(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Bolid wielkopolski
Z Wiki.Meteoritica.pl
Hipoteza o spadku deszczu meteorytów w 1304 roku
Hipoteza o obserwacji bolidu w 1304 (?) roku w wyniku którego spadły meteoryty Tabarz, Przełazy, Morasko i Jankowo Dolne. Zdarzenie wiązane z doniesieniem Bierzwnik 1304.
Hipoteza bolidu wielkopolskiego
W 2001 roku Rainer Bartoschewitz (Bartoschewitz et al. 2001) porównując wyniki analiz składu chemicznego meteorytu Tabarz z danymi dla Moraska i Przełazów wysunął hipotezę, że te trzy meteoryt mają wspólne pochodzenie (patrz → Hipoteza Bartoschewitza). Meteoryty te są oktaedrytami gruboziarnistymi (Og, coarse octahedrites) typu IAB-MG. Również miejsca ich znalezienia (włączając meteoryt Jankowo Dolne o podobnym składzie) leżą niemal na jednej linii (patrz rysunek).
Niezależnie, w 2001 roku, ukazała się publikacja Jacka Brzustowicza (Czy cystersi z Bierzwnika widzieli meteoryt?) łącząca katalogowe wydarzenie Friedland 1304 (Grady 2000) z hipotezą, że w starych kronikach opisujących to wydarzenie jest mowa o bolidzie widzianym z Bierzwnika w województwie zachodniopomorskim, w powiecie choszczeńskim (patrz → doniesienie Friedland 1304).
Z połączenia tych dwóch koncepcji, w 2010 roku Wiesław Czajka zaproponował hipotezę, że opisywaną w starych kronikach i katalogach kometę, obserwowaną w kwietniu 1305 roku (trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy), należy interpretować jako opis bolidu odpowiedzialnego za wspólny spadek meteorytów Tabarz, Przełazy i Morasko (patrz → hipoteza Bolid wielkopolski).
Notowano już w historii przypadki grupowego przelotu bolidów ("procesji"). Najsłynniejsze tego typu zjawisko opisał LaPaz[1]. Zdarzenie miało miejsce 9 lutego 1913 roku i widziane było nad Kanadą. Setki bolidów rozciągnięte na odcinku 160 km leciały na wysokości 56 km z prędkością 8 km/s.
Lokalizacja
<div class="GooglePlace" style="-moz-box-shadow: 4px 4px 4px #CCC; -webkit-box-shadow: 4px 4px 4px #CCC; box-shadow: 4px 4px 4px #CCC;; width:Błąd w wyrażeniu – nierozpoznane słowo „px”px">
(B) Bierzwnik, (F) Freideburg (Saale)[2], (S) Strzelce Krajeńskie
współrzędne doniesienia Friedland podane w katalogach Kesselmeyer (1861) i Grady (2000)
Położenie meteorytów Tabarz, Przełazy, Morasko i Jankowo Dolne
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
</div>
Bibliografia
- Bartoschewitz Rainer, (2001), Morasko – największy znany obszar rozrzutu na świecie?, Meteoryt, 4, 2001, s. 20. Plik PDF.
- Czajka Wiesław, (2011), Weryfikowanie XIX-wiecznych katalogów spadków (Verification Catalogues of Meteorites and Firaballs from XIX Century). Acta Soc. Metheor. Polon., vol. 2, 2011, s. 16-24. Plik PDF.
- Czajka Wiesław, (), Obraz hipotetycznej trajektorii Tabarz-Przełazy-Morasko-Jankowo Dolne na geodezyjnej powierzchni odniesienia (The picture of the hypothetic trajectory Tabarz-Przełazy-Morasko-Jankowo Dolne on the Earth's ellipsoid). astroblemy.pl. Plik PDF.
- Czajka Wiesław, (2010), Rozważania na temat bolidu wielkopolskiego. Meteoryt, 3, 2010, s. 7-9. Plik PDF.
- +Czajka Wiesław, (2012), Bolid wielkopolski a kometa Halleya. Meteoryt, 1, 2012, s. 16-18.
- Karwowski Łukasz, Brzustowicz Grzegorz J., (2009), Strzelce Krajeńskie - średniowieczny deszcz meteorytów. Acta Soc. Metheor. Polon., vol. 1, 2009, s. 59-66. Plik PDF.
- +LaPaz Lincoln, (1956), The Canadian Fireball Procession of 1913 February 9. Meteoritics, vol. 1, nr 4, 1956. Plik PDF.
- +Ley Willy, (1984), W niebo wpatrzeni. PIW, Warszawa 1984.
- Lubieniecki Stanisław, (1668), Stanislai de Lubienietz Lubieniecii Rolitsii Theatrum cometicum, duabus partibus constans… Cz. 1-3, Amstelodami, typis Danielis Baccamude, apud Franciscum Cuperum, Bibliopolam. Anno 1668. Antologia 415 komet do roku 1655. Źródło: CBN Polona (wydanie z 1668 roku): Theatrum cometicum (całość). Pliki GoogleBooks (wydanie z 1681 roku): Theatrum cometicum tom 1 ● Theatrum cometicum tom 2. patrz → Bierzwnik 1304
Przypisy
Zobacz również
- doniesienie Bierzwnik 1304, na którym opiera się cała hipoteza "bolidu wielkopolskiego"
- meteoryty Jankowo Dolne, Morasko i Przełazy
Linki zewnętrzne
- MSMK - Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski - MSMK astroblemy.pl