(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Lechówka
Z Wiki.Meteoritica.pl
 |
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Pierwszy polski meteoryt kopalny!
.jpg)
Na temat najnowszego polskiego meteorytu wiadomo na razie niewiele, ale niewątpliwie mamy udokumentowany i przebadany pierwszy polski meteoryt kopalny (paleometeoryt)![1]
Odkrycie to zawdzięczamy Tomaszowi Brachaniec z Uniwersytetu Śląskiego. Tomasz Brachaniec z zespołem prowadził od dawna badania sferul (kulistych szkliw) będących pozostałościami przeobrażenia skał podczas wielkich impaktów (Brachaniec et al. 2012, 2014). Analizując osady z odsłonięcia geologicznego, z warstw na granicy kredy i paleogenu (ok. 66 mln lat temu)[2], gdzie wcześniej zidentyfikowano anomalię irydową (Machalski et al. 2010), w trakcie analiz rentgenowskich zarejestrowano nietypowy minerał. Okazało się, że jest to magnetyt, którego nie powinno być w tak starych osadach, ze względu na jego nietrwałość.
Więcej szczegółów w popularyzatorskim artykule opublikowanych w Gazecie Uniwersyteckiej UŚ (Sztuka 2015):
(…) Do sprawdzenia osadu, w którym zostały znalezione sferule i rozpoznano magnetyt, profesor [Łukasz Karwowski] zaproponował najprostszą z możliwych metod – wykorzystanie zwykłego magnesu, który – jak wiadomo – przyciąga żelazo. Efekt tej prostej próby zaskoczył wszystkich. Dr [Krzysztof] Szopa przyznaje, że nie zapomni widoku, kiedy na oczach badaczy magnes zaczął przyciągać drobiny z badanej skały osadowej. Nie było już wątpliwości – to był meteoryt.
– Po około 65 milionach lat – mówi z uśmiechem dr Szopa – światło dzienne ujrzał meteoryt kopalny. Jego rozmiary były niewielkie. Całkowita masa wysortowanych drobinek wynosi zaledwie około jednego grama, a ich wielkość waha się od kilku dziesiętnych części milimetra do 5–6 mm, nie zmienia to jednak faktu, że przed nami znajdował się niespotykany okaz.
Z posiadanego materiału wyodrębniono trzy największe fragmenty, które zostały zatopione w żywicy, a następnie bardzo dokładnie wypolerowane. Tak przygotowany materiał został przebadany chemicznie.
– Znaleziono w nim trzy pierwotne minerały – wyjaśnia dr Szopa – będące dowodem, że studiowane fragmenty są odłamkami meteorytu żelaznego. Są nimi: kamacyt (stop żelazo-nikiel, w którym dominuje zawartość żelaza), taenit (stop nikiel-żelazo, w którym dominuje zawartość niklu) oraz schreibersyt (fosforek żelaza i niklu). Minerały pierwotne są otoczone przez produkty związane z wietrzeniem, którymi są głównie magnetyt z podwyższoną zawartością niklu oraz tlenki i tlenowodorotlenki żelaza również zawierające nikiel. (…)
Więcej o polskim meteorycie kopalnym znajdzie się w zapowiedzianym artykule w Meteoritics & Planetary Science (Sztuka 2015).
Podczas VIII Seminarium Meteorytowego w 2015 roku w Olsztynie zaprezentowano wyniki badań składu meteorytu Lechówka.
Pierwiastek
[%wag]Minerały pierwotne kamacyt taenit schreibersyt Fe 93,7 78,8 54,3 Ni 5,89 21,0 30,4 Co 0,38 0,13 0,06 P 0,24 0,01 14,5 Si 0,01 0,02 <0,01
Pierwiastek
[%wag]Minerały wtórne magentyt Fe2O3 (Fe+3) 68,5 FeO (Fe+2) 27,0 NiO 4,2 CoO 0,38
Lokalizacja
(L) Lechówka
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Galerie
Lechówka (Tomasz Brachaniec z zespołem).jpg
Naukowcy z Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego podczas poszukiwań mołdawitów w żwirowni na Dolnym Śląsku (2014 r.). Na zdjęciu od lewej: prof. Łukasz Karwowski, mgr Tomasz Brachaniec i dr Krzysztof Szopa (fot. Jan Woreczko) |
Bibliografia
- +Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, (2012), Tajemnicze szkliwa granicy K/T w Lechówce, poster, VII Konferencja Meteorytowa, Łowicz 20-21 kwietnia 2012.
- * Brachaniec Tomasz, (2012), Zagłada sprzed 65 mln lat zapisana w skałach (cz. II), Meteoryt, 1, 2012, s. 10–12.
- +Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, Szopa Krzysztof, (2014), Spherules associated with the Cretaceous–Paleogene boundary in Poland, Acta Geol. Pol., 64(1), 2014, s. 99-108. Plik PDF.
- +Szopa Krzysztof, Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz, (2015), Jedna warstwa – dwa impakty: historia meteorytu kopalnego z Lechówki, abstrakt, VIII Seminarium Meteorytowe, Olsztyn 24-25 kwietnia 2015.
- +Machalski Marcin, Racki Grzegorz, Koeberl Christian, Harasimiuk Marian, (2010), Ślad kosmicznej katastrofy. Polskie dowody impaktu, który zabił dinozaury, Academia, 3, 2010, s. 32-34. Plik PDF.
- +Sztuka Maria, (2015), Przybysz z kosmosu, Gazeta Uniwersytecka UŚ, 6, 2015, s. 14-15. Plik PDF.
Przypisy
Zobacz również
- paleometeoryt Niedźwiada
- Krater Bołtysz
Linki zewnętrzne
- woreczko.pl – Minerały w meteorytach • Meteorite minerals
- Wikipedia – Anomalia irydowa ● Granica K-T ● Krater Chicxulub ● Wymieranie kredowe
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}