O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 22:22, 22 lut 2011

Meteoryt zaginony.

Spadek 24 sierpnia 1880 roku we wsi Ratyń, ok. 13 km od Konina.

Opis

wg PSM

RATYŃ - spadł 24 sierpnia 1880r. między godz. 14 a 15 we wsi Ratyń w pobliżu Konina. Ważył około 1 kg, spadkowi towarzyszył huk i szum. Spadł pośród ludzi koszących łąkę, którzy poczuli podmuch ciepłego powietrza. Okaz został wydobyty z ziemi i przekazany miejscowemu wójtowi. Według świadków miał kształt nieforemny, był twardy i podobny do skrystalizowanej soli. Los okazu nie jest znany, w żadnym ze zbiorów w Polsce nie stwierdzono jego istnienia i należy go uznać za zaginiony. - "Meteoryty Polski" J.Pokrzywnicki.

wg WYSTAWY

We wsi Ratyń pod Koninem spadł kilogramowy kamień po czym zarył się w ziemi. Zjawisko obserwowali kosiarze. Zostali oni „owiani gorącym jak żar wiatrem, który chwilowo zatamował im oddech”. Meteoryt oddano wójtowi. Według świadków miał kształt nieforemny, był twardy i podobny do skrystalizowanej soli. Z opisu trudno wywnioskować, jaki miał skład. Wyglądał, jakby był częścią większej całości, ale nie znaleziono innych kamieni. Spadek nie zainteresował naukowców. Los okazu nie jest znany.

wg Pokrzywnickiego (1964)

(...)

12. METEORYT RATYŃ

W. m.s.: φ = 52°12’ – λ = 17°59’

Dnia 24 sierpnia 1880 r. między godz 14 a 15 spadł we wsi Ratyń gmina Golina, pow. konińskiego (około 13 km od Konina w Kaliskiem) meteoryt o wadze ponad 2 funty (tj. około 1 kg), przy czym zarył się w ziemi na głębokość Ľ łokcia. Spadkowi towarzyszył huk lub „szum okropny”. Meteoryt spadł pośród koszących w tym czasie łąkę (czy też pole wyki) kilkunastu (dwunastu?) kosiarzy, którzy zostali przy tym owiani „gorącym jak żar wiatrem, który chwilowo zatamował im oddech”. „Za szczęście poczytywać należy – jak pisał Kuryer Codzienny – że aerolit spadając pomiędzy kosiarzy żadnego z nich nie zranił”¹. Jak podawały czasopisma, spadek musiał mieć miejsce w czasie „nadzwyczajnej ulewy”, a według innych wersji „gwałtownej burzy”, co wydaje się mało prawdopodobne, ponieważ wówczas kosiarze nie byliby na polu i meteoryt nie mógł spaść „pomiędzy” nich.

Wersja o spadku podczas burzy czy ulewy mogła łatwo powstać, gdyż w tym czasie szalały istotnie nad Polską gwałtowne burze, które wyrządziły nawet wiele szkód. Najprawdopodobniej jednak „burza” była figuratywnym określeniem zjawisk takich jak „huk” („słychać było głośny huk”). powiew itp., towarzyszący spadkowi. O podobnej „burzy” była już mowa przy opisie met. Białystok. Należy wreszcie zauważyć, że niektóre źródła podawały, że meteoryt spadł podczas „gwałtownej burzy”, gdy inne mówią tylko o gwałtownej ulewie.

Meteoryt został wydobyty i dostał się do rąk wójta gminy Golina o nazwisku Johne. Miał być kształtu nieforemnego, „twardy jak szkło”, podobny do „skrystalizowanej soli”. Z tego opisu trudno zdać sobie sprawę z jego składu. Być może, był to aerolit o lśniącej otoczce opalenizny. „Stanowił on widocznie – jak pisano – część większej całości”.

Los okazu nie jest znany. W żadnym ze zbiorów w Polsce nie stwierdzono jego istnienia. Nic o nim również nie wspominają znane mi katalogi zbiorów zagranicznych. Należy go zaliczyć do zaginionych.

Czy oprócz opisanego nie spadły jednocześnie jeszcze jakieś inne odłamy – nie wiemy. Wydaje się w każdym razie, że spadek nie zainteresował polskich naukowców, ponieważ nie znalazłem żadnych śladów w odpowiedniej literaturze fachowej. Jak się zdaje, pierwszą wzmiankę w literaturze zagranicznej o spadku w Ratyniu zamieścił Julian Siemaszko^[1] w katalogu swej kolekcji (1885) stwierdzając, że spadek miał istotnie miejsce i że datą spadku był dzień 24 sierpnia nowego stylu.

Pierwszą wzmiankę o spadku ze wszystkimi szczegółami znajdujemy w warszawskiej prasie codziennej pod datą 25 sierpnia starego stylu 1880 r. (6 września nowego stylu), gdzie wprawdzie datę spadku podano na 12 sierpnia, jednak sądzić należy, że data ta była starego stylu, chociaż w Królestwie Polskim używano również i nowego stylu. Gdyby 12 VIII miało być nowego stylu, to datę spadku musielibyśmy cofnąć o 12 dni, tj. na dzień 31 lipca starego stylu. Trudno przypuszczać jednak, aby prasa warszawska podawała daną wiadomość z trzytygodniowym z górą opóźnieniem. Zauważmy wreszcie, że Słownik Geograficzny z 1888 r. (t. IX, s. 546) podaje datę spadku 12 sierpnia bez oznaczenia stylu.

Należy wreszcie wspomnieć, że J. Siemaszko w czasie swych podróży w sprawie zakupu i wymiany meteorytów dla swej kolekcji, odwiedził w 1885 r. Warszawę (prawdopodobnie także w tym samym roku odwiedził on i Kraków) i badał spadek w Ratyniu. Według niego spadek miał mieć miejsce 24. VIII nowego stylu, był obserwowany przez kilka osób i „dobrze opisany”. Na jego prośbę niejaki Gołkowski z Warszawy udał się na teren spadku i w towarzystwie świadków spadku zbadał starannie teren, lecz meteorytów nie znalazł. Teren spadku był podziurawiony dołami pełnymi wody, z których wydobywano glinę dla cegielni. Nadmienić należy, że dostarczono Siemaszce jakiś odłam, który dzięki swej czarnej otoczce i cząstkom metalicznym wykazywał duże podobieństwo do meteorytów. Okaz ten został przez Siemaszkę uznany za pseudometeoryt – odłamek skały diabazowej o budowie ofitowej^[2], który musiał leżeć przez czas dłuższy w wilgotnej ziemi.

Strona z Meteoritical Bulletin ze zgłoszeniem meteorytu Ratyń

Ostatnio w wyniku prac autora (1955a, b, 1956) meteoryt Ratyń pod zniekształconą nieco nazwą „Ratun” umieszczony został w Biuletynie (nr 8, z kwietnia 1958 r. Stałej Komisji Meteorytowej Międzynarodowego Kongresu Geologicznego².^[3]

P r z y p i s y

¹ Czasopisma polskie, z których zostały zaczerpnięte wiadomości o tym meteorycie powołują się głównie na czasopismo „Kaliszanin”. Jednak moje poszukiwania sierpniowych numerów z 1880 r. tego czasopisma nie dały pozytywnych wyników. Nie znalazłem ich nawet w samym Kaliszu.

² Literatura źródłowa: Gazeta Polska nr 201 z 10 IX 1880 r.; Gazeta Warszawska nr 201 z 10 IX 1880 r.; Gazeta Kielecka nr 72 z 31 VIII (12 IX) 1880 r.; Kaliszanin – sierpień 1880 r.; Kuryer Codzienny nr 199 z 6 IX 1880 r.; Kuryer Warszawski nr 199 z 25 VIII (6 IX) 1880 r.; Warszawskij Dniewnik z 1 IX 1880 r., nr 186; Wiek nr 200 z 28 VIII 1880 r.; Kuryer Poznański. Dodatek do nr 214 z 18 IX 1880 r

(...)

Lokalizacja

Bibliografia

• Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów. Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, s. 118.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O meteorytach naszych ziem zachodnich. Urania, 6, 1955, s. 165-172.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O niektórych mało znanych polskich meteorytach. Acta Geol. Pol., vol. V, nr 3, 1955, s. 427-438.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1956), Les météorites polonaises. Acta Geophys. Polon., vol. IV, no. 1, 1956, s. 21-32.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich. Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, s. 104-107.

Przypisy

1. ^ Julian Iwanowicz Siemaszko (Юлиан Иванович Симашко; Julian Ivanovich Simashko, Julion do Siemaschko) (1821–1893) właściciel największej w Europie prywatnej kolekcji meteorytów w XIX wieku (Coll. de Météorites de Jul. de Siemaszko), autor katalogów popularyzujących wiedzę o meteorytach. Jest uważany za Rosjanina ponieważ mieszkał w St. Petersburgu, gdzie był wysokim rangą urzędnikiem w ministerstwie oświaty, a większość swoich publikacji z zoologii i entomologii pisał po rosyjsku (jednak na etykietkach dołączonych do okazów ze swojej kolekcji, nazwisko Siemaszko pisał po polsku!).
2. ^ struktura ofitowa (diabazowa) → patrz Notatki z petrografii
3. ^ periodyk Meteoritical Bulletin nr 8, 1958, plik PDF

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Ratyn
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Ratyn
• Polski Serwis Meteorytów - meteoryt Ratyń
• Wikipedia - meteoryt Ratyń

Co jeszcze na stronie?

• wpisać z Pilskiego 1999