Częstochowa (artefakty)

{{Strona w budowie}}
__NOTOC__
{{VerifyLevel|level=1i}}


{{Sparse-b}}Hasło powstało dzięki wydatnej pomocy ze strony Macieja Kosińskiego, Kierownika Działu Archeologii Muzeum Częstochowskiego.{{Sparse-e}}
{{TOC My}}
== Pięć artefaktów z żelaza meteorytowego! ==

;Artefakty z żelaza meteorytowego zidentyfikowane w zbiorach Muzeum Częstochowskiego:
{| {{Koblitz Repository |max-width=800px}}
! Artefakt !! cmentarzysko/grób !! Zimny (1965) !! Jambon et al. (2024) !! nr inwentarzowy
|-
| bransoleta || Raków/grób nr 1 || '''bransoleta 3''' || '''bransoleta A''' || Cz.I-9:60
|-
| pierścień na kostkę (nagolennik) || Raków/grób nr 11 || – || '''bransoleta D''' || Cz.I-67:60
|-
| bransoleta || Raków/grób nr 62 || '''bransoleta 4''' || '''bransoleta B''' || Cz.I-294:61
|-
| bransoleta || Raków/grób nr 71 || – || '''bransoleta C''' || Cz.I 252/2:4
|-
| szpila || Mirów/grób nr 8 || – || '''szpila E''' || CzMirów 3440/9
|}


;Wszystkie pięć artefaktów:
<gallery caption="" widths="440px" heights="120px" perrow="3">
File:Częstochowa_artefakty_(Jambon_2024)-fig01-p3-4.jpg|''Fig. 1.'' (fragment) ''{{Wielokropek}} Bracelets (A-B-C) and anklering (D) from Częstochowa-Raków made of meteoritic iron (3). Pin fragment (E) from Częstochowa-Mirów (4). Drawing by K.&nbsp;Dzięgielewski.''
</gallery>


== Cmentarzysko Częstochowa-Raków ==
[[Image:Częstochowa-Raków_(Kapica_1965)-rys01.jpg|thumb|left|480px|Schemat rozmieszczenia grobów na cmentarzysku Częstochowa-Raków (źródło: Kapica 1965)]]

<br clear="all"/>

=== Grób nr 1 ===

Grób nr 1 (szkieletowy, męski) w którym znaleziono '''bransoletę nr 3''' (nr inw. Cz.I-9:60) – '''{{Txt2Img|Czestochowa_Rakow_I.jpg|Czestochowa Rakow&nbsp;I}}''' ('''bransoleta&nbsp;A''' wg Jambon et&nbsp;al. 2024) (źródła: [[Szablon:Błaszczyk (1965)|Błaszczyk 1965]]; Archiwum Muzeum Częstochowskiego)
<gallery caption="" widths="240px" heights="200px" perrow="3">
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-rys02-03.jpg|(''Grób nr 1'') '''Rys. 2 i 3.''' {{Wielokropek}} '''artefakt&nbsp;9''': bransoleta żelazna o&nbsp;przekroju niemal okrągłym, ze stykającymi się końcami; śr.&nbsp;7,5&nbsp;cm, gr.&nbsp;0,7&nbsp;cm. Cz.I-9:60 ({{Txt2Img|Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-tab01.jpg|tabl.&nbsp;I&nbsp;f}})
File:Rezerwat_Archeologiczny_(grób_nr_1)_(AMCz).jpg|Grób nr 1 (źródło: Archiwum Muzeum Częstochowskiego)
File:Rezerwat_Archeologiczny_(grób_nr_1_bransoleta)_(AMCz).jpg|'''Bransoleta z żelaza meteorytowego''' na członach palców prawej ręki (źródło: Archiwum Muzeum Częstochowskiego)
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-tab01.jpg|'''Tabl. I.''' {{Wielokropek}} '''artefakt&nbsp;f'''
File:Czestochowa Rakow I.jpg|Czestochowa Rakow I – karta inwentarzowa (Cz.I-9:60)
File:Rezerwat_Archeologiczny_(cmentarzysko)-1_(AMCz).jpg|Cmentarzysko; widok na groby nr&nbsp;1 i&nbsp;11 (źródło: Archiwum Muzeum Częstochowskiego)
</gallery>

'''Przewodnik po cmentarzysku''' → '''[http://mcz.web2com.pl/przewodnik-po-cmentarzysku/grob-nr-1/poziom-1/ grób nr 1]'''.

<br clear="all"/>

=== Grób nr 11 ===

Grób nr 11 (szkieletowy, żeński) w którym znaleziono '''{{Txt2Img|Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-bransoleta_D.jpg|bransoletę&nbsp;D}}''' (nr&nbsp;inw. Cz.I-67:60) wg Jambon et&nbsp;al. (2024) (źródła: [[Szablon:Błaszczyk (1965)|Błaszczyk 1965]]; Archiwum Muzeum Częstochowskiego)
<gallery caption="" widths="240px" heights="200px" perrow="3">
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-rys14.jpg|(''Grób nr 11'') '''Rys. 14.''' {{Wielokropek}} '''artefakt&nbsp;12'''<ref>w&nbsp;Błaszczyk (1965, s. 50)  w&nbsp;spisie inwentarza, jest pod numerem '''11'''</ref>: nagolennik z&nbsp;pręta żelaznego o&nbsp;przekroju okrągłym z&nbsp;zaostrzonymi końcami, zachodzącymi na siebie; śr.&nbsp;6,0&nbsp;cm, gr.&nbsp;0,4-0,5&nbsp;cm. Cz.I-67:60 ({{Txt2Img|Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-tab05.jpg|tabl.&nbsp;V&nbsp;h}})
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-fot16.jpg|Grób nr 11
File:Rezerwat_Archeologiczny_(grób_nr_11)_(AMCz).jpg|Grób nr 11 (źródło: Archiwum Muzeum Częstochowskiego)
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-fot17.jpg|Układ naczyń
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-fot18.jpg|Fragmenty czaszki i&nbsp;naszyjnik
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-fot19.jpg|Żelazne nagolenniki (po lewej '''pierścień na kostkę (nagolennik) z&nbsp;żelaza meteorytowego''')
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-tab05.jpg|'''Tabl. V.''' {{Wielokropek}} '''artefakt&nbsp;h'''
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-bransoleta_D.jpg|(tabl. V. fragment)
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-tab06.jpg|'''Tabl. VI.'''
File:Częstochowa_artefakty_(MCz)-nagolennik_D.jpg|'''Nagolennik D''' (bransoleta D) (źródło: Muzeum Częstochowskie)
File:Częstochowa-Raków_(czestochowa_pl)-bransoleta_D.jpg|Nagolennik D (bransoleta D) na wystawie „''Częstochowa – spojrzenie w&nbsp;przeszłość''” w&nbsp;częstochowskim Ratuszu w&nbsp;2024&nbsp;roku
File:Rezerwat_Archeologiczny_(Włodzimierz_Błaszczyk)-1_(AMCz).jpg|Włodzimierz Błaszczyk przy grobie nr&nbsp;11 (źródło: Archiwum Muzeum Częstochowskiego)
</gallery>

'''Przewodnik po cmentarzysku''' → '''[http://mcz.web2com.pl/przewodnik-po-cmentarzysku/grob-nr-11/poziom-1/ grób nr 11]'''.

W listopadzie 2024 roku w Muzeum Częstochowskim została otwarta nowa wystawa stała poświęcona dziejom miasta i okolic „''Częstochowa - spojrzenie w&nbsp;przeszłość''”. Jednym z&nbsp;eksponatów jest '''nagolennik&nbsp;D''' (bransoleta&nbsp;D), której zdjęcie można zobaczyć, m.in. tu → [https://www.straznicyczasu.pl/download/file.php?id=356942 zdjęcie].

<br clear="all"/>

=== Grób nr 62 ===

Grób nr 62 (ciałopalny, podwójny) w którym znaleziono '''bransoletę nr&nbsp;4''' (nr&nbsp;inw. Cz.I-294:61) – '''{{Txt2Img|Czestochowa_Rakow_II.jpg|Czestochowa Rakow&nbsp;II}}''' ('''bransoleta&nbsp;B''' wg Jambon et&nbsp;al. 2024) (źródła: [[Szablon:Błaszczyk (1965)|Błaszczyk 1965]]; Archiwum Muzeum Częstochowskiego)
<gallery caption="" widths="240px" heights="200px" perrow="3">
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-rys80.jpg|(''Grób nr 62'') '''Rys. 80.''' {{Wielokropek}} '''artefakt&nbsp;17''': bransoleta żelazna z&nbsp;pręta o&nbsp;przekroju płasko wypukłym, śr.&nbsp;7,0&nbsp;cm. Cz.I-294:61 ({{Txt2Img|Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-tab23.jpg|tabl.&nbsp;XXIII&nbsp;l}})
File:Rezerwat_Archeologiczny_(grób_nr_62)_(AMCz).jpg|Grób nr 62 (źródło: Archiwum Muzeum Częstochowskiego)
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-fot82.jpg|Rozmieszczenie przedmiotów metalowych (po prawej '''bransoleta z&nbsp;żelaza meteorytowego''')
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-tab23.jpg|'''Tabl. XXIII.''' {{Wielokropek}} '''artefakt&nbsp;l'''
File:Częstochowa-Raków_(Błaszczyk_1965)-tab24.jpg|'''Tabl. XXIV.'''
File:Czestochowa Rakow II.jpg|Czestochowa Rakow II – karta inwentarzowa (Cz.I-294:61)
</gallery>

<br clear="all"/>

=== Grób nr 71 ===

Opis wg Jambon et al. (2024) ('''bransoleta C''' wg Jambon et al. 2024):
:'''Grób 71 – pochówek inhumacyjny''' (''odkryty podczas renowacji budynku Rezerwatu Archeologicznego; Kosiński, Wieczorek-Szmal 2007b, s. 45-49''<ref name="Jambon sources">pozycje bibliograficzne w [[Szablon:Jambon (2024)|Jambon et al. (2024)]]</ref>)

:Na głębokości około 100 cm od posadzki w holu budynku zarysowała się w warstwie piasku jama grobowa zorientowana na osi północ-południe o&nbsp;wymiarach 250x50&nbsp;cm. W&nbsp;północnej części jamy znajdowały się kamienie pierwszej warstwy brukowej, poniżej w&nbsp;kolejnej warstwie kamieni znaleziono fragmenty ceramiki, a&nbsp;w&nbsp;południowej części pojawiły się kości czaszki. Po usunięciu kamieni na głębokości 120–140&nbsp;cm odsłonięto kości szkieletu. Ich układ wskazuje, że zmarły został złożony w&nbsp;pozycji na plecach, z&nbsp;głową skierowaną na południe i&nbsp;rękami wyprostowanymi wzdłuż tułowia.

:W pobliżu czaszki znaleziono brązową szpilę (4), a na kręgach szyjnych naszyjnik z brązu&nbsp;(6). Na kości przedramienia prawej ręki znajdowała się żelazna bransoleta&nbsp;(7), obok leżał żelazny nóż&nbsp;(5), a&nbsp;w&nbsp;okolicy kości udowej umieszczony był kieł świni&nbsp;(8). W&nbsp;południowej części jamy, w&nbsp;pobliżu głowy zmarłego, znajdowała się czerpak&nbsp;(3). Dwa kolejne naczynia, misa&nbsp;(2) i&nbsp;garnek&nbsp;(1), umieszczono w&nbsp;północnej części jamy grobowej.

:'''Inwentarz:'''
# Owalny garnek z wklęsłym dnem, M.Cz.I 252/2:1
# Półkulista misa z krawędzią wywiniętą do wewnątrz, M.Cz.I 252/2:2
# Półkulisty czerpak z wklęsłym dnem, M.Cz.I 252/2:9
# Szpila z brązu, długość 12 cm, M.Cz.I 252/2:5
# Nóż żelazny, M.Cz.I 252/2:3
# Naszyjnik z brązu, M.Cz.I.x
# <u>(meteorytowa) bransoleta żelazna, M.Cz.I 252/2:4</u>
# Złamany kieł świni (?), M.Cz.I 252/2:7
:'''Analiza antropologiczna:'''
# Wiek: dorosły (''Adultus'')
# Płeć: mężczyzna

Grób nr 71 (szkieletowy) w którym znaleziono '''bransoletę&nbsp;C''' (nr&nbsp;inw. Cz.I 252/2:4) (źródło: Jambon et&nbsp;al. 2024)
<gallery caption="" widths="240px" heights="200px" perrow="2">
File:Częstochowa_artefakty_(MCz)-bransoleta_C.jpg|'''Bransoleta&nbsp;C''' (źródło: Muzeum Częstochowskie)
File:Częstochowa_artefakty_(Jambon_2024)-fig01-p3-4.jpg|''Fig. 1.'' (fragment) ''{{Wielokropek}} Bracelets (A-B-C) and anklering (D) from Częstochowa-Raków made of meteoritic iron (3). Pin fragment (E) from Częstochowa-Mirów (4). Drawing by K.&nbsp;Dzięgielewski.''
File:Częstochowa-Raków_(Kosiński_2007)-grób_nr_71.jpg|(''Grób nr 71'') '''Bransoleta C''' (4) obok czaszki (źródło: Kosiński et al. 2007)
File:Częstochowa-Raków_(Szczepanek_2007)-czaszka.jpg|Czaszka z grobu nr&nbsp;71 (źródło: Szczepanek 2007)
</gallery>

<br clear="all"/>

== Cmentarzysko Częstochowa-Mirów ==

=== Grób nr 8 ===

Opis wg Jambon et al. (2024):
:'''Grób 8 – prawdopodobnie pochówek inhumacyjny''' (''Młodkowska-Przepiórowska 1995, s. 8-9, ryc. 4, tablica I:10–14''<ref name="Jambon sources"></ref>)

:Dane dotyczące tego grobu w dokumentacji terenowej są niejasne (trzy groby zostały opisane jako nr&nbsp;8), dlatego nie podajemy szczegółowego opisu grobu, jego inwentarza ani analizy antropologicznej.

Grób nr 8 (szkieletowy?) w którym znaleziono '''szpilę E''' (nr&nbsp;inw. CzMirów 3440/9) (źródło: Jambon et&nbsp;al. 2024)
<gallery caption="" widths="240px" heights="160px" perrow="3">
File:Częstochowa_artefakty_(MCz)-szpila_E.jpg|'''Szpila&nbsp;E''' (źródło: Muzeum Częstochowskie)
File:Częstochowa_artefakty_(Jambon_2024)-figA2-4.jpg|''Figure A2:4. Częstochowa-Mirów, grave&nbsp;8. Pin&nbsp;E (Cz-3440/9). Micro CT image (longitudinal section)''
</gallery>

<br clear="all"/>

== [[Bibliografia]] ==

* {{Błaszczyk (1965)}}

* {{Jambon (2024)}}

* Kosiński Maciej, Wieczorek-Szmal Magdalena, (2007), '''Materiały z badań ratowniczych w 2001 r. na cmentarzysku kultury łużyckiej w Częstochowie-Rakowie (''Materials from Rescue Research in 2001 at the Lusatian Culture Cemetery in Częstochowa-Raków'')''', ''Rocznik Muzeum Częstochowskiego'', 8, 2007, s. 43-56.

* Szczepanek Anita, (2007), '''Analiza antropologiczna szczątków kostnych z Częstochowy-Rakowa – badania z 2001 r. (''Anthropological analysis of bone fragments from the Częstochowa-Rakow cemetery – examination in 2001'')''', ''Rocznik Muzeum Częstochowskiego'', 8, 2007, s. 57-61.

* {{Zimny (1965)}}

{{Przypisy}}

== Zobacz również ==

* artefakty [[Czestochowa Rakow I i II (Częstochowa Raków I i II)]]
* artefakty [[Częstochowa Raków, Częstochowa Mirów]]
* [[Muzeum Częstochowskie]]
* [[Muzeum Częstochowskie/Galerie]]

== Linki zewnętrzne ==

* Muzeum Częstochowskie – Rezerwat Archeologiczny: '''[http://mcz.web2com.pl/przewodnik-po-cmentarzysku/ Przewodnik po cmentarzysku]'''
* Portal czestochowa.pl – [https://www.czestochowa.pl/nowe-spojrzenie-w-czestochowska-przeszlosc NOWE SPOJRZENIE W CZĘSTOCHOWSKĄ PRZESZŁOŚĆ]

[[Category:Artefakty]]
[[Category:Sztuka]]