PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Pomorski niż grawimetryczny

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m (→Bibliografia)
m (→Być może mamy swój Chicxulub?)
 
(Nie pokazano 11 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 3: Linia 3:
{{Strona w budowie}}
{{Strona w budowie}}
 +
== Być może mamy swój Chicxulub? ==
 +
[[Image:Pomerania_Gravity_Low_(Narkiewicz_2024).jpg|thumb|right|280px|A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Narkiewicz et al. 2024)]]
 +
W rejonie Grudziądza występuje ujemna anomalia grawitacyjna, tzw. '''pomorski niż grawimetryczny''' ('''PGL''', ang. '''''Pomerania Gravity Low'''''), którą dwójka badaczy z&nbsp;[[Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie|Państwowego Instytutu Geologicznego w&nbsp;Warszawie]]: Marek Narkiewicz i&nbsp;Zdzisław Petecki, identyfikują, jako pozostałość po impakcie. Wysunęli oni hipotezę, że około 1,6-1,8&nbsp;mld lat temu w&nbsp;kraton wschodnioeuropejski Bałtyka<ref>rejon, gdzie znajduje się współcześnie Polska</ref> (ang. ''East European Craton''; fragment superkontynentu Kolumbia) uderzył meteoroid o&nbsp;rozmiarach podobnych do obiektu, który utworzył krater Chicxulub{{MBD-record|name=Chicxulub}} (Narkiewicz et&nbsp;al. 2024).
-
[[Image:Pomerania_Gravity_Low_(Narkiewicz_2024).jpg|thumb|right|280px|A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Narkiewicz et al. 2024)]]
+
Struktura ta powstała w okresie paleoproterozoiku<ref>za Wikipedią: '''paleoproterozoik''' – pierwsza z trzech er proterozoiku, trwała od 2,5&nbsp;mld do 1,6&nbsp;mld lat temu. W paleoproterozoiku doszło do stabilizacji kontynentów. Uformował się pierwszy prawdziwy superkontynent, łączący ponad 75% mas lądowych planety: Kolumbia</ref>, ale pomimo swojej olbrzymiej wówczas skali oddziaływania na środowisko, nie wywołała ona katastrofalnych skutków dla życia na Ziemi, jakie, np. przyniosła wspomniana katastrofa Chicxulub sprzed 66&nbsp;milionów lat, która doprowadziła do zagłady dinozaurów. Życie na Ziemi dopiero raczkowało, w&nbsp;paleoproterozoiku pojawiły się prokarionty (cyjanobakterie), a&nbsp;pod koniec ery zaczęły formować się pierwsze organizmy eukariotyczne (wielokomórkowe, posiadające jądro komórkowe). Z&nbsp;tego okresu pochodzą też inne zidentyfikowane i&nbsp;potwierdzone struktury impaktowe na Ziemi: kratery Sudbury (130&nbsp;km) i&nbsp;Hudson Bay (450&nbsp;km) w&nbsp;Kanadzie oraz Dhala (11&nbsp;km) w&nbsp;Indiach. Era paleoproterozoiku było bardzo ciekawa i&nbsp;ważna dla formowania się złóż wielu pierwiastków – (za Wikipedią): w&nbsp;tym czasie w&nbsp;Kanadzie tworzyły się złoża niklu. Również powstała większość światowych zasobów rudy żelaza, m.in.: na obszarze dzisiejszej Szwecji, Norwegii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku, Chile, Indii, Syberii. W&nbsp;Ameryce Północnej pojawiły się rudy miedzi. Działo się&nbsp;😀
-
Dwójka badaczy Marek Narkiewicz i Zdzisław Petecki z [[Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie|Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie]] wysunęli hipotezę, że ok. 1,6-1,8 mld lat temu w teren współczesnej Polski uderzył meteoryt o rozmiarach podobnych do obiektu, który stworzył krater Chicxulub i doprowadził do zagłady dinozaurów (Narkiewicz et al. 2024).
+
-
W rejonie Grudziądza występuje anomalia grawitacyjna, tzw. '''pomorski niż grawimetryczny'''<ref>ujemna anomalia grawitacyjna</ref> ('''PGL''', ang. '''''Pomerania Gravity Low'''''), którą badacze identyfikują, jako pozostałość po impakcie. Struktura ta nie jest widoczna na powierzchni Ziemi, gdyż znajduje się ona pod wieloma kilometrami osadów i skał. Według modeli struktura ma owalny kształt i około 200 km średnicy. Powstałą ona w okresie paleoproterozoiku<ref>za Wikipedią: paleoproterozoik – pierwsza z trzech er proterozoiku, trwała od 2,5 mld do 1,6 mld lat temu. W paleoproterozoiku doszło do stabilizacji kontynentów. Uformował się pierwszy prawdziwy superkontynent, łączący ponad 75% mas lądowych planety: Kolumbia</ref>
+
Według modeli struktura ta ma owalny kształt i około 200 km średnicy. Nie jest ona widoczna na powierzchni Ziemi, gdyż znajduje się głęboko pod wieloma kilometrami osadów i&nbsp;skał. Hipoteza opiera się na wynikach pomiarów pól potencjalnych, danych sejsmicznych i&nbsp;magnetotellurycznych oraz najnowszych wyników modelowania grawimetrycznego. Ze względu na głębokość na jakiej znajduje się struktura, nie ma możliwości bezpośredniego potwierdzenia jej impaktowego pochodzenia – nie dysponujemy próbkami skał, by stwierdzić m.in. występowanie brekcji czy zmian szokowych w&nbsp;skałach.
 +
 
 +
Zapewne spadnie na Ziemię jeszcze dużo meteorytów, zanim hipoteza ta zostanie potwierdzona lub obalona?&nbsp;😀
 +
 
 +
== Lokalizacja ==
 +
 
 +
{{GEFrame-begin}}
 +
{{GEMap
 +
| htmlFileMap = wiki-K-Kratery.htm
 +
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Craters-fit.kml
 +
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Craters.kml
 +
| lat = 50.70
 +
| lon = 14.50
 +
| zoom = 7
 +
| type = terrain
 +
}}
 +
{{GEIcon-PointRed}}
 +
(G) Grudziądz
 +
 
 +
Izokliny anomalii grawitacyjnej; strefa ''Teisseyre-Tornquist Zone'' (TTZ)
 +
{{GEFrame-end}}
 +
 
 +
Na mapie zaznaczono kilka izoklin anomalii PGL pola grawitacyjnego (dla wartości: -35,0, -42,5, -50,0 i&nbsp;-55,0&nbsp;mGal<ref>'''Gal''' – jednostka przyspieszenia = 0,01&nbsp;m/s²; 1&nbsp;mGal = 0,00001&nbsp;m/s²</ref>). Zaznaczono również fragment strefy Teisseyre’a-Tornquista (ang. ''Teisseyre-Tornquist Zone'', TTZ) wschodniej granicy szwu transeuropejskiego.
 +
 
 +
Przybliżone położenie środka krateru: 53°20'N, 18°32'E.
 +
 +
<br clear="all"/>
== Galerie ==
== Galerie ==
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="2">
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="2">
-
File:Teisseyre-Tornquist_zone_(Mazur_2017).jpg|Mapy anomalii pól potencjalnych dla obszaru Polski. A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Mazur et al. 2017)
+
File:Teisseyre-Tornquist_zone_(Mazur_2017).jpg|Mapy anomalii pól potencjalnych dla obszaru Polski. A&nbsp;–&nbsp;mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B&nbsp;–&nbsp;mapa anomalii magnetycznych (źródło: Mazur et al. 2017)
-
File:Pomerania_Gravity_Low_(Petecki_2019).jpg|Mapa anomalii grawitacyjnych (AMCG – ''anorthosite–mangerite–charnockite–granite suite rock''; '''PGL – ''Pomeranian Gravity Low'''''; TTZ – ''Teisseyre-Tornquist Zone'') (źródło: Petecki 2019)
+
File:Pomerania_Gravity_Low_(Petecki_2019).jpg|Mapa anomalii grawitacyjnych (AMCG&nbsp;–&nbsp;''anorthosite–mangerite–charnockite–granite suite rock''; '''PGL&nbsp;–&nbsp;''Pomeranian Gravity Low'''''; TTZ&nbsp;–&nbsp;''Teisseyre-Tornquist Zone'') (źródło: Petecki&nbsp;2019)
</gallery>
</gallery>
Linia 35: Linia 63:
* Earth Impact Database – [http://www.passc.net/EarthImpactDatabase/New%20website_05-2018/Chicxulub.htm Chicxulub]
* Earth Impact Database – [http://www.passc.net/EarthImpactDatabase/New%20website_05-2018/Chicxulub.htm Chicxulub]
-
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Krater_Chicxulub Krater Chicxulub] {{SeparatorBull}} [https://pl.wikipedia.org/wiki/Paleoproterozoik Paleoproterozoik]
+
* Wikipedia – [https://pl.wikipedia.org/wiki/Kolumbia_(superkontynent) Kolumbia (superkontynent)] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Krater_Chicxulub Krater Chicxulub] {{SeparatorBull}} [https://pl.wikipedia.org/wiki/Paleoproterozoik Paleoproterozoik]
 +
* Wikipedia (EN) – [https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_possible_impact_structures_on_Earth List of possible impact structures on Earth]
 +
 
 +
* Facebook – MADEINSPACE.pl: [https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122152532276048366&id=61551450983416 "Nowy" krater impaktowy w Polsce?!]
* Portal wyborcza.pl – [https://wyborcza.pl/7,75400,30916159,geolog-znalezlismy-w-polsce-slad-po-uderzeniu-meteorytu-wielkiego.html Geolog: Znaleźliśmy w Polsce ślad po uderzeniu meteorytu wielkiego jak ten, który zgładził dinozaury]
* Portal wyborcza.pl – [https://wyborcza.pl/7,75400,30916159,geolog-znalezlismy-w-polsce-slad-po-uderzeniu-meteorytu-wielkiego.html Geolog: Znaleźliśmy w Polsce ślad po uderzeniu meteorytu wielkiego jak ten, który zgładził dinozaury]

Aktualna wersja na dzień 13:35, 10 maj 2024

0
Under construction icon-orange.svg
 Strona w budowie (Site under construction)
Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Być może mamy swój Chicxulub?

A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Narkiewicz et al. 2024)

W rejonie Grudziądza występuje ujemna anomalia grawitacyjna, tzw. pomorski niż grawimetryczny (PGL, ang. Pomerania Gravity Low), którą dwójka badaczy z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie: Marek Narkiewicz i Zdzisław Petecki, identyfikują, jako pozostałość po impakcie. Wysunęli oni hipotezę, że około 1,6-1,8 mld lat temu w kraton wschodnioeuropejski Bałtyka[1] (ang. East European Craton; fragment superkontynentu Kolumbia) uderzył meteoroid o rozmiarach podobnych do obiektu, który utworzył krater Chicxulub[2] (Narkiewicz et al. 2024).

Struktura ta powstała w okresie paleoproterozoiku[3], ale pomimo swojej olbrzymiej wówczas skali oddziaływania na środowisko, nie wywołała ona katastrofalnych skutków dla życia na Ziemi, jakie, np. przyniosła wspomniana katastrofa Chicxulub sprzed 66 milionów lat, która doprowadziła do zagłady dinozaurów. Życie na Ziemi dopiero raczkowało, w paleoproterozoiku pojawiły się prokarionty (cyjanobakterie), a pod koniec ery zaczęły formować się pierwsze organizmy eukariotyczne (wielokomórkowe, posiadające jądro komórkowe). Z tego okresu pochodzą też inne zidentyfikowane i potwierdzone struktury impaktowe na Ziemi: kratery Sudbury (130 km) i Hudson Bay (450 km) w Kanadzie oraz Dhala (11 km) w Indiach. Era paleoproterozoiku było bardzo ciekawa i ważna dla formowania się złóż wielu pierwiastków – (za Wikipedią): w tym czasie w Kanadzie tworzyły się złoża niklu. Również powstała większość światowych zasobów rudy żelaza, m.in.: na obszarze dzisiejszej Szwecji, Norwegii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku, Chile, Indii, Syberii. W Ameryce Północnej pojawiły się rudy miedzi. Działo się 😀

Według modeli struktura ta ma owalny kształt i około 200 km średnicy. Nie jest ona widoczna na powierzchni Ziemi, gdyż znajduje się głęboko pod wieloma kilometrami osadów i skał. Hipoteza opiera się na wynikach pomiarów pól potencjalnych, danych sejsmicznych i magnetotellurycznych oraz najnowszych wyników modelowania grawimetrycznego. Ze względu na głębokość na jakiej znajduje się struktura, nie ma możliwości bezpośredniego potwierdzenia jej impaktowego pochodzenia – nie dysponujemy próbkami skał, by stwierdzić m.in. występowanie brekcji czy zmian szokowych w skałach.

Zapewne spadnie na Ziemię jeszcze dużo meteorytów, zanim hipoteza ta zostanie potwierdzona lub obalona? 😀

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(G) Grudziądz

Izokliny anomalii grawitacyjnej; strefa Teisseyre-Tornquist Zone (TTZ)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Na mapie zaznaczono kilka izoklin anomalii PGL pola grawitacyjnego (dla wartości: -35,0, -42,5, -50,0 i -55,0 mGal[4]). Zaznaczono również fragment strefy Teisseyre’a-Tornquista (ang. Teisseyre-Tornquist Zone, TTZ) wschodniej granicy szwu transeuropejskiego.

Przybliżone położenie środka krateru: 53°20'N, 18°32'E.


Galerie

Mapy anomalii pól potencjalnych dla obszaru Polski. A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Mazur et al. 2017)

Mapa anomalii grawitacyjnych (AMCG – anorthosite–mangerite–charnockite–granite suite rock; PGL – Pomeranian Gravity Low; TTZ – Teisseyre-Tornquist Zone) (źródło: Petecki 2019)


Bibliografia

  • Mazur Stanisław, Krzywiec Piotr, Malinowski Michał, Lewandowski Marek, Aleksandrowski Paweł, Mikołajczak Mateusz, (2017), Tektoniczne znaczenie strefy Teisseyre’a-Tornquista w świetle nowych badań (Tectonic significance of the Teisseyre-Tornquist zone in the light of new research), Przegląd Geol., 65(12), 2017, s. 1511-1520. Plik pgF.
  • Narkiewicz Marek, Petecki Zdzisław, (2024), Pomerania Gravity Low at the East European Craton margin – granitic batholith or a Paleoproterozoic impact structure?, Geological Quarterly, vol. 68(1), 2024, ss. 12. Plik doi.
  • Petecki Zdzisław, (2019), Ideal body analysis of the Pomerania Gravity Low (northern Poland), Geological Quarterly, vol. 63(3), 2019, s. 558–567. Plik doi.

Przypisy

  1. ^ rejon, gdzie znajduje się współcześnie Polska
  2. ^ krater meteorytowy Chicxulub w Meksyku; za Wikipedią: Chicxulub – ziemski krater uderzeniowy sprzed 66 milionów lat w Meksyku, pogrzebany pod warstwą osadów na półwyspie Jukatan i na dnie Zatoki Meksykańskiej; krater ma około 150 km średnicy, z zewnętrznym pierścieniem o średnicy około 240 km; utworzony w wyniku spadku asteroidy o średnicy około 10 km; powstanie krateru Chicxulub wiązane jest z wielkim wymieraniem kończącym okres kredowy, w którym wyginęło wiele grup zwierząt, m.in. dinozaury
  3. ^ za Wikipedią: paleoproterozoik – pierwsza z trzech er proterozoiku, trwała od 2,5 mld do 1,6 mld lat temu. W paleoproterozoiku doszło do stabilizacji kontynentów. Uformował się pierwszy prawdziwy superkontynent, łączący ponad 75% mas lądowych planety: Kolumbia
  4. ^ Gal – jednostka przyspieszenia = 0,01 m/s²; 1 mGal = 0,00001 m/s²

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Pomorski_ni%C5%BC_grawimetryczny”
Osobiste