(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Niedźwiada
Z Wiki.Meteoritica.pl
Linia 11: | Linia 11: | ||
== Paleometeoryty == | == Paleometeoryty == | ||
- | Pojęciem '''paleometeoryt''' ("stary meteoryt") określa się dwie grupy meteorytów: '''meteoryty reliktowe''' (ang. '''''relict meteorites''''') i '''meteoryty kopalne''' (ang. '''''fossil meteorites'''''). Mówimy o "starych meteorytach" nie w sensie odnoszącym się do bezwzględnego wieku tych meteorytów, gdyż większość z nich uformowała się podczas powstawania Układu Słonecznego i mają one absolutny wiek około 4,6 miliarda lat<ref>z wyłączeniem meteorytów z Marsa i Księżyca, które są dużo młodsze</ref>. Mówimy o ich wieku ziemskim, czyli czasie liczonym od ich spadku na powierzchnię Ziemi. Niektóre meteoryty spadły bardzo dawno na tereny, które pozwoliły zabezpieczyć je od niesprzyjających warunków atmosferycznych i zachować pierwotny skład mineralny, podczas gdy inne dosłownie skamieniały, a tym samym zachowały się po nich tylko "ślady". | + | Pojęciem '''paleometeoryt''' ("stary meteoryt") określa się dwie grupy meteorytów: '''meteoryty reliktowe''' (ang. '''''relict meteorites''''') i '''meteoryty kopalne''' (ang. '''''fossil meteorites'''''). Mówimy o "starych meteorytach" nie w sensie odnoszącym się do bezwzględnego wieku tych meteorytów, gdyż większość z nich uformowała się podczas powstawania Układu Słonecznego i mają one absolutny wiek około 4,6 miliarda lat<ref>z wyłączeniem meteorytów z Marsa i Księżyca, które są dużo młodsze</ref>. Mówimy o ich wieku ziemskim (ang. ''terrestrial age''), czyli czasie liczonym od ich spadku na powierzchnię Ziemi. Niektóre meteoryty spadły bardzo dawno na tereny, które pozwoliły zabezpieczyć je od niesprzyjających warunków atmosferycznych i zachować pierwotny skład mineralny, podczas gdy inne dosłownie skamieniały, a tym samym zachowały się po nich tylko "ślady" (Peucker-Ehrenbrink et al. 2001). |
- | Większość meteorytów ulega dosyć szybko procesowi degradacji (wietrzenia) w utleniających warunkach panujących na powierzchni Ziemi. Jeśli spadek miał miejsce na teren pustyni – na zimną i lodową Antarktydę lub na gorące i suche pustynie Afryki lub Półwyspu Arabskiego – | + | Większość meteorytów ulega dosyć szybko procesowi degradacji (wietrzenia) w utleniających warunkach panujących na powierzchni Ziemi. Jeśli spadek miał miejsce na teren pustyni – na zimną i lodową Antarktydę lub na gorące i suche pustynie Afryki, Australii lub Półwyspu Arabskiego – okazy mogą przetrwać kilkadziesiąt tysięcy lat. Najszybciej wietrzeją chondryty<ref>niewiele chondrytów pustynnych osiąga wiek ziemski 40000 lat</ref>, większe szanse przetrwania mają uboższe w metaliczne żelazo achondryty. Najstarsze znalezione meteoryty z gorących pustyń to meteoryty księżycowe: Dhofar 025 i Dhofar 908 o wieku ziemskim, odpowiednio, 500 i 360 tysięcy lat oraz meteoryt marsjański Dhofar 019 mający 340 tysięcy lat<ref name="age source"></ref>, kilkanaście meteorytów z Antarktydy jest starszych, mają one ponad 480 tys. lat. Dwa najstarsze meteoryty z zimnej Antarktydy mają po około 2 miliony lat, są to: Allan Hills 88019 (chondryt typu H5) i Lewis Cliff 86360 (chondryt typu L4) (Lauretta et al. 2006). |
+ | |||
+ | Stopień zachowania meteorytów po spadku zależy od warunków panujących w rejonie gdzie spadły i od dalszej historii geologicznej terenu. Meteoryty z Antarktydy, wbrew pozorom, zachowały się w lepszym stanie niż okazy znajdowane na suchych, gorących pustyniach<ref>meteoryt uwięziony w lodzie, ale w środowisku bez tlenu, będzie mniej podatny na wietrzenie, niż okaz leżący płytko nawet na ekstremalnie suchej pustyni</ref>. Wiele znalezisk na Antarktydzie ma wiek ziemski ponad 300 tysięcy lat, natomiast niewiele okazów znalezionych poza nią osiąga 40000 lat. Wiek meteorytów z Omanu, Zachodniej Australii czy Roosevelt County w USA nie przekracza 50 tys. lat (Lauretta et al. 2006). Jeśli w wyniku procesów geologicznych, meteoryt trafi do środowiska beztlenowego, tzn. zostanie pochłonięty przez osady (lub lód) i odcięty od zabójczego tlenu może przetrwać miliony lat w stanie niewiele zmienionym lub ulec metasomatozie. Granica pomiędzy silnie zwietrzałymi meteorytami, a paleometeorytami jest nieostra. | ||
=== Meteoryty kopalne === | === Meteoryty kopalne === | ||
Linia 48: | Linia 50: | ||
* IMCA Insights – [http://imca.cc/insights/2009/IMCA-Insights04.htm April 2009 About Old and Fossil Meteorites] by Norbert Classen. | * IMCA Insights – [http://imca.cc/insights/2009/IMCA-Insights04.htm April 2009 About Old and Fossil Meteorites] by Norbert Classen. | ||
- | * {{Lauretta (2006) |page=889-905}} | + | * {{Lauretta (2006) |page=889-905: Jull T.A.J., ''Terrestrial Ages of Meteorites''}} |
+ | |||
+ | * {{Peucker-Ehrenbrink (2001) |page=241-266: Jull T.A.J., ''Terrestrial Ages of Meteorites''; s. 319-331: Schmitz B., Tassinari M., ''Fossil Meteorites'' }} | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Linia 63: | Linia 67: | ||
* Polskie Towarzystwo Meteorytowe (PTMet) – [http://www.ptmet.org.pl/Konferencja-2014/index.htm VIII Konferencja Meteorytowa, Wrocław, 27-29 VI 2014] | * Polskie Towarzystwo Meteorytowe (PTMet) – [http://www.ptmet.org.pl/Konferencja-2014/index.htm VIII Konferencja Meteorytowa, Wrocław, 27-29 VI 2014] | ||
+ | * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm Minerały w meteorytach • ''Meteorite minerals''] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Weathering.htm Wietrzenie meteorytów; skale stopnia zwietrzenia (''weathering level'', ''index'', ''grade'')] | ||
* Tuba Puław – [http://www.tubapulaw.pl/aktualnosci/czytaj/406/O-muzeach-powstalych-z-pasji O muzeach powstałych z pasji] | * Tuba Puław – [http://www.tubapulaw.pl/aktualnosci/czytaj/406/O-muzeach-powstalych-z-pasji O muzeach powstałych z pasji] | ||
[[Category:Paleometeoryty]] | [[Category:Paleometeoryty]] |
Wersja z 18:00, 22 maj 2014
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Pierwszy polski paleometeoryt?
W Muzeum Meteorytów i Bursztynu w Kazimierzu Dolnym prezentowana jest kolekcja meteorytów licząca ponad 50 okazów ze zbiorów Adama Ignaciaka (członek PTMet). Wśród eksponatów można obejrzeć okaz paleometeorytu Niedźwiada!
W lutym 2013 roku w trakcie kopania studni (kto w lutym kopie studnię?) we wsi Górka Lubartowska, gmina Niedźwiada, pow. lubartowski, woj. lubelskie, Grzegorz Bukowski z Muzeum Minerałów Młyn Hipolit znalazł metaliczny, czarno-brunatny kilkugramowy kamyk. Wstępne analizy (zawartość niklu, ślady taenitu i reliktów schreibersytu) wskazują, że jest to paleometeoryt. Wiek osadów (eocen) w których znaleziono meteoryt szacuje się na kilkadziesiąt milionów lat.
Więcej szczegółów o meteorycie w przygotowywanej prezentacji dra Lucjana Gazdy z Politechniki Lubelskiej Wstępne badania paleometeorytu Niedźwiada, w czerwcu 2014 roku na konferencji meteorytowej we Wrocławiu.
Paleometeoryty
Pojęciem paleometeoryt ("stary meteoryt") określa się dwie grupy meteorytów: meteoryty reliktowe (ang. relict meteorites) i meteoryty kopalne (ang. fossil meteorites). Mówimy o "starych meteorytach" nie w sensie odnoszącym się do bezwzględnego wieku tych meteorytów, gdyż większość z nich uformowała się podczas powstawania Układu Słonecznego i mają one absolutny wiek około 4,6 miliarda lat[1]. Mówimy o ich wieku ziemskim (ang. terrestrial age), czyli czasie liczonym od ich spadku na powierzchnię Ziemi. Niektóre meteoryty spadły bardzo dawno na tereny, które pozwoliły zabezpieczyć je od niesprzyjających warunków atmosferycznych i zachować pierwotny skład mineralny, podczas gdy inne dosłownie skamieniały, a tym samym zachowały się po nich tylko "ślady" (Peucker-Ehrenbrink et al. 2001).
Większość meteorytów ulega dosyć szybko procesowi degradacji (wietrzenia) w utleniających warunkach panujących na powierzchni Ziemi. Jeśli spadek miał miejsce na teren pustyni – na zimną i lodową Antarktydę lub na gorące i suche pustynie Afryki, Australii lub Półwyspu Arabskiego – okazy mogą przetrwać kilkadziesiąt tysięcy lat. Najszybciej wietrzeją chondryty[2], większe szanse przetrwania mają uboższe w metaliczne żelazo achondryty. Najstarsze znalezione meteoryty z gorących pustyń to meteoryty księżycowe: Dhofar 025 i Dhofar 908 o wieku ziemskim, odpowiednio, 500 i 360 tysięcy lat oraz meteoryt marsjański Dhofar 019 mający 340 tysięcy lat[3], kilkanaście meteorytów z Antarktydy jest starszych, mają one ponad 480 tys. lat. Dwa najstarsze meteoryty z zimnej Antarktydy mają po około 2 miliony lat, są to: Allan Hills 88019 (chondryt typu H5) i Lewis Cliff 86360 (chondryt typu L4) (Lauretta et al. 2006).
Stopień zachowania meteorytów po spadku zależy od warunków panujących w rejonie gdzie spadły i od dalszej historii geologicznej terenu. Meteoryty z Antarktydy, wbrew pozorom, zachowały się w lepszym stanie niż okazy znajdowane na suchych, gorących pustyniach[4]. Wiele znalezisk na Antarktydzie ma wiek ziemski ponad 300 tysięcy lat, natomiast niewiele okazów znalezionych poza nią osiąga 40000 lat. Wiek meteorytów z Omanu, Zachodniej Australii czy Roosevelt County w USA nie przekracza 50 tys. lat (Lauretta et al. 2006). Jeśli w wyniku procesów geologicznych, meteoryt trafi do środowiska beztlenowego, tzn. zostanie pochłonięty przez osady (lub lód) i odcięty od zabójczego tlenu może przetrwać miliony lat w stanie niewiele zmienionym lub ulec metasomatozie. Granica pomiędzy silnie zwietrzałymi meteorytami, a paleometeorytami jest nieostra.
Meteoryty kopalne
Meteoryty kopalne to takie, które zostały zachowane w osadach geologicznych lub innych warstwach sprzyjających zachowaniu pierwotnego składu i struktury meteorytu. Ziemski wiek takich meteorytów liczony jest w dziesiątkach milionów lat, większość z nich to meteoryty żelazne. Najbardziej znanym meteorytem kopalnym jest meteoryt żelazny typu IIAB Lake Murray, którego wiek szacuje się na około 110-120 milionów lat[3].
Meteoryty reliktowe
Mianem meteorytów reliktowych określa się bardzo zmienione obiekty pochodzenia meteorytowego znajdowane w pokładach skał. Są one zbudowane głównie z minerałów wtórnych, ale zachowała się struktura pierwotna meteorytu. Większość meteorytów reliktowych to meteoryty kamienne. Najbardziej znane i najstarsze to znaleziska ze Szwecji: Österplana[5] i Brunflo, których wiek szacuje się na około 460 milionów lat[3]. Są to pozostałości po meteorytach kamiennych, chondrytach zwyczajnych.
Lokalizacja
(G) Górka Lubartowska
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Bibliografia
- Brachaniec Tomasz, Broszkiewicz Adam, (2013), Kopalne meteoryty, Meteoryt, 1, 2013, s. 16–17.
- IMCA Insights – April 2009 About Old and Fossil Meteorites by Norbert Classen.
- Lauretta Dante S., McSween Harry Y., (2006), Meteorites and the Early Solar System II, University of Arizona Press, 2006, (s. 889-905: Jull T.A.J., Terrestrial Ages of Meteorites). ISBN 978-0-8165-2562-1. Plik aDs; plik PDFs.
- Peucker-Ehrenbrink Bernhard, Schmitz Birger, (2001), Accretion of Extraterrestrial Matter Throughout Earth’s History, Springer Science+Business Media New York 2001, (s. 241-266: Jull T.A.J., Terrestrial Ages of Meteorites; s. 319-331: Schmitz B., Tassinari M., Fossil Meteorites). ISBN 978-1-4613-4668-5. Plik doi.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryty: Brunflo ● Lake Murray ● Österplana ● Relict OC
- Wikipedia – Górka Lubartowska ● Niedźwiada (gmina)
- Polskie Towarzystwo Meteorytowe (PTMet) – VIII Konferencja Meteorytowa, Wrocław, 27-29 VI 2014
- woreczko.pl – Minerały w meteorytach • Meteorite minerals ● Wietrzenie meteorytów; skale stopnia zwietrzenia (weathering level, index, grade)
- Tuba Puław – O muzeach powstałych z pasji