O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 22:52, 27 lis 2011

Kolejny meteoryt „utopiony” w bagnie

Doniesienie o spadku 4 kwietnia^[1] 1888 roku w Chłopowie powiat Choszczeński. Z relacji świadków zdarzenia odłamki meteorytu spadły na terenie bagna Tanger Bruch na zachód od Chłopowa (niem. Schwachenwalde).

Pojawiały się współcześnie w mediach informacje o rzekomo znajdowanych w tamtych okolicach meteorytach, ale wydaje się mocno wątpliwe by były to rzeczywiście meteoryty.

Opis spadku wg Brzustowicza

Okolicznościami spadku w Chłopowie interesował się badacz historii tamtych terenów dr Grzegorz Jacek Brzustowicz, który badał również historię spadku w Bierzwniku w 1304 roku. W wydanym w 2006 roku przewodniku turystyczno-historycznym Krzęcin nad Małą Iną tak opisuje on okoliczności spadku (Brzustowicz 2006, za zgodą autora):

Chłopowo na mapie Powiatu Choszczeńskiego (Kreis Arnswalde) z 1834 r. (źródło: G. Brzustowicz). Widać małe jeziorko na północnym krańcu bagna Tanger Bruch

(...)Szlakiem chłopowskiego meteorytu

W pobliżu wsi Chłopowo od strony bagien i Lasu Choszczeńskiego w dniu 4 kwietnia 1888 roku spadł meteoryt. Rzadkie to, ponieważ na ziemiach polskich spadło dotąd 22 meteoryty. 5 maja 1888 roku miejsce spadku penetrowała ekspedycja złożona z uczonych. Wyprawa dotarła na pola Chłopowa, gdzie przeprowadzono wizję lokalną ze świadkami. Tego dnia na pobliskich łąkach pracowali: gospodarz Hermann Schultz, parobek Franz Krause i pastuch Albert Galewski. Ustalono, że meteoryt spadł 4 kwietnia na zachód od wsi Chłopowo i bezpośrednio w pobliżu wschodniej granicy lasu miasta Choszczna. Świadkowie zeznali, że niebo tego dnia było zachmurzone, a powietrze chłodne. O godzinie 11 od południowego zachodu usłyszeli zbliżający się huk i trzask. Potem znad zalesionego zbocza puszczy wyleciał, jakby poruszający się na szynach, ciężki kamienny pojazd, łamiący w okamgnieniu liczne drzewa. Kiedy zniżył się na 170 metrów ponad lasem, był tak gorący, że ze znajdującego się tam niewielkiego stawu wyparowała woda i wzbiła się chmurą na wysokość 30 metrów. Przez jakiś czas chmura była gnana w kierunku widocznego za lasem wiatraka^[2]. Po czym nastąpił wybuch. Eksplozja miała miejsce 25 metrów od płonącego lasu i 15 metrów na lewo od drogi. Odgłos wybuchu był słyszany w Chłopowie i leśniczówce Sowiniec. Zaraz potem przeszła na zachód od bagien gwałtowna burza z piorunami. Poszukiwania resztek bolidu nie przyniosły rezultatu. Świadkowie określili średnicę bolidu na 1-2 metrów. Podczas eksplozji rozpadł się na małe kawałki, które wpadły na łąki i do bagna.

Szlak turystyczny pokazuje okolicę, w której doszło do upadku meteorytu. Z Krzęcina z Placu im. Jana Pawła II kierujemy się główną drogą na południe do Chłopowa. Przed wioską, po południowo-zachodniej stronie drogi rozciągają się moczary dochodzące do Lasu Pluskocińskiego. Tutaj doszło w XIX wieku do tego niecodziennego wydarzenia. Miejsce upadku okrążamy jadąc do Chłopowa, a potem drogą przez las w kierunku na Strzelce. Po lewej stronie tej drogi znajduje się rozlewisko Kanada. Dalej docieramy do Pluskocina, a stąd do Krzęcina. Podczas wycieczki warto przyglądać się dziwnym kamieniom, ponieważ okruchy meteorytu nadal znajdują się na obszarze jego spadku. (Długość trasy ok. 17 km).(...)

Brzustowicz nie podaje w swoim opisie łąki i bagna nad którymi rozpadł się meteoryt. Ale z opisu zamieszczonego w die Chronik, Spechtsdorf 1927 (zamieszczonego poniżej) wynika, że chodzi o okolice bagna Tanger Brüch na zachód od Chłopowa.

Tanger Brüch (Tangermoor) – bagno na wschodnim kraju Lasu Pluskocińskiego, na zachód od Chłopowa. Na niemieckich mapach (do 1945 roku) nosi ono nazwę Tanger Bruch. Dzisiaj nie ma urzędowej polskiej nazwy, ale na mapie z 1982 roku jest nazwa Torfowisko Zapaść. Wspomniany podczas upadku meteorytu staw czy jeziorko bez nazwy, widoczne jest na północnym skraju bagna Tanger bruch na mapach z 1779 i 1834 roku. Zaznaczone jest również na mapie Reymana i nosi nazwę Lindew S(ee).. Brak go na mapach późniejszych od początku XX wieku.^[3]

Ciekawa jest również rola wiatraka w relacjach ze spadku. W relacji Brzustowicza - chmurę wznieconę z wyparowanej wody z jeziorka wiatr gnał w kierunku widocznego za lasem wiatraka, natomiast w ralacji z die Chronik wzniecona chmura wody/pary przypominała swym kształtem wiatrak?! Na mapach okolic Chłopowa jest zaznaczona pozycja wiatraka około 0,5 km na południe od wsi.

Opis spadku wg die Chronik, Spechtsdorf 1927

Opis spadku meteorytu w Chłopowie w Powiecie Choszczno w 1888 roku

Za portalem Pałac Sepetów - Spadek kamienia meteorowego w Chłopowie w Powiecie Choszczno w 1888 roku

Teren upadku meteorytu jest trudny, profil poniekąd wyklucza stosowanie konwencjonalnych metod detekcji (stąd wszelkiej maści poszukiwacze skarbów są skazani z góry na niepowodzenie), a sama lokalizacja miejsca spadku mimo dość dokładnego opisu jest problematyczna. Przede wszystkim brakuje rozeznania co do lokalnych nazw okolicy, używanych przed wprowadzeniem późniejszych określeń. Samo bagno Tangermoor stało się w wyniku zmian Tangerbruch, jednak czy pierwotna nazwa dotyczyła jedynie zachodniej jego części czy też obejmowała całość rozległego przecież obszaru mokradeł – pozostaje zagadką.

SCHWACHENWALDE – CHŁOPOWO

Nie znam pierwotnego źródła, w którym ukazał się artykuł – być może była to gazeta. Później przedruk ukazał się w die Chronik, Spechtsdorf 1927, nr 13, a następnie w wydawnictwie dla byłych mieszkańców tamtych terenów w Niemczech Zachodnich.

Der Meteorsteinfall von Schwachenwalde, Kr.Arnswalde 1888.

Spadek kamienia meteorowego w Chłopowie w Powiecie Choszczno w 1888 roku

Rok 1888, w którym zmarło dwóch cesarzy, był bogaty również w osobliwe zjawiska natury. Jedyny w swoim rodzaju przebieg zimy spowodował wiosna olbrzymie powodzie. Także wilki przyniosło ze wschodu do Powiatu Choszczno. Widziano dwóch owych niebezpiecznych gości w okolicach Kamienia, lecz pełne nerwów polowanie nie przyniosło sukcesu. Wreszcie leśniczemu Kroll z Salvin (?- G.J.Brzustowicz podaje nazwę Zolwienko^[4]) udało się unieszkodliwić jedną z bestii. Także wielokrotnie stwierdzono występowanie azjatyckich pustynników (Syrrhaptes paradoxus), a placówki urzędowe zgłaszały prośby, aby te podobne do kuropatwy ptaki koniecznie ochraniać. Po tym wszystkim 4 kwietnia^[1] 1888 spadł nad Chłopowem meteoryt. Jakież podniecenie wywołało to wśród ludności, która sądziła że to trzęsienie ziemi! Aż musieli naukowcy przybyć i w rezultacie przeprowadzonych badań, dyrektor górniczy z Harzburga Castendryk mógł podzielić się z publicznością stwierdzonym wynikiem:

"5 maja w towarzystwie pana burmistrza Klaucke z Choszczna zwiedziłem miejsce zdarzenia na Chłapowskich bagnach i po wysłuchaniu osób obserwujących zjawisko wykryłem poniższe: 4 kwietnia^[1] przed południem właściciel dworu gospodarstwa Herman Schulz oraz jego ludzie, parobek Fr.Krause i pastuszek Albert Galewski byli zajęci pracami na łące w rejonie bagien, zwanych Tangermoor (słówko Tange oznacza wodorost), położonych około 18 minut marszu na zachód od ich miejscowości CHŁOPOWO, bezpośrednio na wschodniej granicy lasów miejskich Choszczno. Niebo było słabo zachmurzone a powietrze chłodne (zimne). Około 11.00 ludzie ci usłyszeli nagle trochę odległy głuchy huk i bezpośrednio po nim zbliżające się, coraz bardziej głośne trzaski, zdające się dochodzić od strony południowo-zachodniej z girlandy pobliskiego lasu i przypominające w pierwszej chwili hałas przeładowanego i załamującego się pod ciężarem wozu z kamieniami. Jednakże nim zyskano na czasie aby się bardziej przypatrzyć, z małego, zalanego woda zagłębienia w bagnisku ok. 170 m w kierunku na zachód, dokładnie przed lasem wzniósł się na wysokość około 30 m słup pary o średnicy 3-4 m, w którym można było wyraźnie zobaczyć pojedyncze, wciąż odnawiające się i z wielka siłą wytryskujące strumienie wody. Ów słup, który w swoim zewnętrznym kształcie przypominał korpus wiatraka^[2] i widać było przez niego las w tle, zniknął dopiero po kilku minutach, odrywając się najpierw od ziemi a następnie rozproszył się od dołu do góry. Nim jednak owo zjawisko całkiem zniknęło pokazały się ku przerażeniu ludzi, co zrozumiale, dwie następne masy pary i wody, z boku w odległości najwyżej 12 do 16 m od nich, które nie podniosły się jednak wyżej niż do 1 m, Jednakże zmusiły do pospiesznego wycofania się trzech świadków nie z własnej woli, ponieważ oczekiwano teraz w tych punktach jeszcze większych wybuchów, jak też spostrzeżono i w to wierzono, ze bagnisty grunt mógłby zostać wprawiony w słaby, trzęsący ruch. Z pobliskiej drogi widać było jednak, że tymczasem wszystko uspokoiło się na powrót stad zawrócono w kierunku miejsca pierwszego, większego zjawiska, oddalonego ok. 25 m od krawędzi lasu i 15 m na lewo od drogi, aby obserwować jego ewentualne skutki. Jednak powierzchnia wody była znowu gładka, a nie można było sobie przypominać, a co wcale nie było jasne (klarowne), czy to woda mogłaby się tak sama szczególnie wznieść. Niestety nic szczególnego nie zwracało uwagi, inaczej można by najdokładniej określić miejsce eksplozji. W pobliskiej wiosce Chłopowo słyszano także wyraźnie grzmot, także według wiadomości leśniczego Hopusch z leśniczówki Przybyslaw Wschodni położonej około pół godziny na zachód od Tangermoor, jego pomocnik Mickley, który jako ze wykluczał burze, przypuszczał dalekie huki armatnie.

Mimo ze podczas moich szczegółowych oględzin w dniu 5 maja nie spostrzegłem żadnych śladów na górnej powierzchni mokradła, jak również już wcześniej na zbiorniku wodnym w miejscu głównego zjawiska, które w międzyczasie przez osuszenie stało się znacznie bardziej płytkie i z którego teraz wykiełkowała już pierwsza roślinność wiosenna – znalazłem jednak szczegółowe wiadomości i potwierdziłem swoje wcześniejsze przypuszczenia, ze musiał tu mieć miejsce przypadek większego spadku meteorytu. Meteor który dostał się z wszechświata w atmosferę ziemska, będący fragmentem rozbitego ciała kosmicznego, wydaje się że pod koniec miał tor lotu (–mój przypisek, jako ze słówko "lot" nie występuje w tekście) zorientowany na północny wschód, a powstałe w wyniku eksplozji spowodowanej jego rozżarzeniem małe odłamki mogły zostać wyrzucone w tym kierunku. Fragmenty które wpadły do wody i podmokłego gruntu mokradła, gorące jeszcze z rozżarzenia, musiały aż do ich całkowitego ochłodzenia ukazać owe zjawiska obserwowane przez Hermana Schulz i jego ludzi. Jak głęboko przenikały w ziemie (glebę), uzależnione jest w istotny sposób od grubości górnej, chwiejącej się powierzchni gruntu, która tutaj wynosić powinna 1-2 m. Pod nią występuje cienka warstwa gliny i biało-szary, dość zbity margiel, który wyhamował siłę spadku."

tłum. K.Andrzejewski

Źródła

W katalogu Klein'a (1904) jest informacja o spadku

1888 März 4[1]

11h vorm.

Schwachenwalde, Kreis Arenswalde

Kreis Arenswalde - powinno być Kreis Arnswalde powiat Choszczeński

Lokalizacja

(C) Choszczno, (*) Chłopowo

Choszczno (niem. Arnswalde), Chłopowo (powiat choszczeński) (niem. Schwachenwalde), bagno Tanger Bruch

Mapy

Chłopowo na mapie Powiatu Choszczeńskiego z 1834 r. Widać małe jeziorko na północnym krańcu bagna Tanger Bruch (źródło: G. Brzustowicz)	Fragment arkusza 61 Arnswalde mapy Reymanna; jeziorko na północnym skraju nosi nazywę Lindew S. (źródło: Archiwum Map WIG)	Fragment arkusza 63 Arnswalde mapy TUDR z 1913 roku (źródło: Archiwum Map WIG)
Fragment arkusza 2959 Schwachenwalde mapy Messtischblatt z 1935 roku (źródło: MAPSTER)	Fragment arkusza 54 Arnswalde-Schloppe-Friedeberg_(Nm.) mapy Großblatt/Einheitsblatt z 1938 roku (źródło: MAPSTER)	Fragment arkusza mapy 1:50000 AMS M753 Poland z 1982 roku; współczesna nazwa bagna Torfowisko Zapaść (źródło: MAPSTER)

Bibliografia

• +Brzustowicz Grzegorz Jacek, (2006), Krzęcin nad Małą Iną. Przewodnik turystyczno-historyczny. Wydawnictwo ASz, Krzęcin-Choszczno, ss. 126, 2006. Okładka

• +Der Meteorsteinfall von Schwachenwalde, Kr. Arnswalde 1888. die Chronik, Spechtsdorf 1927, nr 13.

• Klein Hermann J., (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde. XIV. Jahrgang 1903. Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904.

Przypisy

1. ^ ^{a b c d} w tłumaczeniu Andrzejewskiego i opisie Brzustowicza jest data 4 kwietnia, natomiast u Kleina (1904) jest data 4 marca (!?), która jest prawdopodobnie błędna oraz błędna jest nazwa Kreis Arenswalde
2. ^ ^{a b} w relacji Brzustowicza - chmurę po wyparowaniu wody z jeziorka wiatr gnał w strone widocznego za lasem wiatraka, natomiast w ralacji z die Chronik wzniecona chmura wody przypominała swym kształtem wiatrak
3. ^ na współczesnych zdjęciach lotniczych widać w tym miejscu obszar porośnięty niską roślinnością
4. ^ chodzi o książkę „Krzęcin nad Małą Iną”, rozdział „Szlakiem chłopowskiego meteorytu” doktora Grzegorza Jacka Brzustowicza

Zobacz również

• spadek do bagna nieodnalezionego meteorytu Gaj

Linki zewnętrzne

• MSMK - Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski - MSMK astroblemy.pl
• Pałac Sepetów - Spadek kamienia meteorowego w Chłopowie w Powiecie Choszczno w 1888 roku
• Wikipedia - Powiat Choszczeński • Choszczno • Chłopowo (powiat choszczeński)
• Gminne Centrum Kultury w Krzęcinie - artykuł OBJEZIERZE Meteoryt czy zwykły kamień?
• Choszczno.tv - artykuł Meteoryt to czy zwykły kamień
• Meteorytomania
• Archivum internetu

Co jeszcze na stronie?

• rozbieżności dat - marzec-kwiecień!?
• może jeszcz mapkę z lokalizacją bagna?