(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Tauti
Z Wiki.Meteoritica.pl
Linia 10: | Linia 10: | ||
| metbull = 23888 | | metbull = 23888 | ||
| lokalizacja = Tauti, Oradea, Romania (lub Cluj<ref name="Cluj">'''Cluj''' – obecnie ''Kluż-Napoka'' (rum. ''Cluj-Napoca''), dawniej niem. ''Klausenburg''</ref>, [[Rumunia]]) | | lokalizacja = Tauti, Oradea, Romania (lub Cluj<ref name="Cluj">'''Cluj''' – obecnie ''Kluż-Napoka'' (rum. ''Cluj-Napoca''), dawniej niem. ''Klausenburg''</ref>, [[Rumunia]]) | ||
- | | położenie = 46°43'N, 23°30'E<ref name="coord">katalog muzeum w Budapeszcie wskazuje na inną miejscowość – '' | + | | położenie = 46°43'N, 23°30'E<ref name="coord">katalog muzeum w Budapeszcie wskazuje na inną miejscowość – ''Tăuţ (Bihor)'' (46°43'N, 21°55'E)</ref> |
| data = lipiec lub sierpień 1937 roku | | data = lipiec lub sierpień 1937 roku | ||
| typ = chondryt zwyczajny L6 | | typ = chondryt zwyczajny L6 | ||
Linia 19: | Linia 19: | ||
| synonimy = po rumuńsku: Tauţ, Tăuţi | | synonimy = po rumuńsku: Tauţ, Tăuţi | ||
}} | }} | ||
- | Mało znany spadek. W lipcu lub sierpniu 1937 roku obserwowano w [[Rumunia|Rumunii]] jasny bolid, któremu towarzyszyły trzy eksplozje. W okolicy miejscowości ''Tauti'' spadł 20 kilogramowy okaz, a 6 km dalej na południe, w | + | Mało znany spadek. W lipcu lub sierpniu 1937 roku obserwowano w [[Rumunia|Rumunii]] jasny bolid, któremu towarzyszyły trzy eksplozje. W okolicy miejscowości ''Tauti'' spadł 20 kilogramowy okaz, a 6 km dalej na południe, w miejscu o nazwie ''Gura Suvelului'' spadły jeszcze dwa okazy o wagach po około 0,5 kg. W Meteoritical Bulletin Database jest tylko krótka, intrygująca informacja (Grady 2000): |
{{BQuote-begin |max-width=640px}} | {{BQuote-begin |max-width=640px}} | ||
After three explosions and a bright bolide, a 20 kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5 kg each fell at Gura Suvelului, about 6 km south of Tauti. | After three explosions and a bright bolide, a 20 kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5 kg each fell at Gura Suvelului, about 6 km south of Tauti. | ||
{{BQuote-end}} | {{BQuote-end}} | ||
- | Nie ma też w katalogach jednomyślności o jaką miejscowość '''Tauti''' chodzi. W katalogu Grady (2000) wskazana jest miejscowość ''Tăuţi, Cluj'' (węg. ''Kolozstótfalu''), natomiast katalog muzeum w Budapeszcie (oraz Lüttge-Pop et al. 2013) wskazuje miejscowość '' | + | Nie ma też w katalogach jednomyślności o jaką miejscowość '''Tauti''' chodzi. W katalogu Grady (2000) wskazana jest miejscowość ''Tăuţi, Cluj'' (węg. ''Kolozstótfalu''), natomiast katalog meteorytów muzeum w Budapeszcie (oraz Lüttge-Pop et al. 2013) wskazuje miejscowość ''Tăuţ, Bihor'' (węg. ''Feketetót'')<ref>w katalogu jest podana poprawna nazwa węgierska „Tăuţ (Feltót, Arad vm.)”, ale podane tam współrzędne (46°43'N, 21°55'E) wskazują na inną miejscowość – ''Tăuţ, Bihor'' (węg. ''Feketetót'')</ref>! W katalogu Grady podano „Tauti, Oradea, Romania”, ale już zawarte tam współrzędne wskazują na miejscowość w prowincji Cluj. Ta druga z miejscowości – ''Tăuţ, Bihor'', leży bliżej miasta Oradea (jest jeszcze trzecia miejscowość → [[#Lokalizacja|patrz dalej]]). Zamieszanie z lokalizacją jest (było) zatem duże i pełne błędów. |
Savu (1959), który kompleksowo opracował ten spadek, [[:Image:Tauti_(Savu_1959_fig-5).jpg|na mapie]] zamieszczonej w swojej publikacji jednoznacznie wskazuje na miejscowość '''''Tăuţi''''' (''Tauţ, Arad'') na południe od miasta ''Silindia'' w regionie Arad! | Savu (1959), który kompleksowo opracował ten spadek, [[:Image:Tauti_(Savu_1959_fig-5).jpg|na mapie]] zamieszczonej w swojej publikacji jednoznacznie wskazuje na miejscowość '''''Tăuţi''''' (''Tauţ, Arad'') na południe od miasta ''Silindia'' w regionie Arad! | ||
- | + | Artykuł Savu (1959) nie jest dostępny w internecie, ale udało się ''[[Redakcja|Redakcji]]'' portalu dotrzeć do jego kopii.<ref name="BiblAGH">dzięki uprzejmości pani Agnieszki Zych z Biblioteki Głównej Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, jesteśmy w posiadaniu kopii artykułu Savu (1939), dziękujemy</ref> | |
{{AQuote-begin |max-width=640px}} | {{AQuote-begin |max-width=640px}} | ||
{{Wielokropek}} Meteoritul a rămas necunoscut pină acum. El a fost păstrat la familia Lajos, care l-a recoltat la căderea lui și a impărţit apoi la diferiţi cunoscuţi, o mare parte din bucăţile găsite. {{Wielokropek}} | {{Wielokropek}} Meteoritul a rămas necunoscut pină acum. El a fost păstrat la familia Lajos, care l-a recoltat la căderea lui și a impărţit apoi la diferiţi cunoscuţi, o mare parte din bucăţile găsite. {{Wielokropek}} | ||
Linia 46: | Linia 46: | ||
Meteoryt o wadze ok. 20 kg spadł na północ od wsi (''Tăuţi''). Znaleziono go w kraterze o głębokości ok. 0,5 metra, był mocno popękany i rozpadł się na kilka części. Meteoryt miał zapach siarki, który utrzymywał się długo. W tym samym czasie, na południe od wsi (''Tăuţi''), w miejscu zwanym ''Gura Suvelului'', spadły dwa kolejne okazy o wagach po ok. 0,5 kg. Spadkowi towarzyszyły eksplozje. | Meteoryt o wadze ok. 20 kg spadł na północ od wsi (''Tăuţi''). Znaleziono go w kraterze o głębokości ok. 0,5 metra, był mocno popękany i rozpadł się na kilka części. Meteoryt miał zapach siarki, który utrzymywał się długo. W tym samym czasie, na południe od wsi (''Tăuţi''), w miejscu zwanym ''Gura Suvelului'', spadły dwa kolejne okazy o wagach po ok. 0,5 kg. Spadkowi towarzyszyły eksplozje. | ||
- | Dotarcie do publikacji Savu (1959) i/lub odszukanie na mapach miejsca o nazwie '''''Gura Suvelului''''' | + | Dotarcie do publikacji Savu (1959) (i/lub odszukanie na mapach miejsca o nazwie '''''Gura Suvelului''''') pozwoliło na precyzyjną identyfikację rzeczywistego miejsca spadku meteorytów. '''Meteoryt Tauti spadł w okolicy miejscowości ''Tauţ (Arad)'' (węg. ''Feltót'').''' |
Linia 83: | Linia 83: | ||
}} | }} | ||
{{GEIcon-PointRed}} | {{GEIcon-PointRed}} | ||
- | + | (S) Silindia, (T) Tauţ (Arad), (*) Tauti (×2) | |
+ | {{GEIcon-Mountain}} | ||
+ | ''Gura Suvelului'' (?) | ||
+ | {{GEIcon-PlaceOfFall}} | ||
+ | przybliżone miejsca znalezienia okazów | ||
+ | |||
+ | Schematyczny rejon spadku | ||
{{GEIcon-Museum}} | {{GEIcon-Museum}} | ||
Muzeum w Cluj-Napoca | Muzeum w Cluj-Napoca | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
- | Katalogi wskazują na dwie różne lokalizacje miejscowości o nazwie '''Tauti''': ''''' | + | Katalogi wskazują na dwie różne lokalizacje miejscowości o nazwie '''Tauti''': '''''Tăut (Bihor)''''' (węg. ''Feketetót'') i '''''Tăuţi (Cluj)''''' (węg. ''Kolozstótfalu''). Jest jeszcze jedna miejscowość, leżąca w okręgu Arad – '''''Tauţ (Arad)''''' (węg. ''Feltót''). |
- | + | '''W rzeczywistości spadek miał miejsce w pobliżu tej trzeciej miejscowości – ''Tăuţi'' (''Tauţ (Arad)'') (w punkcie o współrzędnych 46°17'N, 21°55'E)''' (Savu 1959). | |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 113: | Linia 119: | ||
* +Lüttge-Pop Dana, Andrei Razvan A., Har Nicolae, (2013), '''Historical Romanian meteorites: emendations of official catalogue records''', ''Studia UBB Geologia'', 58(2), 2013, s. 41-45. Plik [http://dx.doi.org/10.5038/1937-8602.58.2.5 DOI]. | * +Lüttge-Pop Dana, Andrei Razvan A., Har Nicolae, (2013), '''Historical Romanian meteorites: emendations of official catalogue records''', ''Studia UBB Geologia'', 58(2), 2013, s. 41-45. Plik [http://dx.doi.org/10.5038/1937-8602.58.2.5 DOI]. | ||
- | * | + | * Savu H., (1959), '''Meteoritul pietros de la Tăuţi (1937) (''The stony meteorite from Tauti (1937)'')''', ''Studii şi Cercetări de Geologie'', 4, Ed. Acad. R.P.R., Bucureşti, 1959, s. 273-280.<ref>artykuł jest po rumuńsku</ref> Plik [http://books.google.pl/books?id=QYoPAAAAIAAJ {{!GB}}].<ref name="no copy"></ref><ref name="BiblAGH"></ref> |
{{Koblitz References |1=After three explosions and a bright bolide, a 20kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5kg each fell at Gura Suvelului, about 6 km S of Tauti, H.Savu, Studii si cercet. Geol., 1959, 2, p.272, Met. Bull. 56, Meteoritics, 1979, 14, p.170, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.343. Brief description and analysis, Y.Miura et al., Papers 19th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1994, p.5. Type and shock classification, mineral and bulk chemical analysis, olivine Fa24, pyroxene Fs20, Y.Miura et al., Proc. NIPR Symp. Ant. Met., 1995, (8), p.153.}} | {{Koblitz References |1=After three explosions and a bright bolide, a 20kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5kg each fell at Gura Suvelului, about 6 km S of Tauti, H.Savu, Studii si cercet. Geol., 1959, 2, p.272, Met. Bull. 56, Meteoritics, 1979, 14, p.170, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.343. Brief description and analysis, Y.Miura et al., Papers 19th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1994, p.5. Type and shock classification, mineral and bulk chemical analysis, olivine Fa24, pyroxene Fs20, Y.Miura et al., Proc. NIPR Symp. Ant. Met., 1995, (8), p.153.}} | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Linia 136: | Linia 142: | ||
{{Co jeszcze na stronę}} | {{Co jeszcze na stronę}} | ||
- | * | + | * ''Gura Suvelului'', mapy |
[[Category:Poza granicami Polski]] | [[Category:Poza granicami Polski]] | ||
[[Category:Rumunia]] | [[Category:Rumunia]] | ||
[[Category:Warto szukać]] | [[Category:Warto szukać]] |
Wersja z 16:15, 4 sty 2016
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Tauti → | |
Spadek | |
Lokalizacja | Tauti, Oradea, Romania (lub Cluj[1], Rumunia) |
Położenie[3] | 46°43'N, 23°30'E[2] |
Data | lipiec lub sierpień 1937 roku |
Charakterystyka | |
Typ | chondryt zwyczajny L6 |
Masa | ~21 kg |
Liczba okazów | 3 okazy |
Cechy | stopień szokowy S3 |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
po rumuńsku: Tauţ, Tăuţi |
Mało znany spadek. W lipcu lub sierpniu 1937 roku obserwowano w Rumunii jasny bolid, któremu towarzyszyły trzy eksplozje. W okolicy miejscowości Tauti spadł 20 kilogramowy okaz, a 6 km dalej na południe, w miejscu o nazwie Gura Suvelului spadły jeszcze dwa okazy o wagach po około 0,5 kg. W Meteoritical Bulletin Database jest tylko krótka, intrygująca informacja (Grady 2000):
After three explosions and a bright bolide, a 20 kg stone fell at Tauti and two other stones of about 0.5 kg each fell at Gura Suvelului, about 6 km south of Tauti.
Nie ma też w katalogach jednomyślności o jaką miejscowość Tauti chodzi. W katalogu Grady (2000) wskazana jest miejscowość Tăuţi, Cluj (węg. Kolozstótfalu), natomiast katalog meteorytów muzeum w Budapeszcie (oraz Lüttge-Pop et al. 2013) wskazuje miejscowość Tăuţ, Bihor (węg. Feketetót)[4]! W katalogu Grady podano „Tauti, Oradea, Romania”, ale już zawarte tam współrzędne wskazują na miejscowość w prowincji Cluj. Ta druga z miejscowości – Tăuţ, Bihor, leży bliżej miasta Oradea (jest jeszcze trzecia miejscowość → patrz dalej). Zamieszanie z lokalizacją jest (było) zatem duże i pełne błędów.
Savu (1959), który kompleksowo opracował ten spadek, na mapie zamieszczonej w swojej publikacji jednoznacznie wskazuje na miejscowość Tăuţi (Tauţ, Arad) na południe od miasta Silindia w regionie Arad!
Artykuł Savu (1959) nie jest dostępny w internecie, ale udało się Redakcji portalu dotrzeć do jego kopii.[5]
(…) Meteoritul a rămas necunoscut pină acum. El a fost păstrat la familia Lajos, care l-a recoltat la căderea lui și a impărţit apoi la diferiţi cunoscuţi, o mare parte din bucăţile găsite. (…)
źródło: (s. 274)
Czyli: Prawdopodobnie to Savu odszukał meteoryt (właścicieli i świadków) i pierwszy opublikował o nim informacje? Okaz meteorytu (prawdopodobnie masa główna) znajdowała się w posiadaniu rodziny Lajos, która zebrała go po spadku. Większość znalezionych fragmentów (?!) została przez nich rozdana pośród znajomych.
(…) Meteoritul căzut aci cintărea aproximativ 20 kg, iar craterul său, după spusele localnicilor, nu a fost mai adine de 0,50 m. Cind a fost dezgropat, s-au observat la el numeroase crăpături, după care, mai tirziu, s-a și desfăcut in mai multe bucăţi. Meteoritul prezenta un miros puternie de sulf, care s-a mentinut apoi destul de multă vreme.
In același timp, cind la nord de Tăuţi cădea meteoritul de 20 kg, la sud de această localitate, in punctual denumit Gura Suvelului, au căzut incă două bucăţi de meteorit pietros, a căror greutate cintărea in jur de 0,5 kg. Este probabil că ele reprezintă produsul uneia din exploziile auzite de localnici in timpul căderii meteoritului.
Cădera meteoritului a fost observată și de locuitorii din satele apropiate de localitatea Tăuţi. (…)
źródło: (s. 273)
Meteoryt o wadze ok. 20 kg spadł na północ od wsi (Tăuţi). Znaleziono go w kraterze o głębokości ok. 0,5 metra, był mocno popękany i rozpadł się na kilka części. Meteoryt miał zapach siarki, który utrzymywał się długo. W tym samym czasie, na południe od wsi (Tăuţi), w miejscu zwanym Gura Suvelului, spadły dwa kolejne okazy o wagach po ok. 0,5 kg. Spadkowi towarzyszyły eksplozje.
Dotarcie do publikacji Savu (1959) (i/lub odszukanie na mapach miejsca o nazwie Gura Suvelului) pozwoliło na precyzyjną identyfikację rzeczywistego miejsca spadku meteorytów. Meteoryt Tauti spadł w okolicy miejscowości Tauţ (Arad) (węg. Feltót).
Spadek podobny do polskiego meteorytu Schellin (Skalin).
Kolekcje
Fragmenty meteorytu Tauti w kolekcjach (Koblitz MetBase):
Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)uwagi Oradea, Nat. Sci. Mus.[6] 80,4 g [min. weight] Paris, Mus. d'Hist. Nat. 11,0 g Cluj, Min. Mus. Univ.[7] specimen main mass: probably in private hands
Pomimo, że meteoryt spadł niedawno, zachowało się bardzo mało jego fragmentów!
Lokalizacja
(S) Silindia, (T) Tauţ (Arad), (*) Tauti (×2)
Gura Suvelului (?)
przybliżone miejsca znalezienia okazów
Schematyczny rejon spadku
Muzeum w Cluj-Napoca
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Katalogi wskazują na dwie różne lokalizacje miejscowości o nazwie Tauti: Tăut (Bihor) (węg. Feketetót) i Tăuţi (Cluj) (węg. Kolozstótfalu). Jest jeszcze jedna miejscowość, leżąca w okręgu Arad – Tauţ (Arad) (węg. Feltót).
W rzeczywistości spadek miał miejsce w pobliżu tej trzeciej miejscowości – Tăuţi (Tauţ (Arad)) (w punkcie o współrzędnych 46°17'N, 21°55'E) (Savu 1959).
Rejon rozprzestrzenienia fragmentów meteorytu.[8]
Meteoryty spadły w pobliżu Tăuţi (Tauţ (Arad)) na południe od miasta Silindia.
Mapy
Bibliografia
- Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000, (s. 485). ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- +Lüttge-Pop Dana, Andrei Razvan A., Har Nicolae, (2013), Historical Romanian meteorites: emendations of official catalogue records, Studia UBB Geologia, 58(2), 2013, s. 41-45. Plik DOI.
- Savu H., (1959), Meteoritul pietros de la Tăuţi (1937) (The stony meteorite from Tauti (1937)), Studii şi Cercetări de Geologie, 4, Ed. Acad. R.P.R., Bucureşti, 1959, s. 273-280.[9] Plik GoogleBooks.[8][5]
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Mocs
- meteoryt Schellin (Skalin)
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Tauti
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Tauti
- Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca, Rumunia (Museum of Mineralogy, Babeș-Bolyai University, Cluj-Napoca; Cluj, Min. Mus. Univ.) – Muzeul de Mineralogie Universitatea Babeș-Bolyai din Cluj ● Colectia de meteoriti ● fotogaleria: Dan Uza ● [katalogi → Koch (1885); Bedelean (1979)]
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest; Budapest, Nat. Mus.) – Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ●
Katalog Tokody (1951) ● Meteorites in the Carpatian Basin (english); Kárpát-medencei meteoritok (hungarian)● [katalog → Ravasz (1969)] - cluj.com – Muzeul de Mineralogie Cluj ● Descopera Clujul: SINGURA COLECTIE DE METEORITI DIN ROMANIA
- Wikipedia (RO) – Tăuţi, Cluj ● Tauţ, Arad ● Tăut, Bihor
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- Gura Suvelului, mapy