Kratery Morasko

__NOTOC__
{{VerifyLevel |level=1}}
== Grupa kraterów (zagłębień) podejrzewanych o meteorytowe pochodzenie ==
{{InfoboxMeteorite
 | nazwa = Morasko [crater]
 | grafika = Morasko-Aa-01-37-26003.jpg
 | opis = Rezerwat Morasko, widok z&nbsp;góry na pole kraterów (fot.&nbsp;Marek&nbsp;Ostrowski)<br>Widać „dziury” w&nbsp;drzewach w&nbsp;miejscu kraterów 1, 3, 5 i&nbsp;7
 | klasa = Krater impaktowy (''impact crater'')
 | mbclass = crater
 | metbull = 35266
 | lokalizacja = wieś Morasko na północ od Poznania, Polska
 | położenie = 52°29'N, 16°54'E
 | uwagi = w ich okolicy znajdowane są meteoryty żelazne [[Morasko]]
 | age = ich powstanie datowane jest na <10000 lat temu
 | diameter = największy krater ma ok. 100&nbsp;m
 | typ =
 | cechy = siedem (9?) kraterów<ref>Classen (1980) wymienia 8 kraterów</ref>
 | synonimy = Nordheim
}}
Obiekty sklasyfikowane w [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php Meteoritical Bulletin Database] jako '''kratery impaktowe''' (''Impact crater'').

Około 12 km na północ od centrum Poznania, a około 600 metrów na północny-wschód od szczytu Góry Moraskiej (153,8&nbsp;m n.p.m.)<ref>Góra Moraska (Wzgórze Morasko), na starych niemieckich mapach jako ''''' Grünheide'''''</ref>, na terenie Rezerwatu „Meteoryt Morasko” znajduje się 7 (9?) zagłębień terenu, uważanych za kratery meteorytowe. Większość zagłębień leży w&nbsp;obrębie lasu dębowo-grabowego na obszarze moreny Moraskiej ciągnącej się na odcinku 6&nbsp;km od wsi Jelonek na zachodzie do Nowej Wsi Górnej<ref>'''Nowa Wieś Górna''' – część Poznania zlokalizowana pomiędzy Radojewem na północy, a&nbsp;Umultowem na południu</ref> na wschodzie. Morenę budują iły poznańskie, gliny zwałowe, piaski i&nbsp;żwiry.

:Za Witoldem Szczucińskim (Szczuciński et al. 2024): Krater uderzeniowe Morasko należą do około 200 rozpoznanych i&nbsp;udokumentowanych struktur uderzeniowych na Ziemi (Hodge 1994). Najprawdopodobniej powstały one w&nbsp;środkowym holocenie w&nbsp;wyniku uderzenia meteorytu żelaznego, którego spadek utworzył co najmniej siedem kraterów uderzeniowych i&nbsp;liczne fragmenty meteorytu rozrzucone na obszarze kilku kilometrów kwadratowych. Kratery te powstały na zboczach moreny spiętrzonej (''push moraine''), ostatecznie ukształtowanej około 18-19&nbsp;tysięcy lat temu, podczas ostatniej fazy wycofywania się lodowca poznańsko-frankfurckiego okresu najnowszej lodowacenia (lodowacenia wischelańskiego, ''Weichselian Glaciation''). Współczesny krajobraz tego obszaru ma skomplikowane pochodzenie z&nbsp;głównymi formami glacjalnymi nakładającymi się na struktury uderzeniowe. Kratery te to okrągłe zagłębienia w&nbsp;kształcie misy o&nbsp;różnych asymetrii przekroju poprzecznego, wynikających z&nbsp;oddziaływania procesu uderzenia i&nbsp;pierwotnej topografii przeduderzeniowej form glacjalnych i&nbsp;postglacjalnych. Średnice kraterów wahają się od około 30 do 100&nbsp;metrów. Procesy związane z&nbsp;uderzeniem i&nbsp;ich skutki były niedawno przedmiotem licznych badań, obejmujących szczegółowe badania morfologiczne i&nbsp;geologiczne, numeryczne modelowanie uderzenia oraz poszukiwanie wskaźników wpływu środowiskowego uderzenia. Choć niektóre kwestie pozostają jeszcze nierozstrzygnięte, to spadek meteorytu Morasko jest prawdopodobnie jednym z&nbsp;najlepiej zbadanych małośrednich uderzeń na świecie.


'''Obiekty te (kratery) wiązane są z&nbsp;meteorytem [[Morasko]]'''.

Szczegółowy opis „kraterów”, patrz → [[Kratery Morasko#Galerie|Galerie]].

== Historia „odkrycia” ==

Hipotezę, że zagłębienia na północ od Poznania są pochodzenia meteorytowego, jako pierwszy zaproponował w&nbsp;1957 roku [[Bibliografia/Pokrzywnicki Jerzy|Jerzy Pokrzywnicki]] (Pokrzywnicki 1957, ''Urania''; 1961; 1964 oraz ''Życie Warszawy'' i&nbsp;''Trybuna Ludu'' z&nbsp;1961 roku).

Pokrzywnicki (1957, ''Urania''):
{{AQuote-begin |max-width=640px}}
{{wielokropek}} Zasługuje na uwagę, że w lesie [[Morasko]] znajdują się dwa duże wgłębienia eliptyczne, jedno na oko o&nbsp;średnicy 20&nbsp;metrów i&nbsp;drugie, sądząc z&nbsp;mapy, średnicy 75—90&nbsp;metrów, o&nbsp;głębokości rzędu kilku (a&nbsp;może i&nbsp;więcej) metrów. Nie są to jak się zdaje dzieła rąk ludzkich, ponieważ miejscowa ludność uważa, że istnieją one „od niepamiętnych czasów”. O&nbsp;ile nie są to oczka lodowcowe, to w&nbsp;związku z&nbsp;sąsiednimi znaleziskami meteorytów nasuwa się hipoteza ich meteorytowego pochodzenia, albowiem kras w&nbsp;tej okolicy jest mało prawdopodobny. Dalsze badania i&nbsp;poszukiwania są więc konieczne i&nbsp;będą prowadzone.&nbsp;{{Wielokropek}}
{{AQuote-end}}

Jerzy Pokrzywnicki na przełomie lat 50. i 60. XX wieku wielokrotnie odwiedzał rejon Góry Moraskiej. Swoją hipotezą zainteresował również wiele osób z&nbsp;uniwersytetów w&nbsp;Poznaniu i&nbsp;Warszawie oraz wojsko (saperzy i&nbsp;lotnictwo). W&nbsp;swoich publikacjach na temat kraterów Morasko korzystał z&nbsp;dostępnych wówczas wyników badań tego rejonu oraz sam przeprowadzał wiele obserwacji i&nbsp;zlecał badania. Jako ciekawostkę można podać fakt, że 1&nbsp;października 1957 roku Pokrzywnicki odwiedził rejon kraterów w&nbsp;towarzystwie uczonych z&nbsp;UAM: prof. Bogumiła Krygowskiego, prof. Józefa Witkowskiego i&nbsp;magistra Wojciecha Stankowskiego (obecnie profesora UAM, badacza kraterów Morasko) w&nbsp;celu wstępnej weryfikacji swojej hipotezy (Pokrzywnicki 1964).

== Hipotezy za i przeciw meteorytowemu pochodzeniu – jakie tezy takie dowody! ==

Funkcjonują dwie teorie (hipotezy) wyjaśniające pochodzenie zagłębień na Górze Moraskiej. Według geomorfologów są to polodowcowe wytopiska lub kociołki eworsyjne (efekt działania wirów wodnych). Natomiast według zwolenników teorii pochodzenia kosmicznego, są to kratery wybuchowe/uderzeniowe powstałe w&nbsp;wyniku spadku meteorytu [[Morasko]].

Prowadzone od początku lat 60. XX wieku badania naukowe nie dały jednak jednoznacznej odpowiedzi (patrz → [[Kratery Morasko#Bibliografia|Bibliografia]]). '''Różne grupy badaczy, w&nbsp;zależności od przyjętych początkowych założeń (zakładających pochodzenie polodowcowe lub kosmiczne), publikują wyniki badań potwierdzające założone tezy!''' Naukowcy poszukujący dowodów działalności lodowca, znajdują ślady potwierdzające genezę wytopiskową. Badacze poszukujący dowodów na spadek meteorytów, znajdują je. Po ponad 50 latach badań, żadna z&nbsp;tych teorii nie zdołała znacząco przychylić szali na swoją korzyść.

Rozpoczęty w 2013 roku '''[[Morasko#.E2.80.9EProjekt_Morasko.E2.80.9D|„Projekt Morasko”]]''' prowadzony na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w&nbsp;Poznaniu, ma za ambitny cel, dokonać jednoznacznej identyfikacji genezy „kraterów” Morasko. Projekt jest w&nbsp;trakcie realizacji (patrz → [[Bibliografia/Projekty_badawcze,_granty#Grant_2013.2F09.2FB.2FST10.2F01666|Projekty badawcze, granty]]). Nazwa projektu „''Skutki impaktu meteorytowego w&nbsp;nieskonsolidowane osady – przykład deszczu meteorytów żelaznych »Morasko«, Polska''” zawiera w&nbsp;sobie silną tezę o&nbsp;genezie kosmicznej! Lecz dobór uczestników grantu – specjaliści: od impaktów, procesów sedymentacji, glacjologii i&nbsp;zmian środowiskowych – daje nadzieję na silne uprawdopodobnienie kosmicznego pochodzenia kraterów.

=== „Projekt Morasko” ===

Po kilkudziesięciu latach badań i stawianiu wielu hipotez, pojawiła się szansa na wyjaśnienie natury obiektów „Kratery Morasko”. Narodowe Centrum Nauki przyznało w&nbsp;2013 roku grant na projekt '''„Skutki impaktu meteorytowego w&nbsp;nieskonsolidowane osady – przykład deszczu meteorytów żelaznych »Morasko«, Polska”''' (finansowany przez NCN [[Bibliografia/Projekty badawcze, granty|grant numer:&nbsp;2013/09/B/ST10/01666]]).
:Strona projektu [http://moraskoproject.home.amu.edu.pl/ „Projekt Morasko”].

W skład interdyscyplinarnego zespołu powołanego do realizacji projektu, którego kierownikiem jest dr Witold Szczuciński z&nbsp;UAM, wchodzi wielu naukowców z&nbsp;uznanych ośrodków zagranicznych. Postawione cele są bardzo ambitne, jak można przeczytać na stronie projektu:
{{BQuote-begin |max-width=1000px}}
{{Wielokropek}} Celem niniejszego projektu badawczego jest poszerzenie wykonanych dotąd badań terenowych i&nbsp;laboratoryjnych, jak również wykonanie modelowania numerycznego w&nbsp;celu zrekonstruowania impaktu meteorytu Morasko i&nbsp;określenia jego fizycznych oraz środowiskowych konsekwencji. W&nbsp;ramach tego celu poszczególne zadania badawcze obejmują precyzyjne określenie wieku upadku, ocenę ilości, rozmieszczenia oraz właściwości osadów wyrzuconych z&nbsp;kraterów, określenie trajektorii upadku meteorytu oraz ilości uwolnionej energii podczas eksplozji, określenie warunków ciśnienia/temperatury podczas impaktu, identyfikacja sedymentologicznych i&nbsp;geochemicznych cech dokumentujących impakt w&nbsp;osadach jeziornych oraz torfach, ocena środowiskowych skutków impaktu i&nbsp;ich trwałości, oraz udoskonalenie istniejących modeli numerycznych dla impaktów w&nbsp;nieskonsolidowane osady.<br />{{Wielokropek}}

Badania uzupełnia modelowanie impaktu, które zostanie wykonane z&nbsp;zastosowaniem modelu iSALE. Model pozwoli oszacować kierunek upadku meteorytu, ilość uwolnionej energii, temperaturę i&nbsp;ciśnienie podczas formowania krateru i&nbsp;rozkład wyrzuconych osadów.
{{BQuote-end}}

Najbardziej interesujące będą zapewne wyniki modelowania impaktu, które to pozwolą rozstrzygnąć kwestię, która z&nbsp;rozpatrywanych dwóch konkurencyjnych hipotez genezy tych zagłębień: glacjalna czy uderzeniowa, jest prawdziwa?! W&nbsp;skład zespołu wchodzi światowej klasy specjalistka dr&nbsp;Natalia Artemieva zajmująca się numerycznym modelowaniem impaktów, więc należy spodziewać się mocnych dowodów na poparcie jednej z&nbsp;hipotez.

Są już pierwsze ważne ustalenia (podstrona ''Aktualności'' portalu „Projekt Morasko”):
{{BQuote-begin |max-width=1000px}}
13.11.2014 odbyły się warsztaty naszej grupy badawczej, na których prezentowaliśmy pierwsze wyniki. Cały czas prowadzone są badania terenowe oraz intensywne prace nad modelowaniem numerycznym. Wiemy już, że w&nbsp;pobliskich jeziorach zachowały się ślady spadku deszczu meteorytów żelaznych. Przez ostatnie kilka miesięcy udało nam się także wyznaczyć rozmiary ciała macierzystego, którego rozpad w&nbsp;atmosferze utworzył znajdujące się na Morasku kratery, a&nbsp;także oszacować prędkość meteorytów w&nbsp;chwili uderzenia.
{{BQuote-end}}

[[Image:Morasko_(Bronikowska_2015_fig3).jpg|right|240px|thumb|Pole [[Kratery Morasko|kraterów Morasko]] (powyżej) i&nbsp;jeden z&nbsp;modeli (Bronikowska et&nbsp;al. 2015)]]
Badania i&nbsp;analizy trwają. Z&nbsp;najbardziej oczekiwanych i najistotniejszych wyników wiemy już ([[Bibliografia/Projekty badawcze, granty|z&nbsp;dostępnych doniesień konferencyjnych]]; Bronikowska et&nbsp;al. 2015), że:
* początkowa masa meteoroidu była nie mniejsza niż 500&nbsp;ton i&nbsp;nie większa niż 1100&nbsp;ton (co odpowiada kuli żelaznej o&nbsp;średnicy odpowiednio 4,9 i&nbsp;6,4&nbsp;metra)<ref>patrz → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Meteoroid.htm Meteoroid i&nbsp;bolid (''meteoroide & bolide, fireball'')]</ref>;
** dla zakresu mas 500-800 ton meteoroid wszedł w atmosferę z&nbsp;prędkością 16-18&nbsp;km/s pod kątem 33-48&nbsp;stopni;
** dla zakresu mas 800-1100 ton meteoroid wszedł w&nbsp;atmosferę z&nbsp;prędkością 15,6-17,8&nbsp;km/s pod kątem 30-34&nbsp;stopni;
* prędkość z jaką dotarły do powierzchni ziemi fragmenty (szczątki) meteoroidu wahała się w&nbsp;zakresie 1,5-7&nbsp;km/s; przy tych prędkościach powinno się obserwować ślady metamorfizmu szokowego;
* w wyniku spadku powstało prawdopodobnie więcej kraterów niż dziś obserwujemy, ale mniejsze z&nbsp;nich uległy z&nbsp;czasem zatarciu (erozji);
* zdarzenie miało miejsce ok. 5000-5300 lat temu;
* '''bolid nadleciał z kierunku NE na SW'''.

Czekamy zatem na końcowe wyniki i publikacje (patrz → [[Bibliografia/Projekty badawcze, granty]]).


Kolejna część najnowszych wyników w publikacji [[:Szablon:Włodarski_(2017)|Włodarski et al. (2017)]].

<br clear="all"/>
{{Strona w budowie |smalltext=strony poświęcone np. meteorytom [[Morasko]], [[Pułtusk]] i&nbsp;[[Łowicz]] będą rozbudowywane w&nbsp;późniejszym terminie w&nbsp;miarę gromadzenia kompletnych materiałów}}


=== Rezerwat „Meteoryt Morasko” ===

[[Image:Morasko_(Stecki_1973).jpg|thumb|450px|left|Mapa projektowanego rezerwatu (Stecki 1973)]]
Na zaadoptowanej z pracy Dzięczkowskiego (Dzięczkowski et al., ''Przyroda Polski Zachodniej'', 1971) mapie planowanego rezerwatu, Stecki (1973) zaznaczył miejsce znalezienia [[Morasko/Galerie#Okaz_Coblinera|okazu Coblinera]].

Okoliczności znaleziska opisano u&nbsp;Dzięczkowskiego: „''W&nbsp;1914&nbsp;r. w&nbsp;czasie kopania rowów strzeleckich na skraju lasu i&nbsp;pól uprawnych (widoczna do dzisiaj część okopu znajduje się w&nbsp;lesie przy północno-wschodniej granicy projektowanego rezerwatu), niemiecki sierżant dr&nbsp;Cobliner wydobył z&nbsp;głębokości około pół metra pod powierzchnią meteoryt.''”

;Patrz → [[Morasko/Archiwum Zygmunta Pniewskiego|Archiwum Zygmunta Pniewskiego]]

<br clear="all"/>

== Źródła ==

[[Image:Pokrzywnicki_(Morasko).djvu|thumb|left|Morasko (Pokrzywnicki&nbsp;1964)]]

<br clear="all"/>

== Lokalizacja ==

{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
| htmlFileMap = wiki-Kratery_Morasko.htm
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Morasko.kml
| lat = 52.488
| lon = 16.9038
| zoom = 14
| type = hybrid
}}
Rezerwat „Meteoryt Morasko”
{{GEIcon-ImpactCrater}}
Rozmieszczenie kraterów
{{GEFrame-end}}

U Hodge (1994)<ref>u Hodge (1994) jest tylko 8 kraterów; nie ma krateru, tu oznaczonego jako nr&nbsp;8, a&nbsp;ten numer nosi u&nbsp;niego krater nr&nbsp;9</ref> jest jeszcze jeden krater, tu oznaczony jako nr&nbsp;9, na północny wschód.

<br clear="all"/>

[[Image:Morasko_(Warchoł_1965_hipsometria).jpg|thumb|{{GEFrame-dfltWidth}}px|left|Zagłębienia bezodpływowe Góry Moraskiej – hipsometria, skala 1:1000, izohipsa co 1&nbsp;metr (wg&nbsp;Warchoł 1965)]]

<br clear="all"/>

=== Mapy ===

<gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="2">
File:Morasko (mapa 1888).jpg|Fragment mapy topograficznej z&nbsp;1888&nbsp;r. z&nbsp;niektórymi nieistniejącymi już utworami grupy kraterów Morasko (utwory A, B i&nbsp;11)
File:Morasko_(KDR100_301_Posen_ca1893).jpg|Fragment arkusza 301 mapy ''Karte des Deutschen Reiches'' z&nbsp;ok.&nbsp;1893&nbsp;roku (źródło: MAPSTER)
File:Morasko_(3567_alt1929_Posen_Nord_1916).jpg|Struktury&nbsp;'''A''' i&nbsp;'''11'''; struktura&nbsp;'''B''' słabo widoczna. Tu niemiecka nazwa miejscowości Morasko → '''Nordheim''' oraz Moraska Góra (Wzgórze Morasko) → '''''Grünheide‎'''''! Fragment arkusza ''Posen Nord'' mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1916&nbsp;r. północnej części Poznania (źródło:&nbsp;MAPSTER)
File:Morasko_(Posen_Nord_mosaic).jpg|Północny rejon Poznania: Chojnica–Piontkowo/Pawlowoce–Owinsk. Fragmenty arkuszy ''Posen Nord'' mapy ''Messtischblatt'' północnej części Poznania (mozaika) (źródło:&nbsp;MAPSTER)
</gallery>

Na części starych niemieckich map pojawia się jeszcze nazwa '''''Morawsko'''''.


<gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3">
File:Morasko_(mapa_GeoPortal).jpg|Fragment mapy topograficznej (źródło:&nbsp;GeoPortal)
File:Morasko (mapa Pokrzywnicki 1964).jpg|Mapa kraterów (Pokrzywnicki 1964)<br>'''Fig.&nbsp;4''' Położenie kraterków nr&nbsp;1-8 (grube kropki) i&nbsp;miejsca znalezienia odłamów meteorytu (gwiazdki) w&nbsp;Morasku (''Localization of “craters” (thick dots) and of meteorite finds (asterisks) at Morasko'')
File:Kratery_Morasko_(Classen_1980).jpg|Rozmieszczenie kraterów wg Classena (1980); wyróżnia on jeszcze kilka dodatkowych „krateropodobnych” form
File:Kratery Morasko rozmieszczenie.jpg|Morasko, plan kraterków 1–7 (wg&nbsp;W.&nbsp;Mroza i&nbsp;M.&nbsp;Piekutowskiego, listopad 1962&nbsp;r.)
File:Kratery_Morasko_(Stankowski_2002).jpg|Topografia fragmentu terenu i&nbsp;miejsce znalezienia 7,5&nbsp;kg okazu meteorytu (źródło: Stankowski et&nbsp;al.&nbsp;2002)
File:Kratery_Morasko_(Szczuciński_2024)-fig03.jpg|Szczuciński et al. (2024): '''''Fig. 32.3''' DEM of recent topography of Morasko craters (upper panel) and reconstructed pre-impact topography (lower panel). The contour intervals are 5&nbsp;m. White lines mark the rims of impact craters. The labels of craters follow those used in earlier studies ([[Szablon:Pokrzywnicki (1964)|Pokrzywnicki, 1964]]; Karczewski, 1976; Stankowski, 2008). Data from Włodarski et&nbsp;al. (2017)''
</gallery>


<gallery caption="" widths="240px" heights="150px" perrow="3">
File:Morasko_(geoportal-LIDAR).jpg|Numeryczny model terenu (skaner LIDAR). Zaznaczone kratery 1-7 i&nbsp;9 (źródło: GeoPortal) (plik&nbsp;[http://wiki.meteoritica.pl/images-hr/Morasko_(geoportal-LIDAR).jpg hiRes])
</gallery>


;Patrz → [[Morasko/In situ]]

<br clear="all"/>

== Galerie ==

==== Kratery i inne struktury ====

:{| {{Table data |max-width=1000px}}
|+ Dane kraterów Morasko (na podstawie stron Krzysztofa Kamińskiego „Meteoryt Morasko” i&nbsp;Hodge (1994))
! krater
! średnica/<br />/głębokość<br>[m]
! położenie<br />(współ.&nbsp;geogr.)
! opis
|-
| '''1'''
| 85-95&nbsp;/&nbsp;11,5
| 52°29'25"N<br />16°53'48"E
| największy; stale wypełniony wodą, której poziom ulega sezonowym zmianom w&nbsp;granicach 1,8-2,5&nbsp;m; jako jedyny z&nbsp;kraterów jest otoczony wałem ziemi o&nbsp;zmiennej wysokości; największy wał (ok. 7&nbsp;m) jest od strony południowo-wschodniej, natomiast od strony północno-zachodniej okalający wał całkowicie się wypłaszcza
|-
| '''2'''
| 18-24 / 3
| 52°29'26"N<br />16°53'51"E
| najmniejszy z kraterów; nie ma w&nbsp;nim wody, jest zawsze suchy
|-
| '''3'''
| 63 / 2,2
| 52°29'23"N<br />16°53'52"E
| drugi co do wielkości krater, jego wnętrze stale wypełnia woda; według Hodge ma on 5&nbsp;m głębokości
|-
| '''4'''
| 35 / 2,3
| 52°29'21"N<br />16°53'48"E
| jego wnętrze stale wypełnia woda; wg Hodge ma on 4,5&nbsp;m głębokości
|-
| '''5'''
| 30-40 / 2,1
| 52°29'22"N<br />16°53'44"E
| najpłytszy z kraterów; w jego wnętrzu zalega warstwa torfu; sezonowo stoi w&nbsp;nim woda; wg Hodge ma on tylko 0,9&nbsp;m głębokości
|-
| '''6'''
| 22-24 / 2,2
| 52°29'26"N<br />16°53'53"E
| czasami wypełnia go woda
|-
| '''7'''
| 30-57&nbsp;/&nbsp;12
| 52°29'27"N<br />16°53'39"E
| najgłębszy z kraterów; ma najbardziej eliptyczny kształt; jego wnętrze wypełnia torf; sezonowo stoi w&nbsp;nim woda; wg Hodge ma tylko 4,9&nbsp;m głębokości
|-
| '''8'''
| 15-20 / ?
| 52°29'10"N<br />16°55'07"E
| położony poza rezerwatem; sezonowo stoi w nim woda
|-
| '''9'''
| ?&nbsp;/&nbsp;?
| 52°29'37"N<br />16°54'22"E
| położony poza rezerwatem; jest wymieniony również u Hodge'a, gdzie podaje on średnicę 35&nbsp;m i&nbsp;4,5&nbsp;m głębokości
|}


Fotografie kraterów i struktur krateropodobnych (stan marzec 2011; fot. [[:File:Morasko_ulMeteorytowa_902.jpg|Wadi]] & [[:File:Morasko_ulKraterowa_921.jpg|Jan Woreczko]])

;Kratery 1-4
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Kratery Morasko rozmieszczenie.jpg|Morasko, plan kraterków 1–7 (wg&nbsp;W.&nbsp;Mroza i&nbsp;M.&nbsp;Piekutowskiego, listopad 1962&nbsp;r.)
File:Morasko_kratery_1-4_(Pokrzywnicki_1964).jpg|Kratery nr 1-4
File:Morasko_kratery_1-4p_(Pokrzywnicki_1964).jpg|Przekroje kraterów nr&nbsp;1-4
</gallery>


'''Krater 1'''  ({{Txt2Img|Morasko kratery 1-4 (Pokrzywnicki 1964).jpg|mapa}})
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_K01_633.jpg|Widok na krater z punktu widokowego (SE&nbsp;wał)
File:Morasko_K01_panorama1.jpg|Krater 1 – panorama
File:Morasko_K01_642.jpg|Widok od południa na krater
File:Morasko_K01_662.jpg|Widok od zachodu
File:Morasko_K01_673.jpg|Widok na zachodnią część wału
File:Morasko_K01_674.jpg|Widok na południowy wał
File:Morasko_K01_646.jpg|Wadi na zachodnim skraju jeziorka
File:Morasko_K01_649.jpg|Widok z&nbsp;poziomu wody od strony południowej
File:Morasko_K01_650.jpg|Widok z&nbsp;poziomu wody od strony południowej
File:Morasko_K01_726.jpg|Kanał do odprowadzenia wody na NW brzegu
</gallery>


'''Krater 2'''  ({{Txt2Img|Morasko kratery 1-4 (Pokrzywnicki 1964).jpg|mapa}})
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_K02_742.jpg|Krater nr 2, co pokazuje patykami Wadi. Widok od strony SW
File:Morasko_K02_744.jpg|Widok na wał południowy
File:Morasko_K02_745.jpg|Widok na wał północny
File:Morasko_K02_798.jpg|Widok krateru od strony wschodniej
File:Morasko_K02_746.jpg|Widok na najwyższą część południową
</gallery>


'''Krater 3'''  ({{Txt2Img|Morasko kratery 1-4 (Pokrzywnicki 1964).jpg|mapa}})
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_K03_624.jpg|Krater nr 3. Widok z&nbsp;zachodu, Wadi pokazuje&nbsp;III
File:Morasko_K03_622.jpg|Widok na krater w&nbsp;kierunku NNE
File:Morasko_K03_623.jpg|Widok w&nbsp;kierunku wschodnim
File:Morasko_K03_629.jpg|Widok krateru z&nbsp;północnego zachodu
File:Morasko_K03_632.jpg|Brzeg wewnętrznego jeziorka
</gallery>


'''Krater 4'''  ({{Txt2Img|Morasko kratery 1-4 (Pokrzywnicki 1964).jpg|mapa}})
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_K04_669.jpg|Krater nr 4, widok ze ścierzki turystycznej od wschodu
File:Morasko_K04_614.jpg|Widok od południowego zachodu na cały krater
File:Morasko_K04_615.jpg|Widok od południa
File:Morasko_K04_617.jpg|Widok od południowego wschodu
File:Morasko_K04_618.jpg|Widok od południowego wschodu
</gallery>


'''Krater 5'''
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_krater_5_(Pokrzywnicki_1964).jpg|Morasko, plan i&nbsp;przekroje kraterku nr&nbsp;5
File:Morasko_K05_665.jpg|Wadi pokazuje IIIIi. Gdyby nie stojąca w&nbsp;nim woda byłby trudny do zlokalizowania
File:Morasko_K05_664.jpg|Krater nie ma wyraźnych wałów, jest bardzo płytki
File:Morasko_K05_666.jpg|Widok od SE. O istnieniu zagłębienia terenu świadczy stojąca w&nbsp;nim woda
File:Morasko_K05_667.jpg|Widok od NE. Torf i&nbsp;zarośla maskują krater
</gallery>


'''Krater 6'''
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_krater_6_(Pokrzywnicki_1964).jpg|Morasko, plan i&nbsp;przekroje kraterku nr&nbsp;6
File:Morasko_K06_750.jpg|Widok na krater nr&nbsp;6 od strony SW
File:Morasko_K06_752.jpg|Widok od strony zachodniej
File:Morasko_K06_753.jpg|Widok od strony zachodniej
File:Morasko_K06_757.jpg|Ogólny widok krateru od strony południowej
</gallery>


'''Krater 7'''
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_krater_7_(Pokrzywnicki_1964).jpg|Morasko, plan i&nbsp;przekroje kraterku nr&nbsp;7
File:Morasko_K07_677.jpg|Krater 7
File:Morasko_K07_680.jpg|Krater 7
File:Morasko_K07_684.jpg|Krater 7
File:Morasko_K07_691.jpg|Krater 7
File:Morasko_K07_696.jpg|Krater 7
File:Morasko_K07_718.jpg|Krater 7
File:Morasko_K07_697.jpg|Krater 7
File:Morasko_K07_700.jpg|Krater 7
File:Morasko_K07_711.jpg|Krater 7
File:Morasko_K07_714.jpg|Krater 7
</gallery>


'''Krater 8'''
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_krater_8_(Pokrzywnicki_1964).jpg|Morasko, plan i&nbsp;przekroje kraterku nr&nbsp;8
File:Morasko_K08_915.jpg|Widok z drogi od strony wsi Morasko
File:Morasko_K08_907.jpg|Wadi pokazuje VIII, widok od północy
File:Morasko_K08_908.jpg|Część od strony pól
File:Morasko_K08_909.jpg|Widok w&nbsp;kierunku SSW
</gallery>


'''Krater 9'''
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_K09_848.jpg|Krater 9
File:Morasko_K09_837.jpg|Krater 9
File:Morasko_K09_842.jpg|Krater 9
File:Morasko_K09_845.jpg|Krater 9
File:Morasko_K09_846.jpg|Krater 9
File:Morasko_K09_865.jpg|Krater 9
File:Morasko_K09_873.jpg|Krater 9
</gallery>


'''Struktury A, B i 11'''

:{| {{Table data |max-width=1000px}}
|+ Dane struktur Morasko
! struktura
! średnica/<br />/głębokość<br>[m]
! położenie<br>(współ.&nbsp;geogr.)
! opis
|-
| '''A'''
| ? / ?
| 52°29'24"N<br>16°54'09"E
| struktura widoczna na starych mapach, obecnie zatarta i&nbsp;trudna do zlokalizowania
|-
| '''B'''
| ? / ?
| 52°29'34"N<br>16°53'50"E
| struktura widoczna na starych mapach, obecnie zatarta i&nbsp;trudna do zlokalizowania
|-
| '''11'''
| ? / ?
| 52°29'19"N<br>16°54'07"E
| struktura widoczna na starych mapach, obecnie zatarta i&nbsp;trudna do zlokalizowania
|}


<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
File:Morasko_S0A_881.jpg|Struktura A – niewidoczna
File:Morasko_S0B_815.jpg|Struktura B. Widok w&nbsp;kierunku&nbsp;NE
File:Morasko_S0B_818.jpg|Struktura B. Widok w&nbsp;kierunku zachodnim
File:Morasko_K11_883.jpg|Struktura 11. Widok w&nbsp;kierunku wschodnim
File:Morasko_K11_885.jpg|Struktura 11. Widok w&nbsp;kierunku zachodnim
</gallery>



----


{|
|-
|<youtube height="240">kenWvyCrucY</youtube>
YouTube – [https://youtu.be/kenWvyCrucY Kratery meteorytowe w Rezerwacie Przyrody Meteoryt Morasko]
|<youtube height="240">d4A8mN7MC3k</youtube>
YouTube – [https://youtu.be/d4A8mN7MC3k prof. Andrzej Muszyński "Meteoryt Morasko{{Wielokropek}}]
|}

<br clear="all"/>

== [[Bibliografia]] ==

{{Bibliografia (Morasko)}}

{{Przypisy}}

== Zobacz również ==

* meteoryt '''[[Morasko]]'''
* meteoryt '''[[Kaalijarv]] i grupa kraterów Kaalijärv'''

== Linki zewnętrzne ==

* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – krater meteorytowy (''Impact crater'') [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=35266 Morasko <nowiki>[crater]</nowiki>]
* Earth Impact Database – [http://www.passc.net/EarthImpactDatabase/morasko.html Morasko]

* [http://www.morasko2.republika.pl/ Meteoryt Morasko] – strona autorstwa Krzysztofa Kamińskiego
* GeoPortal.gov.pl – [http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/Default.aspx?crs=EPSG%3A2180&bbox=356544.0703125,515605.15625,358014.3828125,516266.09375&variant=ORTO mapa Rezerwatu Morasko]

* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat_przyrody_Meteoryt_Morasko Rezerwat przyrody Meteoryt Morasko]
* YouTube – [https://www.youtube.com/watch?v=sw7WhwjFFz8 Morasko – krater meteorytowy nr&nbsp;9] {{SeparatorBull}} [https://www.youtube.com/watch?v=kenWvyCrucY Kratery meteorytowe w Rezerwacie Przyrody Meteoryt Morasko] {{SeparatorBull}} [https://youtu.be/d4A8mN7MC3k prof. Andrzej Muszyński "Meteoryt Morasko i deszcz meteorytów"]


{{Co jeszcze na stronę}}

* plik DjVu z Pokrzywnickiego 
* <del>szczegółowa mapa topograficzna</del>

[[Category:MetBullDatabase]]
[[Category:Kratery i struktury impaktowe|Morasko]]