PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Tauti

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m
 
(Nie pokazano 15 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
-
{{Strona w budowie}}
 
__NOTOC__
__NOTOC__
-
{{VerifyLevel |level=0}}
+
{{VerifyLevel|level=1}}
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
  | nazwa = Tauti
  | nazwa = Tauti
Linia 9: Linia 8:
  | mbclass = fall
  | mbclass = fall
  | metbull = 23888
  | metbull = 23888
-
  | lokalizacja = Tauti, Oradea, Romania (lub Cluj<ref name="Cluj">'''Cluj''' – obecnie ''Kluż-Napoka'' (rum. ''Cluj-Napoca''), dawniej niem. ''Klausenburg‎''</ref>, [[Rumunia]])
+
  | lokalizacja = Tauti, Oradea, [[Rumunia]] (lub Cluj<ref name="Cluj">'''Cluj''' – obecnie ''Kluż-Napoka'' (rum. ''Cluj-Napoca''), dawniej niem. ''Klausenburg‎''</ref>, [[Rumunia]])
-
  | położenie = 46°43'N, 23°30'E<ref name="coord">katalog muzeum w Budapeszcie wskazuje na inną miejscowość ''Tauţ (Arad)'' (46°43'N, 21°55'E)</ref>
+
  | położenie = <del>46°43'N, 23°30'E</del><ref name="new coords">w lipcu 2020 roku poprawiono w&nbsp;{{!MBD}} błędne współrzędne; zweryfikowano również współrzędne m.in. dla meteorytów [[Kakowa]] i&nbsp;[[Zsadany]]</ref><br />
 +
46°17'N, 21°55'E<ref name="coord">wg Lüttge-Pop et&nbsp;al. (2013) poprawne współrzędne to '''46°17'N, 21°55'E''', a&nbsp;nie podane w&nbsp;{{!MBD}} 46°43'N, 23°30'E; natomiast w&nbsp;katalogu meteorytów muzeum w&nbsp;Budapeszcie ([http://web.nhmus.hu/kutatas/adatbazisok/meteorit/metkarp/tauti.html Kárpát-medencei meteoritok]) są podane poprawnie: nazwa, nazwa węgierska i&nbsp;okręg „Tăuţ (Feltót, Arad vm.)”, ale zamieszczone tam współrzędne (46°43'N, 21°55'E) wskazują na inną miejscowość – ''Tăuţ, Bihor'' (węg. ''Feketetót'') w&nbsp;okręgu Bihor</ref>
  | data = lipiec lub sierpień 1937&nbsp;roku
  | data = lipiec lub sierpień 1937&nbsp;roku
  | typ = chondryt zwyczajny L6
  | typ = chondryt zwyczajny L6
Linia 19: Linia 19:
  | synonimy = po rumuńsku: Tauţ, Tăuţi
  | synonimy = po rumuńsku: Tauţ, Tăuţi
}}
}}
-
Mało znany spadek. W lipcu lub sierpniu 1937 roku obserwowano w&nbsp;[[Rumunia|Rumunii]] jasny bolid, któremu towarzyszyły trzy eksplozje. W&nbsp;okolicy miejscowości ''Tauti'' spadł 20&nbsp;kilogramowy okaz, a&nbsp;6&nbsp;km dalej na południe, w&nbsp;okolicy ''Gura Suvelului'' spadły jeszcze dwa okazy o&nbsp;wagach po około 0,5&nbsp;kg. W&nbsp;Meteoritical Bulletin Database jest tylko krótka, intrygująca informacja (Grady 2000):
+
Mało znany spadek. W lipcu lub sierpniu 1937 roku obserwowano w&nbsp;[[Rumunia|Rumunii]] jasny bolid, któremu towarzyszyły trzy eksplozje. W&nbsp;okolicy miejscowości ''Tauti'' spadł 20&nbsp;kilogramowy okaz, a&nbsp;6&nbsp;km dalej na południe, w&nbsp;miejscu o&nbsp;nazwie ''Gura Suvelului'' spadły jeszcze dwa okazy o&nbsp;wagach po około 0,5&nbsp;kg. W&nbsp;Meteoritical Bulletin Database (MBD) jest tylko krótka, intrygująca informacja (Grady 2000):
{{BQuote-begin |max-width=640px}}
{{BQuote-begin |max-width=640px}}
After three explosions and a bright bolide, a&nbsp;20&nbsp;kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5&nbsp;kg each fell at Gura Suvelului, about 6&nbsp;km south of Tauti.
After three explosions and a bright bolide, a&nbsp;20&nbsp;kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5&nbsp;kg each fell at Gura Suvelului, about 6&nbsp;km south of Tauti.
{{BQuote-end}}
{{BQuote-end}}
-
Nie ma też w katalogach jednomyślności o jaką miejscowość '''Tauti''' chodzi. W&nbsp;katalogu Grady (2000) wskazana jest miejscowość ''Tăuţi, Cluj'' (węg. ''Kolozstótfalu''), natomiast katalog muzeum w&nbsp;Budapeszcie (oraz Lüttge-Pop et al. 2013) wskazuje miejscowość ''Tauţ, Arad'' (węg. ''Feltót'')! W&nbsp;katalogu Grady podano „Tauti, Oradea, Romania”, ale już zawarte tam współrzędne wskazują na miejscowość w&nbsp;prowincji Cluj. Natomiast druga z&nbsp;miejscowości – ''Tauţ, Arad'', leży bliżej miasta Oradea (jest jeszcze trzecia miejscowość → [[#Lokalizacja|patrz dalej]]).
+
Nie ma w katalogach meteorytowych jednomyślności o jaką miejscowość '''Tauti''' chodzi. W&nbsp;katalogu Grady (2000) wskazana jest miejscowość ''Tăuţi, Cluj'' (węg. ''Kolozstótfalu''), natomiast katalog meteorytów muzeum w&nbsp;Budapeszcie (oraz Lüttge-Pop et al. 2013) wskazuje miejscowość ''Tăuţ, Bihor'' (węg. ''Feketetót'')<ref name="coord"></ref>! W&nbsp;katalogu Grady podano poprawnie „Tauti, Oradea, Romania”, ale już zawarte tam współrzędne wskazują na miejscowość w&nbsp;okręgu Cluj. Ta druga z&nbsp;miejscowości – ''Tăuţ, Bihor'', leży bliżej miasta Oradea (jest jeszcze trzecia miejscowość → [[#Lokalizacja|patrz dalej]]). Zamieszanie z&nbsp;lokalizacją jest (było) zatem duże i&nbsp;pełne błędów.
-
Savu (1959), który kompleksowo opracował ten spadek, [[:Image:Tauti_(Savu_1959_fig-5).jpg|na mapie]] zamieszczonej w swojej publikacji jednoznacznie wskazuje na miejscowość '''''Tăuţi''''' (''Tauţ, Arad'') na południe od miasta ''Silindia'' w&nbsp;regionie Arad!
+
W publikacji Lüttge-Pop et&nbsp;al. (2013) podano poprawne współrzędne: '''46°17'N, 21°55'E'''.<ref name="new coords"></ref>
 +
Savu (1959), który kompleksowo opracował ten spadek, {{Txt2Img|Tauti_(Savu_1959_fig-5).jpg|na mapie}} zamieszczonej w swojej publikacji jednoznacznie wskazuje na miejscowość '''''Tăuţi''''' ('''''Tauţ, Arad''''') na południe od miasta ''Silindia'' w&nbsp;okręgu Arad!
-
Publikacja Savu (1959) nie jest dostępna w internecie. Ale udało się ''[[Redakcja|Redakcji]]'' portalu dotrzeć do jej fragmentów.
+
 
 +
Artykuł Savu (1959) nie jest dostępny w internecie, ale udało się ''[[Redakcja|Redakcji]]'' portalu dotrzeć do jego kopii.<ref name="BiblAGH">dzięki uprzejmości pani Agnieszki Zych z&nbsp;Biblioteki Głównej Akademii Górniczo-Hutniczej w&nbsp;Krakowie, jesteśmy w&nbsp;posiadaniu kopii artykułu Savu (1939), dziękujemy</ref>
{{AQuote-begin |max-width=640px}}
{{AQuote-begin |max-width=640px}}
{{Wielokropek}} Meteoritul a rămas necunoscut pină acum. El a fost păstrat la familia Lajos, care l-a recoltat la căderea lui și a impărţit apoi la diferiţi cunoscuţi, o mare parte din bucăţile găsite.&nbsp;{{Wielokropek}}  
{{Wielokropek}} Meteoritul a rămas necunoscut pină acum. El a fost păstrat la familia Lajos, care l-a recoltat la căderea lui și a impărţit apoi la diferiţi cunoscuţi, o mare parte din bucăţile găsite.&nbsp;{{Wielokropek}}  
{{AQuote-end |source=(s. 274)}}
{{AQuote-end |source=(s. 274)}}
-
Czyli: Prawdopodobnie to Savu odszukał meteoryt (właścicieli i&nbsp;świadków) i&nbsp;pierwszy opublikował o&nbsp;nim informacje? Okaz meteorytu (prawdopodobnie masa główna) znajdowała się w&nbsp;posiadaniu rodziny ''Lajos'', która zebrała go po spadku. Większość znalezionych fragmentów (?!) została przez nich rozdana pośród znajomych.
+
Czyli: Prawdopodobnie to Savu odszukał meteoryt (świadków spadku i&nbsp;znalazców okazów) i&nbsp;pierwszy opublikował o&nbsp;nim informacje? Okaz meteorytu (prawdopodobnie masa główna) znajdował się w&nbsp;posiadaniu rodziny ''Lajos'', która zebrała go po spadku. Większość znalezionych fragmentów (?!) została przez nich rozdana pośród znajomych.
 +
 
{{AQuote-begin |max-width=640px}}
{{AQuote-begin |max-width=640px}}
Linia 44: Linia 47:
{{AQuote-end |source=(s. 273)}}
{{AQuote-end |source=(s. 273)}}
-
Meteoryt o wadze ok. 20 kg spadł na północ od wsi (''Tăuţi''). Znaleziono go w&nbsp;kraterze o głębokości ok. 0,5&nbsp;metra, był mocno popękany i&nbsp;rozpadł się na kilka części. Meteoryt miał zapach siarki, który utrzymywał się długo. W&nbsp;tym samym czasie, na południe od wsi (''Tăuţi''), w&nbsp;miejscu zwanym ''Gura Suvelului'', spadły dwa kolejne okazy o&nbsp;wagach po ok. 0,5&nbsp;kg. Spadkowi towarzyszyły eksplozje.
+
Meteoryt o wadze ok. 20 kg spadł na północ od miejscowości (''Tăuţi''). Znaleziono go w&nbsp;kraterze o&nbsp;głębokości ok. 0,5&nbsp;metra. Był mocno popękany i&nbsp;rozpadł się na kilka części. Meteoryt miał zapach siarki, który utrzymywał się długo. W&nbsp;tym samym czasie, na południe od miejscowości ''Tăuţi'', w&nbsp;miejscu zwanym ''Gura Suvelului'', spadły dwa kolejne okazy o&nbsp;wagach po ok. 0,5&nbsp;kg. Spadkowi towarzyszyły eksplozje.
-
Dotarcie do publikacji Savu (1959) i/lub odszukanie na mapach miejsca o&nbsp;nazwie '''''Gura Suvelului''''' powinno pomóc w&nbsp;precyzyjnej identyfikacji rzeczywistego miejsca spadku meteorytów.
+
Dotarcie do publikacji Savu (1959) (i/lub odszukanie na mapach miejsca o&nbsp;nazwie '''''Gura Suvelului''''') pozwoliło na precyzyjną identyfikację rzeczywistego miejsca spadku meteorytów. '''Meteoryt Tauti spadł w okolicy miejscowości ''Tauţ (Arad)'' (węg. ''Feltót'').''' Współrzędne miejsca spadku meteorytu Tauti podawane w&nbsp;oficjalnych katalogach (Grady 2000, MBD) i&nbsp;w&nbsp;katalogu muzeum w&nbsp;Budapeszcie są błędne!
Spadek podobny do polskiego meteorytu [[Schellin (Skalin)]].
Spadek podobny do polskiego meteorytu [[Schellin (Skalin)]].
-
=== Kolekcje ===
+
== Kolekcje ==
Fragmenty meteorytu Tauti w&nbsp;kolekcjach (Koblitz MetBase):
Fragmenty meteorytu Tauti w&nbsp;kolekcjach (Koblitz MetBase):
Linia 57: Linia 60:
! Zbiór !! waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi
! Zbiór !! waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi
|-
|-
-
| Oradea, Nat. Sci. Mus.<ref>Universitatea din Oradea, Romania</ref> || 80,4&nbsp;g || [min.&nbsp;weight]
+
| Oradea, Nat. Sci. Mus.<ref>kolekcja muzeum ''Universitatea din Oradea, Romania''</ref> || 80,4&nbsp;g || [min.&nbsp;weight]
|-
|-
-
| Paris, Mus. d'Hist. Nat. || 11,0 g ||
+
| [[Paris, Mus. d'Hist. Nat.]] || 11,0 g ||
|-
|-
-
| Cluj, Min. Mus. Univ.<ref>Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w&nbsp;Cluj-Napoca</ref> || specimen ||
+
| [[Cluj, Min. Mus. Univ.]] || specimen ||
|-
|-
-
| '''main mass: probably in private hands''' || ||
+
|colspan="2"|'''main mass: probably in private hands''' ||
|-
|-
|}
|}
-
Pomimo, że meteoryt spadł niedawno, zachowało się bardzo mało jego fragmentów!
+
Pomimo, że meteoryt spadł niedawno, w kolekcjach instytucjonalnych zachowało się bardzo mało jego fragmentów!
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 74: Linia 77:
{{GEFrame-begin}}
{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
{{GEMap
-
| kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
| htmlFileMap = wiki-Tauti.htm
-
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Romania-MM.kml
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Romania-MM.kml
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Tauti-fit.kml
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Tauti-fit.kml
| lat = 46.5
| lat = 46.5
| lon = 22.75
| lon = 22.75
| zoom = 9
| zoom = 9
-
| type = map
+
| type = terrain
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
-
(G) Gura Suvelului, (S) Silindia, (T) Tauţ (Arad), (*) Tauti (×2)
+
(N) Nadăş, (S) Silindia, (T) Tauţ (Arad), (*) Tauti (×2)
 +
{{GEIcon-Mountain}}
 +
punkt ''Gura Suvelului'' (?)
 +
{{GEIcon-PlaceOfFall}}
 +
przybliżone miejsca spadku okazów
 +
 
 +
Schematyczny rejon spadku
{{GEIcon-Museum}}
{{GEIcon-Museum}}
Muzeum w Cluj-Napoca
Muzeum w Cluj-Napoca
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
-
Katalogi wskazują na dwie różne lokalizacje miejscowości o&nbsp;nazwie '''Tauti''': '''''Tauţ (Arad)''''' (węg. ''Feltót'') i&nbsp;'''''Tăuţi (Cluj)''''' (węg. ''Kolozstótfalu''). Jest jeszcze jedna miejscowość, leżąca najbliżej ''Oradea'', w okręgu Bihor<ref>stolicą okręgu Bihor jest ''Oradea''</ref> – ''Tăut (Bihor)'' (węg. ''Feketetót'').
+
Katalogi meteorytów wskazują na dwie różne miejscowości o&nbsp;nazwach „'''Tauti''': '''''Tăut (Bihor)''''' (węg. ''Feketetót'') i&nbsp;'''''Tăuţi (Cluj)''''' (węg. ''Kolozstótfalu'').
-
Spadek miał w rzeczywistości miejsce w pobliżu miejscowości '''''Tăuţi''''' (''Tauţ (Arad)'') (46°43'N, 21°55'E) (Savu 1959).
+
Jest jeszcze trzecia miejscowość, leżąca w&nbsp;okręgu Arad, '''''Tauţ (Arad)''''' (węg. ''Feltót''). '''W rzeczywistości spadek miał miejsce w pobliżu tej trzeciej miejscowości – ''Tăuţi'' (''Tauţ (Arad)'')''' (w&nbsp;punkcie o&nbsp;współrzędnych 46°17'25"N, 21°54'51"E) (w&nbsp;kierunku miejscowości '''''Nadăş''''' (''Nadaș'')) (Savu&nbsp;1959). Według Lüttge-Pop et&nbsp;al. (2013) współrzędne spadku to '''46°17'N, 21°55'E'''.<ref name="new coords"></ref>
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
[[Image:Tauti_(Savu_1959_fig-5).jpg|thumb|400px|left|Mapa rejonu spadku (Savu 1959, s.&nbsp;278)<ref name="no copy">publikacja Savu (1959) nie jest dostępna w internecie</ref><br />„Fig.&nbsp;5. – Aria de răspindire a fragmentelor din meteoritul de&nbsp;la&nbsp;Tăuţi.”]]
+
[[Image:Tauti_(Savu_1959_fig-5).jpg|thumb|320px|left|Mapa rejonu spadku (Savu 1959, s.&nbsp;278)<ref name="no copy">publikacja Savu (1959) nie jest dostępna w internecie</ref><br />„Fig.&nbsp;5. – Aria de răspindire a fragmentelor din meteoritul de&nbsp;la&nbsp;Tăuţi.”]]
Rejon rozprzestrzenienia fragmentów meteorytu.<ref name="no copy"></ref>
Rejon rozprzestrzenienia fragmentów meteorytu.<ref name="no copy"></ref>
Linia 102: Linia 111:
=== Mapy ===
=== Mapy ===
 +
 +
Historyczne mapy okolic Tauti
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Tauti_(II_Military_Survey).jpg|Mapa okolic miejscowości '''Táucz''' i&nbsp;'''Nadaş''' (oraz prawdopodobna lokalizacja miejsca '''''Gura Suvelului'''''). Mapa ''II.&nbsp;vojenské mapování - Františkovo'' (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire)
 +
File:Tauti_(III_Military_Survey).jpg|Mapa okolic miejscowości '''Tauc''' i&nbsp;'''Nádas''' (oraz prawdopodobna lokalizacja miejsca '''''Gura Suvelului'''''). Mapa ''III.&nbsp;vojenské mapování - Františko-josefské'' (1876-1880; skala 1:28800) (źródło: Mapire)
 +
</gallery>
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 107: Linia 122:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* {{Grady (2000) |page=485}}
+
* {{Grady (2000)|page=485}}
* {{Koblitz MetBase}}
* {{Koblitz MetBase}}
-
* +Lüttge-Pop Dana, Andrei Razvan A., Har Nicolae, (2013), '''Historical Romanian meteorites: emendations of official catalogue records''', ''Studia UBB Geologia'', 58(2), 2013, s. 41-45. Plik [http://dx.doi.org/10.5038/1937-8602.58.2.5 DOI].
+
* {{Lüttge-Pop (2013)|page=42}}
-
* +Savu H., (1959), '''Meteoritul pietros de la Tăuţi (1937) (''The stony meteorite from Tauti (1937)'')''', ''Studii şi Cercetări de Geologie'', 4, Ed. Acad. R.P.R., Bucureşti, 1959, s. 273-280.<ref>artykuł po rumuńsku</ref> Plik [http://books.google.pl/books?id=QYoPAAAAIAAJ {{!GB}}].<ref name="no copy"></ref>
+
* +Miura Yasunori, Iancu Gabriel O., Iancu Gabriela, Yanai Keizo, Haramura Hiroshi, (1995), '''Reexamination of [[Mocs]] and [[Tauti]] chondritic meteorites: Classification with shock degree''', ''Proc. NIPR Symp. Antarct. Meteorites'', 8, 1995, s. 153-166. Plik {{!ADS|f=1995AMR.....8..153M}}.
 +
 
 +
* Savu H., (1959), '''Meteoritul pietros de la Tăuţi (1937) (''The stony meteorite from Tauti (1937)'')''', ''Studii şi Cercetări de Geologie'', 4, Ed. Acad. R.P.R., Bucureşti, 1959, s. 273-280.<ref>artykuł jest po rumuńsku</ref> Plik {{Link-GB|id=QYoPAAAAIAAJ}}<ref name="no copy"></ref>, plik {{Djvu|Tauti_(Savu_1959).djvu|DjVu}}<ref name="BiblAGH"></ref>.
{{Koblitz References |1=After three explosions and a bright bolide, a 20kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5kg each fell at Gura Suvelului, about 6 km S of Tauti, H.Savu, Studii si cercet. Geol., 1959, 2, p.272, Met. Bull. 56, Meteoritics, 1979, 14, p.170, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.343. Brief description and analysis, Y.Miura et al., Papers 19th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1994, p.5. Type and shock classification, mineral and bulk chemical analysis, olivine Fa24, pyroxene Fs20, Y.Miura et al., Proc. NIPR Symp. Ant. Met., 1995, (8), p.153.}}
{{Koblitz References |1=After three explosions and a bright bolide, a 20kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5kg each fell at Gura Suvelului, about 6 km S of Tauti, H.Savu, Studii si cercet. Geol., 1959, 2, p.272, Met. Bull. 56, Meteoritics, 1979, 14, p.170, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.343. Brief description and analysis, Y.Miura et al., Papers 19th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1994, p.5. Type and shock classification, mineral and bulk chemical analysis, olivine Fa24, pyroxene Fs20, Y.Miura et al., Proc. NIPR Symp. Ant. Met., 1995, (8), p.153.}}
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
Linia 127: Linia 144:
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=23888 Tauti]
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=23888 Tauti]
 +
* {{ParisMNHN}}
* {{ClujM}}
* {{ClujM}}
-
* {{BudapestNHM}}
+
 
* cluj.com – [http://cluj.com/locatii/muzeul-de-mineralogie-cluj/ Muzeul de Mineralogie Cluj] {{SeparatorBull}} [http://cluj.com/articole/descopera-clujul-singura-colectie-de-meteoriti-din-romania/ Descopera Clujul: SINGURA COLECTIE DE METEORITI DIN ROMANIA]
* cluj.com – [http://cluj.com/locatii/muzeul-de-mineralogie-cluj/ Muzeul de Mineralogie Cluj] {{SeparatorBull}} [http://cluj.com/articole/descopera-clujul-singura-colectie-de-meteoriti-din-romania/ Descopera Clujul: SINGURA COLECTIE DE METEORITI DIN ROMANIA]
Linia 136: Linia 154:
{{Co jeszcze na stronę}}
{{Co jeszcze na stronę}}
-
* publikacja Savu, mapy
+
* ''Gura Suvelului'', mapy
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Rumunia]]
[[Category:Rumunia]]
[[Category:Warto szukać]]
[[Category:Warto szukać]]

Aktualna wersja na dzień 19:06, 6 lip 2020

1
Tauti
Spadek
Lokalizacja Tauti, Oradea, Rumunia (lub Cluj[1], Rumunia)
Położenie[4] 46°43'N, 23°30'E[2]

46°17'N, 21°55'E[3]

Data lipiec lub sierpień 1937 roku
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L6
Masa ~21 kg
Liczba okazów 3 okazy
Cechy stopień szokowy S3
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy
po rumuńsku: Tauţ, Tăuţi

Mało znany spadek. W lipcu lub sierpniu 1937 roku obserwowano w Rumunii jasny bolid, któremu towarzyszyły trzy eksplozje. W okolicy miejscowości Tauti spadł 20 kilogramowy okaz, a 6 km dalej na południe, w miejscu o nazwie Gura Suvelului spadły jeszcze dwa okazy o wagach po około 0,5 kg. W Meteoritical Bulletin Database (MBD) jest tylko krótka, intrygująca informacja (Grady 2000):

«

After three explosions and a bright bolide, a 20 kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5 kg each fell at Gura Suvelului, about 6 km south of Tauti.

»


Nie ma w katalogach meteorytowych jednomyślności o jaką miejscowość Tauti chodzi. W katalogu Grady (2000) wskazana jest miejscowość Tăuţi, Cluj (węg. Kolozstótfalu), natomiast katalog meteorytów muzeum w Budapeszcie (oraz Lüttge-Pop et al. 2013) wskazuje miejscowość Tăuţ, Bihor (węg. Feketetót)[3]! W katalogu Grady podano poprawnie „Tauti, Oradea, Romania”, ale już zawarte tam współrzędne wskazują na miejscowość w okręgu Cluj. Ta druga z miejscowości – Tăuţ, Bihor, leży bliżej miasta Oradea (jest jeszcze trzecia miejscowość → patrz dalej). Zamieszanie z lokalizacją jest (było) zatem duże i pełne błędów.

W publikacji Lüttge-Pop et al. (2013) podano poprawne współrzędne: 46°17'N, 21°55'E.[2]

Savu (1959), który kompleksowo opracował ten spadek, na mapie zamieszczonej w swojej publikacji jednoznacznie wskazuje na miejscowość Tăuţi (Tauţ, Arad) na południe od miasta Silindia w okręgu Arad!


Artykuł Savu (1959) nie jest dostępny w internecie, ale udało się Redakcji portalu dotrzeć do jego kopii.[5]

«

(…) Meteoritul a rămas necunoscut pină acum. El a fost păstrat la familia Lajos, care l-a recoltat la căderea lui și a impărţit apoi la diferiţi cunoscuţi, o mare parte din bucăţile găsite. (…)

źródło: (s. 274)

»


Czyli: Prawdopodobnie to Savu odszukał meteoryt (świadków spadku i znalazców okazów) i pierwszy opublikował o nim informacje? Okaz meteorytu (prawdopodobnie masa główna) znajdował się w posiadaniu rodziny Lajos, która zebrała go po spadku. Większość znalezionych fragmentów (?!) została przez nich rozdana pośród znajomych.


«

(…) Meteoritul căzut aci cintărea aproximativ 20 kg, iar craterul său, după spusele localnicilor, nu a fost mai adine de 0,50 m. Cind a fost dezgropat, s-au observat la el numeroase crăpături, după care, mai tirziu, s-a și desfăcut in mai multe bucăţi. Meteoritul prezenta un miros puternie de sulf, care s-a mentinut apoi destul de multă vreme.

In același timp, cind la nord de Tăuţi cădea meteoritul de 20 kg, la sud de această localitate, in punctual denumit Gura Suvelului, au căzut incă două bucăţi de meteorit pietros, a căror greutate cintărea in jur de 0,5 kg. Este probabil că ele reprezintă produsul uneia din exploziile auzite de localnici in timpul căderii meteoritului.

Cădera meteoritului a fost observată și de locuitorii din satele apropiate de localitatea Tăuţi. (…)

źródło: (s. 273)

»


Meteoryt o wadze ok. 20 kg spadł na północ od miejscowości (Tăuţi). Znaleziono go w kraterze o głębokości ok. 0,5 metra. Był mocno popękany i rozpadł się na kilka części. Meteoryt miał zapach siarki, który utrzymywał się długo. W tym samym czasie, na południe od miejscowości Tăuţi, w miejscu zwanym Gura Suvelului, spadły dwa kolejne okazy o wagach po ok. 0,5 kg. Spadkowi towarzyszyły eksplozje.

Dotarcie do publikacji Savu (1959) (i/lub odszukanie na mapach miejsca o nazwie Gura Suvelului) pozwoliło na precyzyjną identyfikację rzeczywistego miejsca spadku meteorytów. Meteoryt Tauti spadł w okolicy miejscowości Tauţ (Arad) (węg. Feltót). Współrzędne miejsca spadku meteorytu Tauti podawane w oficjalnych katalogach (Grady 2000, MBD) i w katalogu muzeum w Budapeszcie są błędne!


Spadek podobny do polskiego meteorytu Schellin (Skalin).

Kolekcje

Fragmenty meteorytu Tauti w kolekcjach (Koblitz MetBase):

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)
uwagi
Oradea, Nat. Sci. Mus.[6] 80,4 g [min. weight]
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 11,0 g
Cluj, Min. Mus. Univ. specimen
main mass: probably in private hands

Pomimo, że meteoryt spadł niedawno, w kolekcjach instytucjonalnych zachowało się bardzo mało jego fragmentów!


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(N) Nadăş, (S) Silindia, (T) Tauţ (Arad), (*) Tauti (×2)

punkt Gura Suvelului (?)

przybliżone miejsca spadku okazów

Schematyczny rejon spadku

Muzeum w Cluj-Napoca

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Katalogi meteorytów wskazują na dwie różne miejscowości o nazwach „Tauti”: Tăut (Bihor) (węg. Feketetót) i Tăuţi (Cluj) (węg. Kolozstótfalu).

Jest jeszcze trzecia miejscowość, leżąca w okręgu Arad, Tauţ (Arad) (węg. Feltót). W rzeczywistości spadek miał miejsce w pobliżu tej trzeciej miejscowości – Tăuţi (Tauţ (Arad)) (w punkcie o współrzędnych 46°17'25"N, 21°54'51"E) (w kierunku miejscowości Nadăş (Nadaș)) (Savu 1959). Według Lüttge-Pop et al. (2013) współrzędne spadku to 46°17'N, 21°55'E.[2]


Mapa rejonu spadku (Savu 1959, s. 278)[7]
„Fig. 5. – Aria de răspindire a fragmentelor din meteoritul de la Tăuţi.”

Rejon rozprzestrzenienia fragmentów meteorytu.[7]

Meteoryty spadły w pobliżu Tăuţi (Tauţ (Arad)) na południe od miasta Silindia.


Mapy

Historyczne mapy okolic Tauti


Bibliografia

  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • +Lüttge-Pop Dana, Răzvan Andrei A., Har Nicolae, (2013), Historical Romanian meteorites: emendations of official catalogue records, Studia UBB Geologia, 58(2), 2013, s. 41-45, (s. 42).[8] Plik doi.
  • +Miura Yasunori, Iancu Gabriel O., Iancu Gabriela, Yanai Keizo, Haramura Hiroshi, (1995), Reexamination of Mocs and Tauti chondritic meteorites: Classification with shock degree, Proc. NIPR Symp. Antarct. Meteorites, 8, 1995, s. 153-166. Plik aDs.
  • Savu H., (1959), Meteoritul pietros de la Tăuţi (1937) (The stony meteorite from Tauti (1937)), Studii şi Cercetări de Geologie, 4, Ed. Acad. R.P.R., Bucureşti, 1959, s. 273-280.[9] Plik PDF[7], plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    [5].

Przypisy

  1. ^ Cluj – obecnie Kluż-Napoka (rum. Cluj-Napoca), dawniej niem. Klausenburg‎
  2. ^ a b c w lipcu 2020 roku poprawiono w Meteoritical Bulletin Database błędne współrzędne; zweryfikowano również współrzędne m.in. dla meteorytów KakowaZsadany
  3. ^ a b wg Lüttge-Pop et al. (2013) poprawne współrzędne to 46°17'N, 21°55'E, a nie podane w Meteoritical Bulletin Database 46°43'N, 23°30'E; natomiast w katalogu meteorytów muzeum w Budapeszcie (Kárpát-medencei meteoritok) są podane poprawnie: nazwa, nazwa węgierska i okręg – „Tăuţ (Feltót, Arad vm.)”, ale zamieszczone tam współrzędne (46°43'N, 21°55'E) wskazują na inną miejscowość – Tăuţ, Bihor (węg. Feketetót) w okręgu Bihor
  4. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  5. ^ a b dzięki uprzejmości pani Agnieszki Zych z Biblioteki Głównej Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, jesteśmy w posiadaniu kopii artykułu Savu (1939), dziękujemy
  6. ^ kolekcja muzeum Universitatea din Oradea, Romania
  7. ^ a b c publikacja Savu (1959) nie jest dostępna w internecie
  8. ^ korekty oficjalnych zapisów katalogowych dotyczących meteorytów rumuńskich, m.in.: Kakowa, Mezö-Madaras, Mocs, Ohaba, Tauti
  9. ^ artykuł jest po rumuńsku

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Tauti
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Tauti


  • Gura Suvelului, mapy
Osobiste