O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

W publikacjach z XIX wieku poświęconych meteorytom bardzo często zamieszczano ilustracje przekrojów meteorytów żelaznych wykonanych techniką metalorytu. Ilustracje te nie były fotograficznymi reprodukcjami (przykład, przykład), ani też nie były rysowane przez ilustratorów (przykład, przykład), ale matrycę do druku wykonywano poprzez odbicie wzoru bezpośrednio z pokrytej czarną farbą płyty meteorytu. Technika to dawała niesamowite efekty. Obraz charakteryzował się dużą liczbą szczegółów, wyjątkową „kreską” i swoistą „naturalnością”. Nazwa metaloryt jest nieformalna, należałoby mówić raczej o technice metalowego stempla^[1], żelazorytu?

Można by stworzyć nowy termin na określenie tej techniki druku – „MeteoRyt”, ale ta nazwa znaczy już co innego. 😀

W technice metalorytu wytrawiony na metalowej płycie wzór/rysunek, w formie wypukłych elementów, pokrywa się farbą i odbija na papierze. W przypadku meteorytów żelaznych, trawi się wypolerowaną płytę roztworem kwasu azotowego. Różna podatność na trawienie składowych faz – kamacytu, taenitu, schreibersytu, cohenitu – tworzy na wytrawionej powierzchni wypukły wzór. Powstały wzór nazywamy figurami Thomsona-Widmanstättena, widać również linie Neumanna, które też tworzą lekko wypukły wzór.

Dlaczego to hasło znalazło się w kategorii [Sztuka]? Bo mimo, że to Natura utworzyła wzór figur Thomsona-Widmanstättena, ale to człowiek zrobił z tego dzieło sztuki.

Poniżej przykłady ilustracji wykonanych tą techniką i kilka zidentyfikowanych oryginalnych fragmentów meteorytów, które posłużyły za matryce.

Meteoryt Elbogen

Odbitka płytki meteorytu Elbogen w publikacji Schreibersa (1820) należy do najbardziej znanych odbitek wykonanych metodą odbicia wzoru meteorytu bezpośrednio z pokrytej farbą płyty meteorytu na papier.^[2] Ciekawą historię związaną z tą płytą i techniką opisał na portalu Meteorites Picture of the Day (MPOD) Steve Brittenham:

Pozazdrościć! Poniżej oryginalna odbitka z pracy Schreibersa (1820) i ta wisząca w gabinecie Steva

Oryginalna odbitka[2] płytki meteorytu Elbogen (źródło: Schreibers 1820)

Współczesna odbitka płytki (kolekcja Steve Brittenhama; źródło: MPOD; fot. Steve Brittenham, za zgodą)

Animowane porównanie oryginalnej ilustracji Scheribers (1820) z odbitką Steva (fot. Steve Brittenham, za zgodą)

Meteoryt Hraschina

Z tej płytki wykonano odbitkę meteorytu Hraschina w publikacji Haidinger (1855)!

Figury Widmanstättena (źródło: Haidinger 1855)[2] (patrz → Schreibers (1820))

Meteoryt Lenarto

(więcej patrz → Lenarto/Galerie)

Płyta o wadze 2803,8 g ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu z której wykonano „odbitkę” zamieszczoną w artykule Partsch (1843)! (fot. Tomasz Jakubowski; zobacz również Brandstätter (2013))

„Odbitka”[2] płyty meteorytu Lenarto (źródło: Partsch 1843)

---

Źródło Schreibers (1820): Tablica VIII. Wnętrza meteorytów: Agram (Hraschina), Lenarto, Mexico (Toluca)[3], Siberien (Krasnojarsk)[4]	Przekroje[2] meteorytów żelaznych: Bohumilitz, Elbogen, Hraschina (syn. Agram), Lenarto, Magura, Rancho de la Pila (1882) (syn. Durango), Steinbach, Toluca (źródło: Haidinger 1845)	Struktury meteorytów żelaznych[2], m.in.: Bohumilitz, Braunau, Elbogen, Hraschina (Agram), Lenarto (źródło: Haidinger 1855)
Okładka katalogu Ward (1892); na wytrawionej płycie meteorytu Carlton[5] (syn. Hamilton County) widać figury Widmanstättena (Ward 1892) (Ward's Natural Science)

Metaloryt/metalografia

Budowa słowa „metaloryt” nawiązuje do nazw innych technik druku wypukłego/wklęsłego: drzeworyt, miedzioryt, linoryt i staloryt. Inna grupa terminów dotycząca technik druku tworzona jest w języku polskim z przyrostkiem „grafia”: litografia, serigrafia. Pewien kłopot z terminem metaloryt jest w języku angielskim – „metallograph(y)” (nazwa efektu końcowego w postaci odbitki i nazwa techniki). Termin ten po polsku tłumaczony jest jako metalografia, ale tym terminem określa się naukę o wewnętrznej budowie materiałów metalicznych. By poradzić sobie z tym problemem w języku angielskim na określenie techniki druku z metalu (printing from metals) wprowadzono termin „metalography” (z jedną literą "L”) (Harrap 1910).

Bibliografia

• +Harrap Charles, (1901), Metalography (Printing from Metals), Nature, 83, s. 336–337, 1910. Plik doi.

Przypisy

Zobacz również

• Lenarto/Galerie
• Elbogen (sygnet)

• Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu
• Ward's Natural Science

Linki zewnętrzne

• Wikipedia – Metaloryt  ●  Akwaforta  ●  Druk wypukły

• woreczko.pl – Figury, struktury Widmanstättena (Widmanstätten pattern; Widmanstatten)