sekundach ślad bolidu zniknął na wysokości 13,5 km nad wsią Turji-Remety w regionie Zakarpacia na Ukrainie (nad punktem 48.733N, 22.671E), bolid miał prędkość tylko 4,2 km/s. Była to najniższy punkt końcowy zanotowany w historii działalności EN. Na wysokości 31,9 km meteoroid uległ fragmentacji tracąc 72% swojej masy, a dalszy lot kontynuował w postaci trzech dużych fragmentów. Był to bolid [[Bolidy (typy)|typu I]], prawdopodobnie chondryt zwyczajny. Świadkowie spadku twierdzą, że miała miejsce tuż przed zgaśnięciem druga fragmentacja (eksplozja)<ref>Semenenko (2010)</ref>. | + | Bolid w maksimum jasności osiągnął -18,5<sup>m</sup>. Cała trasa przelotu miała długość 106 km i została przebyta w 6,9 sekundy. Widoczny przelot rozpoczął się na wysokości 81,4 km nad punktem o współrzędnych 48.9196N, 23.7428E, bolid miał wtedy prędkość 18,5 km/s. Po niecałych 7 sekundach ślad bolidu zniknął na wysokości 13,5 km nad wsią Turji-Remety w regionie Zakarpacia na Ukrainie (nad punktem 48.733N, 22.671E), bolid miał prędkość tylko 4,2 km/s. Była to najniższy punkt końcowy zanotowany w historii działalności EN. Na wysokości 31,9 km meteoroid uległ fragmentacji tracąc 72% swojej masy, a dalszy lot kontynuował w postaci trzech dużych fragmentów. Był to bolid [[Bolidy (typy)|typu I]], prawdopodobnie chondryt zwyczajny. Świadkowie spadku twierdzą, że miała miejsce tuż przed zgaśnięciem druga fragmentacja (eksplozja)<ref>Semenenko (2010)</ref>. |
| - | Model spadku bolidu EN171101 pomimo sporych trudności obliczeniowych, ze względu na niską rejestrację nad horyzontem, dawał nadzieję na spadek. Wg obliczeń w atmosferę weszło ciało o masie około 4300 kg. Co najmniej 450±100 kg powinno dotrzeć do powierzchni ziemi. Modele miejsca spadku poszczególnych fragmentów, w zależności od ich masy uwzględniające dynamikę brył w zależności od ich masy i wpływ wiatru na lot w fazie ciemnej, pozwoliły wyznaczyć potencjalne miejsca spadku<ref>szczegółowe wyniki w Spurný et al. (2002)</ref>. | + | Model spadku bolidu EN171101 pomimo sporych trudności obliczeniowych, ze względu na niską rejestrację nad horyzontem, dawał nadzieję na spadek. Wg obliczeń w atmosferę weszło ciało o masie około 4300 kg. Co najmniej 450±100 kg powinno dotrzeć do powierzchni ziemi. Modele miejsca spadku poszczególnych fragmentów, w zależności od ich masy uwzględniające dynamikę brył w zależności od ich masy i wpływ wiatru na lot w fazie ciemnej, pozwoliły wyznaczyć potencjalne miejsca spadku<ref>szczegółowe wyniki w Spurný et al. (2002)</ref>. |
| - | Podejmowane wielokrotnie wyprawy poszukiwawcze, m.in. przez Narodową Akademię Nauk (NAN) Ukrainy<ref>od marca 2002 roku zorganizowano sześć corocznych ekspedycji, przeszukano obszar około 85 km<sup>2</sup>, poszukiwano również małych fragmentów za pomocą wykrywaczy metalu, prowadzono również badania pyłu meteorytowego; Semenenko (2010, 2010)</ref>, na miejsce ewentualnego spadku, kończyły się jak do tej pory niepowodzeniem. '''Nie znaleziono najmniejszego choćby fragmentu meteorytu<ref>należy jednak brać pod uwagę bardzo duże błędy obliczeń ze względu na zarejestrowanie bolidu nisko nad horyzontem; autorzy obliczeń podają, że mogą one przekraczać kilkudziesięciokrotnie błędy dla 'poprawnych' obserwacji</ref>.''' Teren jest bardzo trudny do poszukiwań. Wysokie góry, urwiste stoki, kaniony, rzeki i silne zalesienie nie sprzyjają poszukiwaniom, ale prawdopodobieństwo spadku jest bardzo duże! | + | Podejmowane wielokrotnie wyprawy poszukiwawcze, m.in. przez Narodową Akademię Nauk (NAN) Ukrainy<ref>od marca 2002 roku zorganizowano sześć corocznych ekspedycji, przeszukano obszar około 85 km<sup>2</sup>, poszukiwano również małych fragmentów za pomocą wykrywaczy metalu, prowadzono również badania pyłu meteorytowego; Semenenko (2010, 2010)</ref>, na miejsce ewentualnego spadku, kończyły się jak do tej pory niepowodzeniem. '''Nie znaleziono najmniejszego choćby fragmentu meteorytu<ref>należy jednak brać pod uwagę bardzo duże błędy obliczeń ze względu na zarejestrowanie bolidu nisko nad horyzontem; autorzy obliczeń podają, że mogą one przekraczać kilkudziesięciokrotnie błędy dla 'poprawnych' obserwacji</ref>.''' Teren jest bardzo trudny do poszukiwań. Wysokie góry, urwiste stoki, kaniony, rzeki i silne zalesienie nie sprzyjają poszukiwaniom, ale prawdopodobieństwo spadku jest bardzo duże! |
| - | + | == Lokalizacja == | |
| - | + | {{GEFrame-begin}} | |
| - | + | {{GEMap | |
| - | + | | kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml | |
| - | http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml | + | | kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Bolidy.kml |
| - | http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Bolidy.kml | + | | lat = 48.713 |
| - | + | | lon = 22.844 | |
| - | + | | zoom = 8 | |
| - | + | | type = terrain | |
| + | }} | ||
| + | {{GEIcon-ProbablyImpactSpot}} | ||
prawdopodobne miejsca spadku fragmentów | prawdopodobne miejsca spadku fragmentów | ||
Trasa bolidu EN171101 | Trasa bolidu EN171101 | ||
| - | + | {{GEFrame-end}} | |
| + | |||
Bolid leciał (na mapie) z kierunku NEE na SWW. | Bolid leciał (na mapie) z kierunku NEE na SWW. | ||
| - | Zaznaczono przypuszczalne miejsca spadku fragmentów w zależności od ich masy. W modelach uwzględniono dynamikę brył w funkcji ich masy i wpływ wiejącego w czasie spadku wiatru. Obszar spadku fragmentów większych niż 100 kg znajduje się koło wsi Turji-Rementy i ma rozmiar około 700×800 metrów<ref>na podstawie danych geofizycznych, znajdującej się w odległości 20 km stacji w Użgorodzie, nie zanotowano w czasie spadku wstrząsów spowodowanych spadkiem ciała o masie ponad 20 kg!</ref>. | + | Zaznaczono przypuszczalne miejsca spadku fragmentów w zależności od ich masy. W modelach uwzględniono dynamikę brył w funkcji ich masy i wpływ wiejącego w czasie spadku wiatru. Obszar spadku fragmentów większych niż 100 kg znajduje się koło wsi Turji-Rementy i ma rozmiar około 700×800 metrów<ref>na podstawie danych geofizycznych, znajdującej się w odległości 20 km stacji w Użgorodzie, nie zanotowano w czasie spadku wstrząsów spowodowanych spadkiem ciała o masie ponad 20 kg!</ref>. |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
| Linia 36: | Linia 39: | ||
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
File:EN171101_(teren_spadku).jpg|''Nad tą częścią Karpat przeleciał bolid EN171101'' | File:EN171101_(teren_spadku).jpg|''Nad tą częścią Karpat przeleciał bolid EN171101'' | ||
| - | File:EN171101_(ekspedycja_kwiecień_2007).jpg|''Najwyżej położony teren pod trajektorią bolidu, gdzie szukała meteorytów ostatnia ekspedycja w kwietniu 2007 r.'' | + | File:EN171101_(ekspedycja_kwiecień_2007).jpg|''Najwyżej położony teren pod trajektorią bolidu, gdzie szukała meteorytów ostatnia ekspedycja w kwietniu 2007 r.'' |
File:EN171101_(poszukiwania_kwiecień_2007).jpg|''Szukanie małych okazów meteorytu przy pomocy wykrywacza metalu. Kwiecień 2007 r.'' | File:EN171101_(poszukiwania_kwiecień_2007).jpg|''Szukanie małych okazów meteorytu przy pomocy wykrywacza metalu. Kwiecień 2007 r.'' | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linia 42: | Linia 45: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
| - | * | + | * Olech Arkadiusz, (2005), '''[[Turji-Remety|EN171101]] - 450 kilogramów meteorytu do wzięcia!''' ''Cyrqlarz'', 174, 2005, s. 15-17 i 27. Plik [http://ftp.pkim.org/cyrqlarz//pdf/c174.pdf PDF]. |
| - | * | + | * Popova Olga, Borovička Jiří, Hartmann William K., Spurný Pavel, Gnos Edwin, Nemtchinov Ivan, Trigo-Rodríguez Josep M., (2011), '''Very low strengths of interplanetary meteoroids and small asteroids.''' ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 46, nr 10, 2011, s. 1525-1550. Plik [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2011.01247.x/pdf PDF]. |
* +Semenenko Vira P., (2010), '''The most interesting meteorites in a meteoritic collection of the National Academy of Science of Ukraine.''' Referat na VI Konferencji Meteorytowej, Kraków 2010. | * +Semenenko Vira P., (2010), '''The most interesting meteorites in a meteoritic collection of the National Academy of Science of Ukraine.''' Referat na VI Konferencji Meteorytowej, Kraków 2010. | ||
| - | * | + | * Semenenko Wiera (Vira) P., (2010), '''Czy po ukraińskim bolidzie [[Turji-Remety|EN171101]] spadły meteoryty?''' ''Meteoryt'', 1, 2010, s. 12–14. Przedruk: '''''Did the Ukrainian Bolide [[Turji-Remety|EN 171101]] Survive as a Meteorite?''''' by Vira P. Semenenko, ''Meteorite'', 4, 2009. |
| - | + | ||
| - | + | ||
| - | + | * +Spurný Pavel, Porubčan Vladimír, (2002), '''The EN171101 bolide - the deepest ever photographed fireball.''' Proceedings of Asteroids, Comets, Meteors - ACM 2002. International Conference, 29 July-2 August 2002, Berlin, Germany. Ed. Barbara Warmbein. ESA SP-500. Noordwijk, Netherlands: ESA Publications Division, ISBN 92-9092-810-7, 2002, s. 269-272. Plik [http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?2002ESASP.500..269S PDF]. | |
| - | + | {{Przypisy}} | |
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
| - | * [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm Sieci bolidowe (''fireball network'')] | + | * woreczko.pl - [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm Sieci bolidowe (''fireball network'')] |
[[Category:Doniesienia]] | [[Category:Doniesienia]] | ||
[[Category:Bolidy]] | [[Category:Bolidy]] | ||
Wersja z 13:44, 3 gru 2013
450 kg meteorytu do wzięcia!
.jpg)
(wg Spurný 2002)
Bolid "Turji-Remety", który otrzymał oznaczenie EN171101[1] pojawił się nad Ukrainą 17 listopada 2001 roku o godz. 16:52:46.7 UT. Bardzo jasne zjawisko było widoczne nad południowo-wschodnią Polską, wschodnią Słowacją, zachodnią Ukrainą i północnymi Węgrami. Przelot bolidu zarejestrowały 3 stacje bolidowe w Czechach i 2 na Słowacji. Ponieważ zjawiska miało miejsce nad Ukrainą daleko od stacji (najbliższa była w odległości 190 km) wszystkie obrazy zarejestrowano nisko nad horyzontem (<15 stopni). Udało się wyznaczyć parametry przelotu bolidu przez atmosferę (niskie położenie nad horyzontem powodowało jednak duży błąd wyznaczenia).
Bolid w maksimum jasności osiągnął -18,5m. Cała trasa przelotu miała długość 106 km i została przebyta w 6,9 sekundy. Widoczny przelot rozpoczął się na wysokości 81,4 km nad punktem o współrzędnych 48.9196N, 23.7428E, bolid miał wtedy prędkość 18,5 km/s. Po niecałych 7 sekundach ślad bolidu zniknął na wysokości 13,5 km nad wsią Turji-Remety w regionie Zakarpacia na Ukrainie (nad punktem 48.733N, 22.671E), bolid miał prędkość tylko 4,2 km/s. Była to najniższy punkt końcowy zanotowany w historii działalności EN. Na wysokości 31,9 km meteoroid uległ fragmentacji tracąc 72% swojej masy, a dalszy lot kontynuował w postaci trzech dużych fragmentów. Był to bolid typu I, prawdopodobnie chondryt zwyczajny. Świadkowie spadku twierdzą, że miała miejsce tuż przed zgaśnięciem druga fragmentacja (eksplozja)[2].
Model spadku bolidu EN171101 pomimo sporych trudności obliczeniowych, ze względu na niską rejestrację nad horyzontem, dawał nadzieję na spadek. Wg obliczeń w atmosferę weszło ciało o masie około 4300 kg. Co najmniej 450±100 kg powinno dotrzeć do powierzchni ziemi. Modele miejsca spadku poszczególnych fragmentów, w zależności od ich masy uwzględniające dynamikę brył w zależności od ich masy i wpływ wiatru na lot w fazie ciemnej, pozwoliły wyznaczyć potencjalne miejsca spadku[3].
Podejmowane wielokrotnie wyprawy poszukiwawcze, m.in. przez Narodową Akademię Nauk (NAN) Ukrainy[4], na miejsce ewentualnego spadku, kończyły się jak do tej pory niepowodzeniem. Nie znaleziono najmniejszego choćby fragmentu meteorytu[5]. Teren jest bardzo trudny do poszukiwań. Wysokie góry, urwiste stoki, kaniony, rzeki i silne zalesienie nie sprzyjają poszukiwaniom, ale prawdopodobieństwo spadku jest bardzo duże!
Lokalizacja
prawdopodobne miejsca spadku fragmentów
Trasa bolidu EN171101
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Bolid leciał (na mapie) z kierunku NEE na SWW.
Zaznaczono przypuszczalne miejsca spadku fragmentów w zależności od ich masy. W modelach uwzględniono dynamikę brył w funkcji ich masy i wpływ wiejącego w czasie spadku wiatru. Obszar spadku fragmentów większych niż 100 kg znajduje się koło wsi Turji-Rementy i ma rozmiar około 700×800 metrów[6].
Galeria
Poszukiwania meteorytów z bolidu EN171101 (fot. Meteoryt 1, 2010; dzięki uprzejmości Jacka Drążkowskiego)
.jpg) Nad tą częścią Karpat przeleciał bolid EN171101 |
.jpg) Najwyżej położony teren pod trajektorią bolidu, gdzie szukała meteorytów ostatnia ekspedycja w kwietniu 2007 r. |
.jpg) Szukanie małych okazów meteorytu przy pomocy wykrywacza metalu. Kwiecień 2007 r. |
Bibliografia
- Olech Arkadiusz, (2005), EN171101 - 450 kilogramów meteorytu do wzięcia! Cyrqlarz, 174, 2005, s. 15-17 i 27. Plik PDF.
- Popova Olga, Borovička Jiří, Hartmann William K., Spurný Pavel, Gnos Edwin, Nemtchinov Ivan, Trigo-Rodríguez Josep M., (2011), Very low strengths of interplanetary meteoroids and small asteroids. Meteoritics & Planetary Science, vol. 46, nr 10, 2011, s. 1525-1550. Plik PDF.
- +Semenenko Vira P., (2010), The most interesting meteorites in a meteoritic collection of the National Academy of Science of Ukraine. Referat na VI Konferencji Meteorytowej, Kraków 2010.
- Semenenko Wiera (Vira) P., (2010), Czy po ukraińskim bolidzie EN171101 spadły meteoryty? Meteoryt, 1, 2010, s. 12–14. Przedruk: Did the Ukrainian Bolide EN 171101 Survive as a Meteorite? by Vira P. Semenenko, Meteorite, 4, 2009.
- +Spurný Pavel, Porubčan Vladimír, (2002), The EN171101 bolide - the deepest ever photographed fireball. Proceedings of Asteroids, Comets, Meteors - ACM 2002. International Conference, 29 July-2 August 2002, Berlin, Germany. Ed. Barbara Warmbein. ESA SP-500. Noordwijk, Netherlands: ESA Publications Division, ISBN 92-9092-810-7, 2002, s. 269-272. Plik PDF.
Przypisy
Linki zewnętrzne
- woreczko.pl - Sieci bolidowe (fireball network)
