(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Szablon:Łowicz (Jaskólski 1938)
Z Wiki.Meteoritica.pl
m |
m |
||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
Zobacz również → {{Txt2Img|Łowicz_(Karwowski_2010_fot-06).jpg|obraz z mikroskopu elektronowego ziarna i lamelek rutylu, TiO<sub>2</sub> (w sąsiedztwie ilmenitu, FeTiO<sub>3</sub>)}} w meteorycie Łowicz. | Zobacz również → {{Txt2Img|Łowicz_(Karwowski_2010_fot-06).jpg|obraz z mikroskopu elektronowego ziarna i lamelek rutylu, TiO<sub>2</sub> (w sąsiedztwie ilmenitu, FeTiO<sub>3</sub>)}} w meteorycie Łowicz. | ||
| + | |||
<noinclude> | <noinclude> | ||
== Galerie == | == Galerie == | ||
Wersja z 19:50, 2 sty 2024
Rutyl – obserwacja Jaskólskiego
Na podstawie: Jaskólski Stanisław, (1938), Badania składników nieprzeźroczystych meteorytu łowickiego w świetle odbitym (Untersuchung undurchsichtiger Bestandteile des Meteorits von Łowicz im auffallenden Lichte), Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938, p. 15-46.[1] Plik DjVu
Już w XIX wieku zidentyfikowano podstawowe minerały meteorytów. Są to krzemiany: pirokseny (ortopirokseny: enstatyt, bronzyt i hipersten; klinopirokseny: diopsyd, augit i pigeonit), oliwiny, plagioklazy (albit, anortyt), siarczki (troilit, oldhamit), fosforki (schreibersyt), węgliki (cohenit), stop żelazo-niklowy (kamacyt, taenit), tlenki (ilmenit, magnetyt, chromit), grafit i serpentyn. Pozostałe kilkadziesiąt minerałów stwierdzonych w meteorytach stanowi fazę akcesoryczną. Obecnie dzięki zaawansowanym technikom badawczym dokonuje się szeregu odkryć nowych minerałów nie znanych w skałach ziemskich (np. krotyt, tistaryt, moraskoit, czochralskiit, wassonit czy ostatnio reidyt).[2]
.jpg)
Fig. 3. Unbekanntes Mineral X, stahlgrau, von Silikaten und Nickeleisen umgeben. Immersion. (× 125).
Fig. 6. Dieselbe Fig. 3, zwischen gekreuzten Nicols. Anisotropie sehr deutlich. Beim Einblick in die Tiefe des Präparats sich man starke braun-rote (grau auf der Aufnahme) Reflexe wie im Rutil. Gewisse anisotrope Silikatpartieen fliessen mit dem Kristall zusammen. Nic. +. Immers. (× 125).
Wiele popularnych minerałów zidentyfikowano w meteorytach stosunkowo późno. Popularna na ziemi ruda tytanu – minerał rutyl (tlenek tytanu, TiO2), został zidentyfikowany w meteorytach dopiero na początku lat 60. XX wieku. W swoich spisach minerałów meteorytów Mason (1962) i Ramdohr (1963) nie wymieniają rutylu (chociaż Ramdohr opisał podobną fazę w meteorycie Farmington (chondryt L5), jako „unidentified minerals” i zasugerował poprawnie, że może być to rutyl). W 1963 roku Ramdohr zidentyfikował rutyl w chondrycie Mount Browne (chondryt H6) i w kilku mezosyderytach (Buseck et al. 1966).
Odkrycie rutylu w meteorytach przypisuje się Paulowi Ramdohrowi, ale to prawdopodobnie profesor Stanisław Jaskólski[3] z Krakowa, jako pierwszy badacz zaobserwował rutyl w meteorycie już w latach 30. XX wieku! W swojej publikacji (Jaskólski 1938) opisał w meteorycie Łowicz nieznany minerał, który identyfikował jako rutyl:
(…) Bliżej nieokreślony minerał X został napotkany kilkakrotnie w charakterze wrostka, mianowicie w krzemianach, w chromicie oraz na granicy kamacytu z krzemianami. Niestety jego nikłe wymiary i skąpy bardzo zapas uniemożliwiły rozpoznanie jego natury. Jego anizotropia, ksenomorfizm i wielka siła przy odbijaniu światła dowodzą, że należy on do kategorii minerałów kruszcowych. Słabo zaznaczona absorpcja światła ułatwia przy użyciu imersji wgląd w głąb preparatu, połączony z odbiciem wewnętrznym koloru czerwonawego, podobnie jak w rutylu (tabl. IV, fig. 3, 6). (…)
- [fragmenty opisów pod rysunkami]
- Fig. 3. Nieznany minerał „X”, stalowo-szary, otoczony krzemianami i żelazem niklowym. Imersja. (× 125).
- Fig. 6. Taż fig. 3 widziana pomiędzy nikolami skrzyżowanymi. Anizotropia wyraźna. W głębi preparatu silne brunatno-czerwone refleksy (szare na zdjęciu) jak w rutylu. Część anizotropowych krzemianów zlewa się z kryształem. Nikole +. Imersja. (× 125).
Jest to prawdopodobnie pierwsze doniesienie o obserwacji rutylu w meteorytach, wyprzedzające oficjalne doniesienia o całe dziesięciolecia! Należałoby przyjąć, że odkrywcom rutylu był jednak Stanisław Jaskólski, a nie Ramdohr. Na początku XX wieku językami nauki był język niemiecki i francuski. Obecnie rolę tę pełni język angielski, więc zapewne uczeni amerykańscy nie wiedzieli nic o pracy Jaskólskiego z 1938 roku, napisanej nie dość, że po niemiecku, to w dodatku w polskim czasopiśmie? Pech![4]
Zobacz również → obraz z mikroskopu elektronowego ziarna i lamelek rutylu, TiO2 (w sąsiedztwie ilmenitu, FeTiO3) w meteorycie Łowicz.
Galerie
Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938. Niemal cały numer poświęcony badaniom meteorytu Łowicz; patrz → Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938
 Jaskólski Stanisław, Untersuchung undurchsichtiger Bestandteile des Meteorits von Łowicz im auffallenden Lichte[5] |
 Jaskólski Stanisław, Badania składników nieprzeźroczystych meteorytu łowickiego w świetle odbitym |
.jpg) Tablica IV |
.jpg) Tablica IV opis |
Fot. Łukasz Karwowski
.jpg) Fragment inkluzji krzemianowej w części metalicznej meteorytu łowickiego. Obraz BSE (mikroskop elektronowy). Kam – kamacyt, ol – oliwin, py – piroksen, Chr – chromit, ilm – ilmenit[6], SiO2 – niezidentyfikowana faza krzemionki, TiO2 – najprawdopodobniej faza rutylu. Okaz z Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego |
