O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony, z następującego powodu:

Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.

{{VerifyLevel |level=0}} {{TOC My}} Wybrane definicje i wartości dawnych jednostek miar stosowanych w&nbsp;Europie, a&nbsp;cytowanych na stronach {{SITENAME}} (źródła: [https://pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Dawne_jednostki_miar_i_wag Wikipedia]; inne). == Miary czasu == === Kalendarz juliański/gregoriański === * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kalendarz_gregoriański Kalendarz gregoriański] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kalendarz_juliański Kalendarz juliański] * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Daty_nowego_i_starego_porządku Daty nowego i starego porządku] * [http://5ko.free.fr/en/jul.php Przeliczanie dat nowego i starego porządku] (ang.) === „Włoska godzina” === Za Wikipedią: Sposób liczenia godzin dnia według tzw. '''włoskich godzin''' – pierwsza godzina zaczynała się o&nbsp;zachodzie słońca (lub z&nbsp;końcem zmierzchu, np. pół godziny po zachodzie słońca, zależnie od lokalnego zwyczaju). Godziny były numerowane od&nbsp;1 do 24. Ten system liczenia godzin był w użyciu do XVII wieku, m.in. w&nbsp;Polsce i&nbsp;na terenie dzisiejszych Czech. Więcej patrz → [[Odranec]]. * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Godzina Godzina] {{WhiteSpace}} == Miary długości/odległości == === Arszyn === '''Arszyn''' – (ros. ''аршин'') dawna rosyjska jednostka długości będąca sumą długości łokcia i&nbsp;stopy, wahająca się w&nbsp;granicach 71,11-81,5&nbsp;cm. W zaborze rosyjskim w latach 1849-1915 urzędowo 1&nbsp;arszyn = 0,711167&nbsp;m.<br /> 3&nbsp;arszyny tworzą sążeń. * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Arszyn Arszyn] === Cal === '''Cal''' – (ang. ''inch''; niem. ''Zoll'') pozaukładowa jednostka miary długości odpowiadająca początkowo potrojonej długości średniego ziarna jęczmienia. :symbol: '''in''', również zapis z użyciem cudzysłowu (np. '''15"''') :{| {{Old sources}} |- | '''cal angielski''' || ''inch'' || 25,4 (dokładnie 25,3995) mm |- | '''cal pruski''' || || 26,15 lub 26,17 mm |- | '''cal wiedeński''' || ''Wiener Zoll'' || 26,3402 mm |} * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Cal Cal] === ''Faden'' === Niemieckie '''Faden''' (prawdopodobnie polskie ''włókno, wątek'') – było standardowo jednostką objętości. Ale używano również tej miary do pomiaru odległości. Jego długość była różna w&nbsp;różnych regionach i&nbsp;zawierała się w&nbsp;przedziale od mniej niż jeden metr do ponad dwóch metrów. Patrz → [[Lixna]]. * Wikipedia (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Faden_(Holzeinheit) Faden (Holzeinheit)] {{SeparatorBull}} [http://de.wikipedia.org/wiki/Faden_(Garnmaß) Faden (Garnmaß)] === Krok === '''Krok''' – (niem. ''Schritt''; ang. ''pace''; łac. ''passus''; ros. ''шаг'') pozaukładowa jednostka miary długości, stosowana od starożytności. Często liczona jako tzw. podwójny krok równy ok. 1,48&nbsp;metra (od kroku wywodzi się mila, pierwotnie równa 1000 podwójnych kroków (mila rzymska)). Rosyjski ''шаг'' = ~71,12 cm. * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Krok_(miara) Krok (miara)] {{SeparatorBull}} (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Schritt_(Einheit) Schritt (Einheit)] {{SeparatorBull}} (RU) – [http://ru.wikipedia.org/wiki/Шаг Шаг] === Linia === '''Linia''' – (ang. ''Line''; niem. ''Linie'') przestarzała miara długości wynosząca ¹/₁₀ lub ¹/₁₂&nbsp;cala. W&nbsp;starszym systemie dwunastkowym 1&nbsp;linia =&nbsp;¹/₁₂ cala = ¹/₁₄₄&nbsp;stopy. Ponieważ stopa miała różne wartości w zależności od regionu wartość linii wynosiła od 2 do ~2,25&nbsp;mm. Linia byłą również dzielona na mniejsze jednostki tzw. punkty; 1&nbsp;linia = 10 lub 12&nbsp;punktów. :symbol: '''‴''' * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Linia_(jednostka) Linia (jednostka)] === Łatr === '''Łatr''' – (ang. ''Lachter''; niem. ''Lachter'' lub ''Klachter'') dawna miara górnicza, równa 2,016&nbsp;m. Łatr dzielił się na 10 stóp łatrowych, 100&nbsp;cali łatrowych, 1000&nbsp;linii. W zależności od regionu łatr miał różne długości: 1&nbsp;łatr ≃ 2±0,2&nbsp;m. :symbol: '''Lr.''' lub '''°''' * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Łatr Łatr] === Łokieć === '''Łokieć''' – (ang. ''ell''; niem. ''Elle''; franc. ''Aune''; czes. ''loket'') tradycyjna miara nawiązująca do średniej długości ręki od stawu łokciowego do końca palca środkowego. Łokieć dzielił się najczęściej na 2&nbsp;stopy albo 24&nbsp;cale. Łokieć miał bardzo różne wartości w zależności od regionu i&nbsp;okresu. W&nbsp;Polsce jego długość mieściła się w&nbsp;zakresie 57-65&nbsp;cm. Łokieć austriacki (''Wiener Elle'') miał 77,8&nbsp;cm, [http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Czech_Ell.JPG czeski 59,3&nbsp;cm] (''český loket''), łokieć morawski (''moravský loket'') 78,9&nbsp;cm. * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Łokieć_(miara) Łokieć (miara)] === Mila === '''Mila''' – (ang. ''mile''; niem. ''Meile'') dawna jednostka długości o różnej wartości, zależnej od rejonu i okresu. Nazwa pochodzi z łac. ''mille'' – tysiąc. Początkowo mila oznaczała 1000 kroków podwójnych. :{| {{Old sources}} | '''mila austriacka/węgierska''' || ''Postmeile'', ''mérföld'', ''postamérföld'' || 7585,9&nbsp;m || = 4000 Klafter |- | '''mila morska''' || ''Nautische Meile'', ''Seemeile'' || 1852 m || = 1&nbsp;minuta kątowa |- | '''mila lądowa''' || ''mile'' || 1609 m || = 1760&nbsp;jardów |- | '''mila pruska''' || ''Landleuge'' || 5532,5 m || |- | '''mila geograficzna''' || ''geographic mile'' || 7421,6&nbsp;m || = ¹/₁₅&nbsp;stopnia na równiku |- | '''mila rosyjska''' || ''Старорусская миля'' || 7467,6 m || = 7 wiorst |} * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Mila Mila] {{SeparatorBull}} (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Mérföld Mérföld] === Sążeń === '''Sążeń''' – (ang. ''Fathom''; niem. ''Klafter'') niemetryczna, antropometryczna jednostka długości. Miara miała długość rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny, ok. 2 metry. :{| {{Old sources}} | '''Klafter Wiener''' || 1,8965 m || |- | '''sążeń&nbsp;rosyjski''' || 2,133561&nbsp;m || = 3&nbsp;arszyny |} * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Sążeń Sążeń] === Stopa === '''Stopa''' – (ang. ''foot''; niem. ''Fuß'') jednostka miary nawiązująca do przeciętnej długości stopy ludzkiej, w&nbsp;różnych okresach i&nbsp;krajach miała inną długość. :symbol: '''ft''', również zapis z użyciem apostrofu (np. '''30'''') 1 stopa = ½ łokcia = 12&nbsp;cali :{| {{Old sources}} | '''stopa angielska''' || ''foot'' || 30,480&nbsp;cm |} * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Stopa_(miara) Stopa (miara)] === Werszek === '''Werszek''' – (ros. ''вершок''; niem. ''Werschok'') dawna rosyjska miara długości, wynosząca 1¹¹/₁₆&nbsp;cala (od XVII wieku 1¾&nbsp;cala). 1 werszek = ¹/₁₆ arszyna = ¹/₄₈ sążnia * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Werszek Werszek] === Wiorsta === '''Wiorsta''' – (niem. ''Werst''; ros. ''Верста'') rosyjska miara długości równa ¹/₇ mili rosyjskiej (7467,6&nbsp;m). Do 1835 roku: 1077&nbsp;m, po 1835 roku: 1066,78&nbsp;m. * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wiorsta Wiorsta] {{WhiteSpace}} == Miary objętości == === Korzec === '''Korzec''' – (niem. ''Scheffel'') dawna jednostka objętości, stosowana dla ciał sypkich. Po 1819 roku korzec liczył 128 litrów. * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Korzec Korzec] {{WhiteSpace}} == Miary wagi == === Cetnar, centnar === '''Cetnar''', '''centnar''' – (ang. ''hundredweight''; niem. ''Zentner'' ) pozaukładowa jednostka masy wynosząca ok. 50 kg. :symbol: '''cwt''' Cetnar polski nazywany był '''centnarem'''. :{| {{Old sources}} ! !! !! !! przykład |- | '''Cetnar angielski''' || 112 funtów || ~50,8023 || |- | '''Cetnar niemiecki''' || || rozróżniano wiele rodzajów; np. Bawaria, Austria = 56&nbsp;kg || [[Lazany]] |- | '''Centnar warszawski''' || 160 funtów || 64,8&nbsp;kg || [[Miedziana Góra]] |- | '''Centnar lwowski''' || 128 funtów || 51,84&nbsp;kg || |} * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Cetnar Cetnar] === Dola === '''Dola''' – (ang. ''dolia''; est. ''dool''; niem. ''Dolja''; ros. ''доля'') najmniejsza staroruska jednostka masy. Równa ¹/₉₆ zołotnika = ¹/₂₈₈ łuta = ¹/₉₂₁₆ funta = 44,435&nbsp;mg. * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Dola_(jednostka) Dola (jednostka)] {{SeparatorBull}} (RU) – [http://ru.wikipedia.org/wiki/Русская_система_мер Русская система мер] === Funt (wagi) === '''Funt''' – (ang. ''Pound''; niem. ''Pfund''; węg. ''Font''). :symbol: '''lb''', '''℔''' 1 funt = 16 uncji = 32 łuty<br /> (1 funt (''Pfund'') = 16&nbsp;uncji (''Unzen'') = 32&nbsp;łuty (''Lot'', ''Loth'') = 128&nbsp;''Quentchen'' = 512&nbsp;''Pfenniggewichte'' = 1024&nbsp;'' Hellergewichte'') :{| {{Old sources}} ! !! !! !! przykład |- | '''Funt&nbsp;angielski''' (międzynarodowy) || ''Pound'' || 0,45359237&nbsp;kg = 16 uncji || |- | '''Funt&nbsp;aptekarski (funt&nbsp;trojański)''' || ''Apotheker-Pfund (Troy&nbsp;pound)'' || 0,3732417216&nbsp;kg = 1&nbsp;funt (''troy pound'') = 12&nbsp;uncji aptekarskich, jubilerskich ('''℥''', ''oz t'') = <!-- 32&nbsp;łuty (''Lot'', ''Loth'') = 96&nbsp;drachm (''Drachme'') = 288&nbsp;skrupułów (''Skrupel'') = -->5760&nbsp;gran (''Gran'') || |- | '''Funt&nbsp;austriacki''' || ''Österreich Pfund'', ''Wiener Pfund'' || 0,560012&nbsp;kg || |- | '''Funt pruski''' || ''Neues Lot, Zoll-Lot, Postlot'' || 0,5000&nbsp;kg = 30&nbsp;łutów; wprowadzony w&nbsp;1856 roku || [[Knyahinya]] |- | '''Funt&nbsp;rosyjski''' || ''℔ russ.'' || 0,4095124&nbsp;kg || [[Buschhof]], [[Nerft]] |- | '''Funt&nbsp;warszawski''' || || 0,4052&nbsp;kg = 2&nbsp;grzywny = 32&nbsp;łuty || [[Miedziana Góra]] |} * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Funt_(masa) Funt (masa)] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Systemy_miar_stosowane_na_ziemiach_polskich Systemy miar stosowane na ziemiach polskich] {{SeparatorBull}} (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Pfund Pfund] === Gran === '''Gran''' – (ang. ''grain''; niem. ''Gran'') jednostka masy zwana także ''ziarnem''. :symbol: '''gr''' 1 gran = ¹/₂₈₈ grzywny * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Gran_(jednostka) Gran (jednostka)] === Kwintla === '''Kwintla''' (ćwierćłut) – stara pruska miara wagi 1 kwintla = ¼ łuta === Łut === '''Łut''' – (ang. ''lot''; niem. ''Lot'', ''Loth''; ros. ''лот''; węg. ''lat'') 1 łut = ¹/₃₂ funta (w&nbsp;1856 roku wprowadzono w&nbsp;Prusach ''Neues Lot, Zoll-Lot'': 1&nbsp;łut = ¹/₃₀ funta)<br /> 1 łut = 4 kwintle (ćwierćłuty) :{| {{Old sources}} ! !! !! !! przykład |- | '''Łut&nbsp;austriacki''' || ''Wiener (Österreich) Loth'' || ¹/₃₂ funta austriackiego = 17,5&nbsp;g || [[Zebrak]] |- | Łut rosyjski || ''Лот'' || 3 złotniki = ~12,8 g (druga połowa XVII wieku do początku XX wieku) || |} * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Łut Łut] {{SeparatorBull}} (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Lot_(Einheit) Lot (Einheit)] === Okka === '''Okka''' – dawna miara masy stosowana w&nbsp;Imperium Osmańskim; wg&nbsp;Wikipedii: '''1&nbsp;Okka = 2¼&nbsp;funta wagi = 1,282&nbsp;kg''' (patrz → meteoryt [[Soko-Banja]]). :symbol (skrót): '''Oka''' * Wikipedia (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Okka_(Einheit) Okka (Einheit)] === Pud === '''Pud''' – (niem. ''Pud''; ros. ''Пуд'') rosyjska jednostka wagowa. 1 pud = 40 funtów rosyjskich = 16,38 kg<br /> 1 pud = 1280 łutów = 3840 zołotników = 368640 doli * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Pud Pud] === Uncja === '''Uncja''' – (ang. ''ounce''; niem. ''unze'') :symbol: uncja '''oz''', uncja aptekarska '''℥''' (trojańska '''oz t''') 1 uncja (oz) = ¹/₁₆ funta angielskiego = 28,34952981&nbsp;g<br /> 1 uncja = 2 łuty 1 uncja aptekarska (℥) (jubilerska, trojańska) = ¹/₁₂ funta aptekarskiego = 31,1034768&nbsp;g.<br /> Uncje aptekarskie (℥) stosuje się w&nbsp;jubilerstwie i&nbsp;to w&nbsp;nich podaje się wagę złota i&nbsp;innych metali szlachetnych (1&nbsp;uncja złota = 31,1034768&nbsp;g)! * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Uncja Uncja] {{SeparatorBull}} (EN) – [https://en.wikipedia.org/wiki/Troy_weight Troy weight] === Zołotnik === Rosyjski '''золотник''' (pol. zołotnik) – dawna rosyjska jednostka masy równa 1/96&nbsp;funta, czyli ok. 4,2658&nbsp;grama. * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Zołotnik Zołotnik] {{WhiteSpace}} == Miara temperatury == === Skala Réaumura === Temperatura zamarzania wody wynosi 0 (zero) stopni Réaumura, temperatura wrzenia 80 stopni Réaumura, czyli 1°C = 0,8°R. ''T''_Réaumura = ''T''_Celsjusza · ⁴/₅<br /> ''T''_Celsjusza = ''T''_Réaumura · ⁵/₄ * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_Réaumura Skala Réaumura] {{WhiteSpace}} == Pieniądze == === Dolar amerykański === * Dolar amerykański (USD, $, ¢): ** dolar, 1912 rok; patrz → [[Pultusk_(Pułtusk)#Kolekcja_Juliana_Siemaszko|Pułtusk: Kolekcja Juliana Siemaszko]] * Wikipedia – [https://pl.wikipedia.org/wiki/Dolar_amerykański Dolar amerykański] === Gulden austro-węgierski === * Gulden austro-węgierski (floren, złoty reński) (cz. ''Rakousko-uherský zlatý'', węg. ''Osztrák–magyar forint''): ** floren<ref>ze zniekształcenia oryginalnej nazwy ''florena'' pochodzi określenie ''forinta''</ref>, połowa XIX wieku; patrz → [[Alt Bela]] oraz [[Knyahinya]] * Wikipedia – [https://pl.wikipedia.org/wiki/Gulden_austro-węgierski Gulden austro-węgierski] === Lit === * Litewski lit: ** początek XX wieku; patrz → [[Zemaitkiemis]] * Wikipedia – [https://pl.wikipedia.org/wiki/Lit_(waluta) Lit (waluta)] === Marka === * Marka niemiecka: ** ℳ (Mark), połowa XIX wieku; patrz → [[Pultusk (Pułtusk)#Handlarz_Krantz|Pułtusk: Handlarz Krantz]] oraz [[Knyahinya]], [[Mocs]], [[Pillistfer]] ** ℛℳ (Reichsmark), początek XX wieku; patrz → [[Tennasilm]] * Wikipedia – [https://pl.wikipedia.org/wiki/Marka_niemiecka Marka niemiecka] {{SeparatorBull}} [https://pl.wikipedia.org/wiki/Reichsmark Reichsmark] === Rubel === * Rubel (ros. ''рубль''): ** rubel (srebrem), połowa XIX wieku; patrz → [[Pułtusk/Czasopisma#1000_rubli_srebrem_za_18_funtowy_okaz_meteorytu|Pułtusk/Czasopisma: 1000 rubli srebrem za 18 funtowy okaz meteorytu]], [[Pułtusk/Zambrzyccy]] ** początek XX wieku; patrz → [[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz]] * Wikipedia – [https://pl.wikipedia.org/wiki/Rubel Rubel] === Talar === * Talar Marii Teresy (niem. ''Maria-Theresien-Taler''): ** początek XIX wieku; patrz → [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza]] * Wikipedia – [https://pl.wikipedia.org/wiki/Talar_Marii_Teresy Talar Marii Teresy] === Złoty === * „Polski stary złoty” (PLZ): ** ~1994 rok; patrz → [[Baszkówka#Meteoryt_za_200_milionów_złotych!|Baszkówka: Meteoryt za 200 milionów złotych!]] * Wikipedia [https://pl.wikipedia.org/wiki/Złoty Złoty] {{WhiteSpace}} == [[Bibliografia]] == * Jagielski M., (1872), '''Zupełny wykład i praktyczne zastósowanie metrycznych miar i wag które od 1. Stycznia roku 1872. muszą być używane{{Kropek}}''', Poznań 1872. Plik {{Link-dLibra|RCIN|d|17677}}. {{Przypisy}} == Linki zewnętrzne == * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Dawne_jednostki_miar_i_wag Dawne jednostki miar i wag] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miary_nowopolskie Miary nowopolskie] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Systemy_miar_stosowane_na_ziemiach_polskich Systemy miar stosowane na ziemiach polskich] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miary_pruskie_i_niemieckie Miary pruskie i niemieckie] * Wikipedia (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Alte_Maße_und_Gewichte_(Preußen) Alte Maße und Gewichte (Preußen)] {{SeparatorBull}} [http://de.wikipedia.org/wiki/Alte_Maße_und_Gewichte_(Österreich) Alte Maße und Gewichte (Österreich)]

Wróć do strony Dawne jednostki miar i wag.